Gasunie staat aan de vooravond van een spannende periode: de energietransitie zal de rol van het bedrijf onherroepelijk veranderen. Fennema, CEO van Gasunie sinds maart 2014, benadrukt echter dat gasinfrastructuur van groot belang is voor de energietransitie: “Ja, onze rol zal veranderen en steeds meer het karakter krijgen van een energie-infrastructuurbedrijf. Er blijft echter grote behoefte aan transport en opslag van energie in de vorm van moleculen. En in toenemende mate ‘groene gasmoleculen’, zoals waterstof en groen gas. We blijven dus gas transporteren, maar dat gas zal steeds minder fossiel zijn.”
Vindt u het niet erg dat de vertrouwde aardgasactiviteiten plaats gaan maken voor nieuwe energievormen?
“Nee. Het gaat niet om Gasunie, maar om wat de klanten en de samenleving van ons vragen. Is onze dienstverlening relevant voor klant en samenleving, nu én straks? Daar gaat het om. We blijven de bestaande aardgasmarkt onberispelijk bedienen, maar tegelijkertijd pakken we een faciliterende rol op het gebied van waterstof en andere hernieuwbare gassen. Daar ligt de toekomst uiteindelijk.”
Tot die tijd: heeft aardgas nog een rol te vervullen in de energietransitie?
“Als je energie wil vervangen door schonere oplossingen, zie je dat aardgas nog een belangrijke rol heeft. Het kan kolen vervangen in de elektriciteitsopwekking en dat levert veel CO2-reductie op. En vloeibaar aardgas (LNG, red) is in opmars omdat het stookolie en diesel kan vervangen, in het zware vervoer via schepen en trucks. Dat scheelt heel veel uitstoot en het is stiller. Het opent ook het deuren voor bio-LNG, dan heb je een echt duurzaam alternatief voor de transportwereld.
Volgens datzelfde vervangingsprincipe moet aardgas op zijn beurt weer wijken voor betere, duurzame alternatieven zodra die zich aandienen. In nieuwbouwwijken gebeurt dat al. Wij verwachten dat aardgas in 2030 per saldo ongeveer 80 procent zal zijn van wat het nu is. Daarna loopt het aandeel in versneld tempo terug.”
Merkt Gasunie de veranderingen op het gebied van aardgastransport al?
“We zien sterke verschuivingen van gasstromen. Meer import bijvoorbeeld, omdat er steeds minder uit het Groningenveld wordt geproduceerd. De beslissing van de minister om die productie in hoog tempo naar nul te brengen versnelt dat proces extra. Wij helpen dat mogelijk te maken met de bouw van een grote stikstofinstallatie, waarmee we hoogcalorisch importgas geschikt kunnen maken voor huishoudens. Het is een enorme installatie die we in een paar jaar uit te grond moeten stampen.”
Wat betekent de teruglopende rol van aardgas voor Gasunie?
“De uitbouw van het Nederlandse gasnet is gereed en het accent verschuift voor ons naar waterstof, groen gas, warmtenetten en CCS (carbon capture and storage, red.). Op termijn zullen die flink groeien, maar per saldo verwachten we in de eerstkomende jaren toch minder mensen nodig te hebben. We hebben daarom een pakket ontwikkeld, samen met de medewerkers, om de mobiliteit te vergroten, binnen en buiten het bedrijf. Trainingen over waterstofinfrastructuur maken daar deel van uit, maar ook sollicitatietrainingen. We stimuleren alle mogelijke vormen van mobiliteit, ook in de vorm van vertrek.”
"Alle ingrediënten voor een waterstofeconomie zijn hier aanwezig"
U zegt dat Gasunie een rol wil spelen in de energietransitie: wat kan een gasinfrastructuurbedrijf precies bijdragen?
“Die vraag krijgen we vaker. Maar veel mensen realiseren zich niet dat elektriciteit op dit moment minder dan twintig procent van de totale energievoorziening dekt. Dus ook al zou je alle stroom verduurzaamd hebben, dan nog heb je tachtig procent te gaan. De industrie heeft bijvoorbeeld groene moleculen nodig als duurzame grondstof en als brandstof voor hoge temperatuurprocessen. Men schat dat in 2050 maximaal de helft van de benodigde hoeveelheid energie via duurzaam opgewekte stroom geleverd kan worden. Dus de andere helft – en mogelijk meer - zal ergens anders vandaan moeten komen. We hebben alleen al om die reden ook duurzame gassen nodig. Maar ook duurzame warmte, voor onze woningen en gebouwen. En in het kader van het klimaatakkoord wordt bovendien gesproken over de noodzaak van het afvangen, hergebruiken of opslaan van CO2. Ook daar is gastransportexpertise voor nodig. Op al die terreinen kunnen wij bijdragen.”
Gasunie is deelnemer in de Waterstof Coalitie: een initiatief onder aanvoering van Greenpeace, dat recent een manifest publiceerde waarin de kansen van waterstof voor Nederland worden benadrukt. Waarom zijn die kansen juist hier zo groot?
“Omdat alle ingrediënten voor een waterstofeconomie hier aanwezig zijn. We verkeren als Nederland in de bijzondere positie dat we op de Noordzee grote hoeveelheden windenergie kunnen oogsten. Hoeveelheden die van internationaal belang zijn, ook voor de Europese klimaatdoelstellingen. Die windenergie kan je omzetten in waterstof. Achter onze dijken ligt een aantal grote industriële complexen die waterstof nodig hebben: Eemsdelta, de regio’s van Amsterdam, Rotterdam, Zeeuws-Vlaanderen en Chemelot in Limburg. En tot slot hebben we in dit land al een volledig ontwikkelde bruikbare, bestaande gasinfrastructuur tot onze beschikking. Bij elkaar opgeteld kan dit ervoor zorgen dat Nederland een internationaal toonaangevend waterstofland kan worden.”
Lees ook:
Wat is er voor nodig om die potentie ook daadwerkelijk te benutten?
“We moeten ervoor zorgen dat er voldoende duurzame stroom van de Noordzee komt. Bij nieuwe projecten moeten wind en waterstof in samenhang worden bekeken. En we moeten vaart maken: opschaling is het sleutelwoord. Elektrolyse vindt nu nog op te kleine schaal plaats. We maken nu de stap naar 20 megawatt capaciteit. In de eerste helft van het volgende decennium moet het naar 100 megawatt – een omvang die nu nog ongekend is. De Waterstof Coalitie wil de elektrolysers aan de kust realiseren, waar de windstroom aan land komt.
Rond 2030 moet het om gigawatts gaan. Op die manier bereik je de vereiste kostenreducties. Als de hoeveelheid windenergie op zee nog verder toeneemt, kan je die niet meer met alleen stroomkabels aan land brengen. Het idee is om op zogenaamde power islands op zee de omzetting in waterstof te doen. Dan kan het via pijpleidingen aan wal gebracht worden. Energietransport in gasvorm is een factor tien efficiënter dan via hoogspanning. En opslag van energie voor de winter is in gasvorm veel gemakkelijker.”
"Via gas kan je duurzame energie in grote hoeveelheden transporteren en opslaan"
Waterstof moet dan natuurlijk wel naar locaties in het land getransporteerd worden. Zijn huidige aardgasnetwerken daar geschikt voor?
