Hoe erg is de Russische inval in Oekraïne voor de Nederlandse gasvoorziening?

Hoe afhankelijk zijn we van Russisch gas?

Europa en Nederland zijn sterk afhankelijk van Rusland als het om aardgas gaat. In 2019 was het marktaandeel van Russisch gas in Europa 40 procent. Dat is de afgelopen 6 maanden heel geleidelijk gezakt naar de huidige 25 procent. Dat is een grote afname en veroorzaakt de krapte en de hoge gasprijs. We zijn gered door de relatief warme winter dit jaar.

Is daar op korte termijn iets aan te doen?

40 procent marktaandeel is zoveel, dat vang je niet op. Je kan met veel moeite 10 tot 20 procent vervangen door het verhogen van de prijs, het uitvallen van de vraag en het importeren van vloeibaar gas naar Europa. Maar je vervangt niet zomaar het Russische gas.

De gasprijs is sinds de inval sterk gestegen. Wat betekent dat?

Dat de gasprijzen vanochtend zo stegen heeft dan ook niet zoveel te maken met echte gasleveringen op dit moment, maar meer met het risico dat de gaskraan op de korte termijn verder dichtgaat. Maar aan de prijs te zien acht de markt die kans heel klein. De gasprijs is met 40 procent gestegen en zit nu op 120 euro per megawattuur. Als de markt het risico reëel acht zou het zomaar 200 euro per megawattuur kunnen worden. Vlak voor kerst steeg de prijs bijvoorbeeld naar 180 euro per megawattuur, puur door de vrees dat er een strenge winter aan zat te komen en we dus onvoldoende zouden hebben.

Een soort geruststelling van de markt dus?

Natuurlijk kun je niet uitsluiten dat je in een neerwaartse spiraal terechtkomt van escalaties. Markten kunnen het mis hebben natuurlijk. Het zwartste scenario is dat de Russische gasstroom stopt. Maar het afsluiten van de gastoevoer naar Europa is ook niet in Russisch belang. Rusland heeft ons al waar het ons wil hebben. De prijzen zijn gigantisch hoog waarom zouden ze nog meer doen?

En Europa kan niet als sanctie de import van Russisch gas stopzetten?

Nee, dat is ook niet mogelijk. Europa kan het zichzelf simpelweg niet permitteren. Het aandeel Russische gas dat we afnemen is zo groot, dan hebben we binnen de kortste keren grote economische problemen. Wel kunnen we allerlei dingen doen die een beetje helpen. Meer LNG aankopen uit Quatar of VS, kerncentrales niet sluiten, meer kolencentrales aanzetten. Maar dat kan 10, 15 en maximaal 20 procent opvangen.

Helpt het als Groningen weer gas gaat produceren?

Het heropenen van Groningen zou – afgezien van het feit dat het een gevoelige politieke beslissing is – ook niet alles kunnen oplossen. Rusland levert in een normaal jaar 190 miljard kuub gas aan Europa. Groningen deed in de hoogtijjaren 40 tot 50 miljard kuub. Dat is dus nooit genoeg om al het Russisch gas te vervangen. Bovendien is een realistische productie op dit moment maar 10 of 15 miljard kuub. Maar niemand wil dat. De Groningers niet, de bedrijven niet en de overheid niet.

Ook niet als de situatie nog verder escaleert?

Het is goed denkbaar dat er op een gegeven moment druk komt vanuit de Verenigde Staten op de Nederlandse regering om de gasproductie te hervatten. Komt er een echte crisis dan zul je misschien wel moeten.

Dus we kunnen er eigenlijk weinig aan doen?

Op de korte termijn is dit heel moeilijk voor Europa. Maar op de lange termijn heeft Poetin een probleem. Hij plaatst zichzelf buiten de wereldorde. En de energietransitie gaat gewoon door. En het verdienmodel van Rusland is olie en gas. Iets anders werkt moeilijk in zo’n corrupte maatschappij.

Het verduurzamen van ons energiesysteem is een risico voor Poetin. Dus laten we vooral doorgaan met de energietransitie en op korte termijn isolatie en hybride warmtepompen installeren. Het is niet de '100 procent oplossing', maar wel de '80 procent oplossing' die relatief snel en zonder al te veel kosten de gasvraag naar beneden kan brengen. Ook al is het in beperkte mate: het helpt wel.