Hoe moet de markt voor waterstof eruit zien?

Groene waterstof: iedereen heeft het erover. Het zou een cruciaal onderdeel van de energietransitie zijn. Want waterstof kan aardgas vervangen in sectoren die lastig te elektrificeren zijn zoals de industrie en zwaar transport. Het kan de energie uit fluctuerende bronnen zoals zon en wind opslaan om op een later moment te gebruiken. Het kan de schakel vormen tussen het stroom- en het gasnet.

De markt staat dan ook te popelen. Industriële bedrijven maken veel gebruik van fossiele energie voor de productie van chemische grondstoffen en warmte in hun processen. Transportbedrijven kijken reikhalzend uit naar dit alternatief voor diesel, stookolie en kerosine. Gasunie staat in de startblokken om het gasleidingen netwerk in Nederland geschikt te maken voor het transporteren en opslaan van waterstof.

Veel geld voor waterstof

En de overheid heeft er veel geld voor over. Het vorige kabinet trok al 338 miljoen uit voor waterstof projecten. Het nieuwe kabinet doet daar nog een schep bovenop. Van de 15 miljard die het aan duurzame energie wil uitgeven zal een substantieel deel naar groene waterstof gaan. De ambities zijn dan ook niet misselijk: Nederland moet over een kleine acht jaar maar liefst 4 gigawatt waterstof productie capaciteit hebben staan. En als het aan regeringspartijen VVD en D66 ligt blijft het daar niet bij. Vorige week maakten zij bekend de waterstof ambitie voor 2030 te willen verdubbelen.

Kortom: iedereen wil.

Je zou zeggen dat de waterstoffabrieken als paddenstoelen uit de grond moeten schieten. Maar dat is niet zo. Tot nu toe is er van waterstofproductie in Nederland nog nauwelijks sprake. De grootste werkende elektrolyser in Nederland heeft een vermogen van 1 megawatt. En het grootste waterstofproject waarvoor een investeringsbesluit is genomen is Djewels in Groningen waar HYCC (voorheen Nouryon) samen met Gasunie een waterstoffabriek gaat bouwen van 20 tot 30 megawatt. Dat is nog een eind weg van de 8 gigawatt aan vermogen die we in 2030 moeten hebben.

De waterstofmarkt

Hoe kan dat? Waarom wordt er niet op grote schaal waterstof geproduceerd? Het antwoord zit 'm in de markt. Die is er nog niet. Anders dan bij elektriciteit en gas is het nog niet duidelijk welke partij waarvoor aan de lat staat. Het gaat dan om vragen zoals: wie mag er een waterstof fabriek bouwen en exploiteren? Wie bepaalt waar zo’n fabriek mag komen? Moet de overheid dat doen of bepaalt de markt dat zelf? Wie mag het transport regelen? Wie is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de waterstof in het net? En wie betaalt welke kosten?

Want zolang deze vragen onbeantwoord zijn, wachten alle partijen op elkaar. De industrie wacht met het aanpassen van de installaties tot ze er zeker van zijn dat ze kunnen rekenen op een gegarandeerde hoeveelheid waterstof voor hun processen. Transportbedrijven wachten met investeren in een waterstofvloot tot ze zeker zijn dat ze de waterstof ook kunnen krijgen tegen een redelijke prijs. En de producenten wachten met het bouwen van fabrieken totdat ze weten dat ze de waterstof kunnen verkopen.

Marktordening voor waterstof

“Het aanbod wacht op de vraag en de vraag wacht op het aanbod”, zegt Ouillet. “Als daar niks aan gebeurt is er over tien jaar nog niks.” Daarom grijpt de overheid nu in en komt dit jaar nog met een marktordening waterstof. “Die stelt welke regels en wetten bepalen welke partijen onder welke voorwaarden op deze markt actief mogen zijn of toetreden.”

Maar voordat de minister dat vaststelt wil hij van alle partijen in de markt weten hoe zij daar tegenaan kijken. Daarom is in februari een marktconsultatie waterstofmarkt uitgezet. Daarop kwamen 48 reacties van energiebedrijven, kennisinstellingen, netwerkbedrijven en brancheorganisaties. Het samenvattingsdocument dat van al deze reacties is gemaakt is onderwerp van de derde aflevering van Change Report Talk.

Je kunt aflevering 3 van Change Report Talk hier luisteren: