Gasunie start proef met opslag waterstof in zout

Zuidwending in Noord Groningen krijgt als eerste gemeente in Europa waterstof onder zijn voeten. In de zoutlagen die hier onder de aarde verborgen zitten kan het gas namelijk goed opgeslagen worden. De afgelopen weken heeft Gasunie met succes op een veilige manier waterstof in de ondergrond ingebracht. “We slaan nu voor het eerst waterstof op in een boorgat onder de grond”, zegt Hans Coenen, directeur strategie en business development bij Gasunie. “Dat is uniek in Europa. Alleen in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten is het eerder gedaan.”

Dat de eerste proeven succesvol zijn, is een belangrijke volgende stap in de ontwikkeling van waterstof als onderdeel van de energiemix van de toekomst. Grootschalige ondergrondse opslag van waterstof is daarvoor namelijk een onmisbaar onderdeel. “De vraag naar energie loopt niet gelijk met het aanbod”, zegt Coenen. “Daarom is opslag noodzakelijk.”

Want als het hard waait en de zon fel schijnt, komt het nu al vaak voor dat het aanbod van duurzame energie groter is dan de vraag op dat moment. Omgekeerd kan er op een mistige windstille dag een tekort ontstaan. Door het overschot aan duurzame energie om te zetten in waterstof kan de duurzame energie opgeslagen worden.

Een overschot aan groene stroom kan ook opgeslagen worden in een batterij. Maar wat te doen als er zoveel stroom is dat de batterij vol raakt? Een Nederlands bedrijf bedacht een slimme oplossing.

Balanceren van aardgas

Het opslaan van energievoorraden in zoutcavernes is niet nieuw. Al meer dan tien jaar balanceert Gasunie de vraag naar, en het aanbod van aardgas door het gas op te slaan in zoutcavernes. Maar de noodzaak van opslag zal in de toekomst nog veel groter zijn. “Dan komen er meer weersafhankelijke energiebronnen zoals zon en wind”, zegt Coenen. “Die kan je in tijden van overvloed omzetten in waterstof en bewaren voor tijden van schaarste.”

Met de proef in Zuidwending onderzoekt Gasunie of de materialen en onderdelen die nodig zijn voor gasopslag ook geschikt zijn voor de opslag van waterstof en wat het met de kwaliteit van het gas doet. Want hoewel waterstof in de industrie veel wordt toegepast is de opslag ervan in zoutholtes nieuw. “Waterstof is het kleinste molecuul, dus moeten we goed monitoren dat het niet ontsnapt. Maar de eerste indrukken zijn goed.”

Het maken van waterstof is nu nog vrij duur. Deze twee Japanse bedrijven werken aan een methode om de productie van groene waterstof goedkoper te maken.

Waterstofbackbone

Wanneer de proeven met het boorgat geslaagd zijn zal het gas in zoutcavernes opgeslagen worden. “Zo’n caverne is een uitgehold gat onder de grond. Dat is van een omvang, daar past met gemak de Eiffeltoren in.” Het zout wordt gewonnen door Nobian dat de pekel gebruikt voor zijn productieprocessen. Als alles goed gaat kan de eerste in 2026 operationeel zijn. Via de waterstofbackbone, het netwerk van gasleidingen dat Gasunie op dit moment gereedmaakt voor waterstof, kan het gas vervoerd worden naar de grote industriële clusters in Nederland.

De waterstof die Gasunie gaat opslaan kan op verschillende manieren toegepast worden. “Het kan dienen als grondstof voor de industrie bijvoorbeeld om kunstmest te maken. Maar het kan ook naar zware mobiliteit, als brandstof voor de luchtvaart en de zeevaart. En zelfs eventueel ooit voor gebruik in huishoudens.”

Welke toepassingen zijn er eigenlijk voor waterstof, en waar zouden we waterstof als eerste moeten gebruiken?

Toepassingen genoeg dus en de verwachting is dan ook dat de behoefte aan waterstof alleen maar zal toenemen. Gasunie gaat ervan uit dat het niet bij een caverne zal blijven. “Als er in 2030 3 á 4 gigawatt waterstof geproduceerd wordt, hebben we vier van dit soort cavernes nodig.”

Poreus gesteente

En daar blijft het niet bij. Uit scenario’s die in opdracht van Gasunie, Tennet en de regionale netbeheerders zijn gemaakt, blijkt dat in 2050 tussen de 40 en 200 cavernes nodig zijn om het energiesysteem te laten functioneren. “Dat is serieus veel. En dat is alleen voor Nederland.”

Of dat allemaal in zoutcavernes kan is de vraag. “We zullen dus ook moeten kijken naar andere manieren om waterstof op te slaan, bijvoorbeeld in lege gasvelden. “Maar dat werkt anders want zo’n aardgasveld is niet een holte zoals een zoutcaverne, maar bestaat uit poreus gesteente. Dat is een heel andere methode die nog onderzocht moet worden.”