“Ja. We doen het zelfs al. In Zeeuws-Vlaanderen transporteert een voormalige hogedrukleiding voor aardgas nu waterstof tussen chemiebedrijf Dow Chemical en kunstmestfabrikant Yara. We kunnen richting 2030 een deel van onze bestaande gasinfrastructuur aanpassen en omvormen tot een backbone die waterstof beschikbaar maakt voor industrieclusters. Hergebruik van het aardgasnetwerk maakt een waterstofeconomie aantrekkelijk. Het helpt de kosten van de energietransitie te drukken. We hebben een gedetailleerde planningsanalyse uitgevoerd voor onze netwerken in 2030. De export van laagcalorisch gas naar Duitsland en België stopt, uiterlijk in 2030. Daardoor kunnen we leidingen vrijspelen voor waterstoftransport. In onze visie is er in 2050 een gassysteem voor waterstof én een gassysteem voor methaan, dus aardgas en groen gas. Die systemen functioneren in nauwe samenwerking met het elektriciteitssysteem, waarvan de capaciteit tegen die tijd is verdubbeld.”
Wat moeten we ons voorstellen bij die samenwerking tussen elektriciteits- en gassystemen? Gaat u meer samenwerken met TenneT?
“Waterstof maak je met behulp van duurzame stroom. Zo koppel je het elektriciteitssysteem aan het gassysteem en kunnen die systemen van elkaars capaciteit gaan profiteren. Via gas kan je duurzame energie in grote hoeveelheden transporteren en opslaan. Industrieën kunnen het benutten om te verduurzamen, maar bovendien kun je het energiesysteem als geheel op een slimme manier in balans houden.
Zonder die koppeling zouden de steeds groter wordende fluctuaties in het aanbod van duurzame elektriciteit een probleem voor de stroomnetten gaan vormen. Door de koppeling met het gassysteem verminder je de noodzaak van netverzwaringen juist en vergroot je de efficiëntie en stabiliteit in de duurzame energievoorziening. Onze samenwerking met TenneT is in de afgelopen tijd daarom inderdaad geïntensiveerd. We voeren samen studies uit naar de energievoorziening van de toekomst.”
Is waterstof ook voor de rest van Europa belangrijk?
“Ik zie het als een belangrijke oplossing voor heel Noordwest-Europa. In Duitsland ondervindt men nu al problemen met de transport van de duurzame elektriciteit van het noorden naar het zuiden. Daar wordt nu een nieuwe elektriciteitsverbinding voor aangelegd, maar in de toekomst zou zoiets heel efficiënt met waterstof kunnen. Het transport zou dan zelfs ten dele via ons Nederlandse gasnetwerk kunnen lopen.”
"Gasinfrastructuur kan een sleutelrol spelen in het beperken van de kosten van de energietransitie"
Hoe staat het met de ontwikkeling van groen gas?
“Dat is belangrijk omdat het een duurzaam methaangas is, uit organische reststromen, geschikt voor huishoudens. Men heeft berekend dat we in 2030 over zo’n drie miljard kuub in 2030 kunnen beschikken. Met beperkte investeringen kunnen de netbeheerders dat in hun netten opnemen. Voor woningen met hybride warmtepompen is dat een uitkomst. Die kunnen daarmee CO2-neutraal verwarmen.”
Wat is de grootste uitdaging voor Gasunie, om de faciliterende rol met succes te kunnen vervullen?
“Voor elkaar krijgen dat nieuwe complete ketens min of meer gesynchroniseerd en op flinke schaal van de grond komen. Dan praat je over vraag, aanbod, infra en bijbehorende regulering. Zo kunnen kosten per eenheid duurzame energie het snelst naar een betaalbaar niveau gebracht worden. Techniek en innovatie zal het probleem niet zijn.”
Wat is het belangrijkste verschil dat Gasunie maken in de energietransitie?
“Er wordt nu al behoorlijk aangehikt tegen de kosten van de energietransitie. Gasinfrastructuur kan een sleutelrol spelen door met grootschalige oplossingen die kosten te beperken. We hebben verstand van energie en we hebben ervaring in het realiseren van grote en complexe infrastructuurprojecten. Wij kunnen daarmee daadwerkelijk bijdragen aan de betaalbaarheid en betrouwbaarheid van een toekomstige, CO2-vrije energievoorziening.”
Foto's: Gasunie
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
