Onheilsprofeten kun je beter mijden als de pest, heb ik altijd geleerd. Het glas is altijd half leeg, voor je het weet infecteren ze je met hun chagrijnige wereldbeeld. En je weet dat ze vroeg of laat hun gelijk bij je komen halen. Als je maar vaak en lang genoeg roept dat de inflatie hoog kan oplopen, de economie in een recessie raakt, een virus onze gezondheid aantast, of dat er ooit nog eens een oorlog uitbreekt op ons continent, heb je het natuurlijk altijd een keer bij het rechte eind. En voor je het weet mag je aan talkshowtafels aanschuiven om triomfantelijk van je voorspellende gave te getuigen.
Het is een houding waar vooral trendwatchers patent op hebben. Ze grabbelen in een ton vol verhalen en losstaande feitjes, waarmee ze vervolgens in boekvorm en op congressen op stellige toon hun voorspellingen de wereld in slingeren. De slimste categorie weet dat de boodschap onheilspellend moet zijn, onder het mom dat dat nu eenmaal een groter publiek trekt, maar dat de verpakking immer vrolijkheid moet uitademen. Anders hou je je publiek niet vast. Daarmee zijn ze verraderlijker en invloedrijker dan de complottheoretici, die met hun doorgaans boze blikken en toon nooit een groot publiek blijvend kunnen overtuigen en binden.
Maar het valt niet te ontkennen dat we na corona en de oorlog waakzaam zijn geworden. We wanen ons voor het eerst sinds vijfenzeventig jaar niet meer onkwetsbaar. En er komt nogal wat op ons af. De energiecrisis en de afhankelijkheid van Russisch gas heeft ons wakker geschud. De expertmacht die ons in slaap sukkelde met het mantra dat 'de Russen altijd een heel betrouwbare partner als gasleverancier zijn geweest' heeft ons te eenzijdig voorgelicht. Inzicht in de voedselcrisis komt ook eindelijk echt bovendrijven. Uit een analyse in NRC Handelsblad blijkt dat de oorlog in Oekraïne er in hakt voor fabrikanten van levensmiddelen, door de historisch hoge brandstof- en graanprijzen: 'Hoe ver kunnen ze hun prijzen nu verhogen? En wat accepteert de klant?' Kop boven het verhaal: 'Prijsbeleid is nu hét onderwerp in de bestuurskamer.' Want door de verhoging van de kosten van grondstoffen gaan straks ook de prijzen voor bier (speciaalbrouwerijen) en condooms (Durex) door het dak en dan pas staat een opstand echt op uitbreken.
Veel beter dan op trendwatchers, op korte termijn denkende politici of op deskundigen die niet loskomen van hun eigen specialisme, moeten we onze hoop vestigen op teams van samenwerkende wetenschappers, ambtenaren en bedrijven (technologie en business). Want we kunnen van het verleden leren dat we problemen wel degelijk zien aankomen. Denk aan de waarschuwingen over tekorten aan personeel in zorg, onderwijs en technische beroepen. Verantwoordelijke ministers vonden het niet aantrekkelijk daaraan te werken en kozen voor kortetermijnsuccesjes. Nu weten we dat er naast een energie- en voedseltransitie ook waterschaarste dreigt. Nederland riskeert zelfs een watercrisis in 2027. Bij ons op Change Inc. las ik hoe de watertransitie gestalte gaat krijgen. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (Mark Harbers) werkt aan een landelijk actieplan voor een nieuw waterbeleid, 'niet alleen voor boeren, maar voor ons allemaal.' Hopelijk vindt het navolging met soortgelijke brede initiatieven voor energie en voedsel. Dan red je de planeet en hoeven bier en condooms niet op rantsoen.
Paul van Liempt
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
