In totaal hebben 33 zonne- en windenergiebedrijven, brancheorganisaties, de Nederlandse overheid, kennisinstituten, ngo’s en vakbonden samen met minister Rob Jetten van Klimaat en Energie het IMVO-convenant voor de Hernieuwbare Energiesector ondertekend. Zij gaan zich gezamenlijk inzetten voor de verduurzaming van internationale ketens en willen samen mensenrechtenschendingen en milieuschade aanpakken en voorkomen. “Dit is een eerste stap in de goede richting. Het is een brede coalitie van iedereen die zich in Nederland bezighoudt met zon- en windenergie”, zegt Mark van der Wal, senior ecoloog en adviseur delfstoffen bij natuurbeschermingsorganisatie IUCN NL, een van de ondertekenaars. “Een deel van de bedrijven en organisaties is al langer bezig om dieper in de keten te kijken en zich af te vragen: waar komen onze grondstoffen vandaan? Uit welke bron? Hoe wordt er gewerkt met het oog op regelgeving? Als we hier onze economie groener willen maken, moet de economie elders niet zwarter worden.”
Megawinst
Bij de ondertekenaars zitten milieu- en natuurorganisaties, kennisinstituten, ministeries, banken, vakbonden, maar ook grote bedrijven als Shell, Vattenfall, Eneco, RWE, Siemens en Sunrock, Vestas en Solarfields. Al die partijen proberen meer begrip te krijgen voor elkaar en met elkaar in gesprek te gaan. “Zo kom je tot andere inzichten. Als je grote bedrijven een klein stukje kunt bijsturen maak je al megawinst”, zegt Van der Wal. “Er zitten in die bedrijven veel goedwillende mensen die hun werk zo fatsoenlijk mogelijk willen doen.”
Verantwoorde mijnbouw nodig
Verantwoorde mijnbouw is noodzakelijk om bij de transitie naar groene energie niet dezelfde fouten te maken als in het verleden. Voor alle windmolens, zonnepanelen, batterijen en elektrische auto’s zijn de komende decennia wereldwijd 3 miljard ton aan bijzondere metalen en mineralen nodig zoals lithium, nikkel, kobalt, maar ook bauxiet en koper. De winning via mijnbouw bedreigt overal ter wereld bossen, beschermde natuurparken en leefgebieden van dieren en inheemse volken, met name in Zuid-Amerika, Afrika en Azië. Het gaat gepaard met mensenrechtenschendingen, zoals dwang- en kinderarbeid, gebrek aan vakbondsvrijheid, onveilige werkomstandigheden en uitbuiting. Tegenstanders en milieuactivisten worden zelfs vermoord, de afgelopen tien jaar al 1733 keer. De Wereldbank schat dat de vraag naar deze grondstoffen tot 2050 met 500 procent groeit en is het Climate-Smart Mining-initiatief begonnen om de impact van mijnbouw op klimaat, milieu en maatschappij zo klein mogelijk te houden.
Internationale coalitie
De keten van grondstof tot windmolen of zonnepaneel is complex, internationaal en vaak ondoorzichtig. Om daar meer duidelijkheid in te brengen start IUCN NL samen met Natuur & Milieu, Stop Ecocide NL en lokale ngo’s in Indonesië, Ghana en de Filippijnen in april een nieuwe internationale coalitie onder de naam: Bottom Line!. Die naam slaat op de ondergrens die aangeeft waar en hoe mijnbouw mag plaatsvinden. De organisaties willen de overstap van fossiele naar hernieuwbare energie zo eerlijk mogelijk maken, met een zo laag mogelijke negatieve impact op mens en natuur. “Het oprichten van deze coalitie is geen toeval”, zegt Van der Wal. “Wij proberen de deelnemers aan het IMVO-convenant en andere spelers in Nederland en de EU te voeden met praktijkcases en informatie terug te koppelen nar onze partners daarin.”
Koper, nikkel en bauxiet
Het project focust in eerste instantie op de grootschalige mijnbouw van koper in de Filipijnen, waar inheemse gemeenschappen zich tegen verzetten, de nikkelmijnbouw die oerwouden in Indonesië bedreigt en de bauxietwinning in Ghana, dat ook tot kap van oerbos leidt. Daarnaast gaat het project zich bezighouden met diepzeemijnbouw. Bottom Line! wil lokale mensen en organisaties die opkomen voor de natuur en mensenrechten een stem geven en pleit voor striktere mijnbouwwet- en regelgeving - inclusief no-go zones - en de naleving daarvan. De ervaringen worden gedeeld met lokale en internationale overheden – met een specifieke focus op Nederlandse en Europese beleidsmakers, het bedrijfsleven, financiële instellingen en eindgebruikers. “Het is een complex verhaal. Wij proberen ervoor te zorgen dat impact op de aarde niet over grenzen heen gaat”, zegt Van der Wal. “We kijken echt naar duurzaamheid op de langere termijn, wereldwijd.”
Looptijd vijf jaar
Het IMVO-convenant heeft een looptijd van vijf jaar. Door deelname committeren bedrijven zich aan het toepassen van internationale richtlijnen van de OESO en VN bij al hun activiteiten. Hiermee bereiden zij zich ook voor op toekomstige IMVO-wetgeving. De samenwerking wordt ondersteund door de ministeries van Buitenlandse Zaken en Economische Zaken en Klimaat, brancheorganisaties, financiële instellingen en belangenverenigingen. De aangesloten kennisinstituten, ngo’s, vakbonden en de SER gaan bedrijven ondersteunen met hun kennis en expertise bij de toepassing van IMVO.
Verantwoordelijkheid nemen
Minister Jetten: “Hernieuwbare energie van zon en wind is nu echt tot volle wasdom gekomen. Daarmee komt ook een grote verantwoordelijkheid om goed om te gaan met natuur, mensenrechten en biodiversiteit in de keten en in de operatie. Vanuit dit convenant kunnen de aangesloten bedrijven samenwerken om de aandachtspunten beter inzichtelijk te maken en hier actie op te nemen. Dit is een goede eerste stap en ik kijk uit naar de voortgang.”
Arbeidsomstandigheden
De deelnemende vakbonden kijken vooral naar de arbeidsomstandigheden in de mijnbouw. Elles van Ark, directeur van CNV Internationaal: “Het is fantastisch dat de vraag naar groene energie zo hard stijgt, maar daarmee stijgt ook de druk op de mijnwerkers in Latijns-Amerika en Afrika. Zij krijgen vaak tijdelijke contracten en doen zwaar en onveilig werk voor een laag loon. Omdat vakbondsvrijheid meestal ontbreekt, is het moeilijk om misstanden aan te pakken. Binnen het convenant zetten wij in op het stimuleren van vakbondsvrijheid, zodat werknemers in de hele keten zich kunnen uitspreken.”
Lees ook:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
