Afbouwen SDE++ regeling funest voor innovatieve zonneparken met dubbelfunctie

Poeltjes met ondiep water en diverse soorten vegetatie waar libellen, salamanders en kikkers in leven. Metershoge bijenhotels. Wildakkers met kruiden en inheemse wilde bloemen zoals de duinroos, en schuilplaatsen van dood hout voor allerlei dieren: bij het zonnepark Exloo in Drenthe is veel aandacht gegeven aan biodiversiteit. Van de 65 hectare is maar liefst 11 hectare ingericht als ecologische zone. De 136.000 zonnepanelen liggen verscholen achter een begroeide wal en een sloot.

Het park is gebouwd op oxiderende veengrond waarvan boeren uit de omgeving gezamenlijk geconcludeerd hebben dat die niet meer bruikbaar was voor landbouw. Met de zonnepanelen erop krijgt de grond 25 tot 30 jaar rust waarna het weer geschikt is als landbouwgrond.

Waterpark

Ongeveer 80 kilometer ten zuidwesten van Exloo ligt Bomhofsplas. Op deze nog actieve zandwinplas bij Zwolle wekken 72.000 zonnepanelen stroom op voor zo’n 7.000 huishoudens. Het park is volledig in lokaal eigendom. De drijvende panelen laten meer licht door dan normale panelen om de waterkwaliteit in stand te houden en zijn uitgerust met biohutten waar vissen in kunnen nestelen. Het effect van het zonnepark op de waterkwaliteit wordt langjarig onderzocht.

Zonneparken met dubbelfunctie

“Wij zijn altijd op zoek naar plekken waar een dubbelfunctie mogelijk is. Maar dat zijn meestal niet de plekken waar het gemakkelijkst een zonnepark te ontwikkelen is”, zegt Visser. Een drijvend park is twee keer duurder dan op land. Je hebt veel meer materiaal nodig, de financiering is moeilijker want het is innovatief en de projecten passen bij het landschap. "Dat zien banken als extra risico en dat dek je af met SDE++ waardoor je financieringskosten lager blijven."

Hetzelfde geldt voor het park in Exloo. Daar is de locatie door een collectief van agrariërs aangedragen en veel zorg besteed aan herstel van biodiversiteit. “Niemand wil een zonnepark op landbouwgrond als de grond voor de landbouw benut kan worden. Exloo is gebouwd op geoxideerde veengrond waar geen landbouw meer mogelijk was. Met de ecologische projecten die we daar realiseren neemt de biodiversiteit toe.”

Lees ook: Als het aan GroenLeven ligt, telen we straks al ons fruit onder zonnepanelen

Biodiversiteit en zonneparken

Het kabinet wil de SDE++ stimuleringsregeling voor zonneparken vanaf 2025 afbouwen. Tegen die tijd moet de markt volwassen genoeg zijn en heeft de aanleg van zonneparken geen stimulering meer nodig, is de gedachte. Maar om kosteneffectief te ontwikkelen is schaalgrootte nodig. Innovatieve parken met dubbelfuncties en aandacht voor biodiversiteit zijn volgens Visser nog niet zo ver. De vraag is dus of afbouwen verstandig is.

“De overheid wil zoveel mogelijk duurzame energie in een zo kort mogelijke tijd tegen zo laag mogelijke kosten”, zegt Visser. “Dat vergroot de druk op de markt om steeds grootschaliger parken aan te leggen met zo min mogelijk poespas. Anderzijds eist de maatschappij dat we zo veel mogelijk investeren om het zonnepark landschappelijk in te passen en iedereen de gelegenheid te geven te participeren. Dat strookt niet met elkaar.” Daar komt bij dat zonneparken steeds innovatiever moeten worden. “De tijd dat zonneparken alleen maar stroom terug leverden aan het elektriciteitsnet is wel voorbij.”

Volgens Visser zal het afbouwen van de stimuleringsregeling zonder dat er een alternatief voor komt voor problemen zorgen. “Ik betwijfel het ten zeerste dat de markt volwassen genoeg is om dit soort bijzondere projecten te realiseren zonder stimulering vanuit de overheid.”

“We zullen keuzes moeten maken", zegt Visser. "Nu doen we veel verschillende dubbelfuncties. Als er geen alternatieve stimulering komt zoals een kwaliteitsbudget waaruit maatschappelijk wenselijke projecten kunnen putten, zullen we niet alles meer doen.”

Lees ook: Hoe zit het met de biodiversiteit onder zonnepanelen?

Maatschappelijk wenselijke zonneparken

Volgens Visser zal dit de energietransitie vertragen omdat er minder maatschappelijk wenselijke parken gebouwd zullen worden. “De uitrol van projecten zal stagneren. Waar we er eerst tien deden, doen we er dan maar één. En ik denk dat we in 2025 nog niet bereikt hebben wat we in het Klimaatakkoord afgesproken hebben. Dus we moeten juist versnellen.”

Toch zijn er ook voorbeelden dat duurzame energieprojecten zonder stimuleringsregeling gerealiseerd kunnen worden. Zo heeft wind op zee geen subsidie meer nodig en bouwt Vattenfall in Almere een zonnepark zonder SDE. Maar dat is volgens Visser eerder uitzondering dan regel en kan alleen omdat Vattenfall zowel de energie opwekt als de stroom verkoopt en daarover al afspraken heeft met de afnemer.

PPA's voor zonneparken

Bij wind op zee projecten is dat inmiddels gebruikelijk: daar sluiten bedrijven op voorhand energiecontracten (power purchase agreements, PPA’s) af met de partijen die de parken bouwen. Op die manier hebben hebben investeerders voldoende zekerheid om te kunnen financieren. Volgens Visser is dit ook de toekomst voor zonne-energieprojecten. Maar zover is het nog niet.

Lees ook: Vattenfall werkt aan visvriendelijke windmolen

Kwaliteitsbudget voor zonneparken

“Met zon volgen we de trend van wind op zee. Maar 2025 komt te vroeg. Ik denk dat we dan nog vijf jaar een stimulering vanuit de overheid nodig hebben om maatschappelijk wenselijke projecten van de grond te krijgen. Bijvoorbeeld door een kwaliteitsbudget voor innovatieve parken met een dubbelfunctie. Vanaf 2030 kan het naar verwachting zonder stimuleringsregeling. Dan zal ook voor zonneparken met dubbelfuncties een PPA voldoende zekerheid geven voor financiering - en kan zon ook op eigen benen staan.”