De Noordzee is een van de drukste zeeën ter wereld. Vaarroutes, windmolenparken, visserij en gaswinning strijden om de schaarse ruimte. En niet te vergeten, de Noordzee is óók een natuurgebied. Het is zelfs het grootste natuurgebied van Nederland. Maar door economische activiteit staan ecosystemen er onder druk.
Door economische activiteit te combineren met nieuwe natuur ziet De Rijke Noordzee kansen ontstaan. Het samenwerkingsverband tussen Natuur & Milieu en Stichting de Noordzee doet al enkele jaren onderzoek naar de ecologische waarde van offshore windparken en hoe zij biodiversiteit kunnen bevorderen. Voor dit onderzoek heeft de Nationale Postcodeloterij deze week 2,6 miljoen euro beschikbaar gesteld.
Ecologische waarde van windmolenparken
“Windparken worden in natuurverarmde gebieden geplaatst. En dat is een goede keus. Maar je mag er ook niet over de bodem vissen”, vertelt Conny de Groot, communicatiemedewerker bij De Rijke Noordzee. “En dat is een belangrijk inzicht. Want door de visserij, door het over de bodem schrapen van boomkorren (verzwaard sleepnet dat over de zeebodem schraapt, red.) en netten, verandert de bodem van de Noordzee in een zanderige massa waar nauwelijks leven mogelijk is.”
Op windmolenparken is visserij niet toegestaan omdat op de bodem zware, kwetsbare elektriciteitskabels liggen. De ‘bodemrust’ die daardoor ontstaat, is essentieel voor het herstel van maritieme ecosystemen.
“Je hebt riffen nodig voor het opbouwen van een ecosysteem in een wateromgeving”, legt De Groot uit. “Schelpdieren hebben plekken nodig waar ze zich kunnen vestigen, waar ze kunnen vergroeien en zich voortplanten.” Ook veel vissen zijn voor hun voedsel en voortplanting van deze riffen afhankelijk.
Oestertafels
Windturbines blijken goede plekken voor het ontstaan van riffen. Onder water kunnen planten en schelpdieren zich aan de masten hechten. En op de zeebodem ligt rond de windmolens, als onderdeel van de fundering, een wijde cirkel aan steenachtig materiaal. Voor zeeleven zijn dat geschikte omgevingen om zich in te nestelen.
Maar dit proces komt niet in alle gevallen vanzelf op gang. Grote delen van de Noordzeebodem bestonden vroeger uit oesterbanken, maar die zijn door intensieve visserij vanaf het einde van de negentiende eeuw vrijwel geheel verdwenen. Omdat oesters zich slechts over heel korte afstanden kunnen verspreiden, brengt De Rijke Noordzee de inheemse platte oester nu zelf naar windmolenparken toe.
De Rijke Noordzee ontwikkelt hiervoor zogenaamde oestertafels: rekken van metaal en beton waar volwassen oesters aan kleven. Deze worden bij windturbines op de bodem geplaatst, waarna de volwassen oesters larven produceren. Deze baby-oesters hechten zich aan materiaal in de omgeving en vormen zo het begin van een nieuwe oesterbank. De oesterbanken trekken op hun beurt weer allerlei ander onderwaterleven aan.
“Met pilots onderzoeken we welke methodiek het meest geschikt is”, vertelt De Groot. “En dat verschilt ook weer van gebied tot gebied. Want de Noordzee is niet eenvormig, zoals op land gebieden ook van elkaar verschillen. Sommige stukken zijn vrij statisch, terwijl andere delen een heel dynamische bodem hebben waardoor er grote zandgolven voorkomen. Dat zijn allemaal factoren waar je rekening mee moet houden.”
Wet- en regelgeving
De Rijke Noordzee werkt met ontwikkelaars van offshore windparken zoals Vattenfall en Eneco samen om de oesterbanken mogelijk te maken. Wettelijk zijn er echter nog geen verplichtingen om het onderzeeleven op windparken te stimuleren, merkt De Groot op. “Wat wij willen is dat het in wetgeving wordt vastgelegd dat natuurversterking verplicht wordt bij de aanleg van windmolenparken. Want achteraf iets toevoegen is altijd veel duurder dan het vanaf het begin meenemen.”
"Wat hierin meespeelt", vervolgt De Groot, "is dat Nederland aan het eind van dit jaar 4,7 gigawatt aan windmolens in de Noordzee heeft staan. Maar in 2050 moeten we ruim 70 gigawatt gerealiseerd hebben. Dat is bijna 15 keer zo veel. Dat heeft natuurlijk een gigantisch effect op de natuur. Daarom moeten we duurzame energie en natuurversterking hand in hand laten gaan."
Lees ook:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
