Parijs COP21: hoe wordt het klimaatpoker gespeeld?

De internationale conferenties zijn als een pokerspel. Elke deelnemer heeft belangen, maar de medespelers ook. Dit zal ook gelden tijdens de COP21-conferentie in Parijs. Maar hoe gaat het spel gespeeld worden? Wat zijn de troeven? En komt er wel een akkoord? Duurzaambedrijfsleven zet de belangrijkste vragen en hete hangijzers op een rij.

Wat is COP21?

COP21 is een internationale klimaatconferentie die van 30 november tot 11 december in Parijs wordt gehouden in een jaar dat vermoedelijk de boeken in gaat als het warmste ooit gemeten. De organisatie is in handen van de Verenigde Naties. De naam COP21 is een afgeleide van de 21e jaarlijkse vergadering van de Conference of Parties.

De 2015-editie is een zeer omvangrijke klimaatconferentie. In Parijs komen naast diplomaten ook vertegenwoordigers van non-gouvernementele organisaties, lobbyisten, personen uit het bedrijfsleven en politici samen. Namens de 195 deelnemende landen komen in totaal 50.000 mensen naar Parijs..

Ook veel hoogwaardigheidsbekleders zijn tijdens de conferentie aanwezig. De Amerikaanse president Obama, de Russische leider Poetin en de Chinese president Xi Jinping komen opdraven, evenals bondskanselier Merkel en leiders van India, Brazilië en Japan. Ook Nederland neemt de top serieus: minister-president Rutte heeft toegezegd naar de klimaatconferentie af te reizen.

Wat is de doelstelling?

Tijdens COP21 staat er veel op het spel. De Fransen spreken zelfs van de belangrijkste diplomatieke conferentie sinds de ondertekening van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens in 1948.

Doelstelling is het opstellen van een klimaatverdrag waarin de deelnemende landen afspraken maken over het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen. Dit moet voorkomen dat de klimaatverandering de door wetenschappers kritiek genoemde grens van een opwarming van 2 graden Celsius eind deze eeuw overschrijdt.

Daarnaast staat het terugdringen van de ontbossing op de agenda, terwijl er ook discussie zal ontstaan over de vraag hoeveel van de bekende voorraden aan fossiele brandstoffen er ongewonnen in de grond moeten blijven.

Hoe wordt het klimaatpoker gespeeld?

In Parijs zullen landen op het hoogste niveau onderhandelen over een probleem met, volgens een brede consensus onder wetenschappers, verstrekkende gevolgen voor de hele wereld.

Vrijwel alle landen hebben in aanloop naar de conferentie eigen voorstellen ingediend. In deze intended nationally determined contributions, beschrijven de deelnemers hoe zij op nationaal niveau hun eigen CO2-emissies willen reduceren.

Leden van de Europese Unie, waaronder Nederland, voeren een gezamenlijk klimaatbeleid en zullen in Parijs als een partij onderhandelen. De EU heeft als uitgangspunt dat de lidstaten in 2030 40 procent minder CO2 uitstoten dan in 1990.

Wat zijn de lichtpuntjes?

De situatie voor COP21 is wezenlijk anders dan de mislukte top in Kopenhagen in 2009. Destijds weigerden met name de grootste vervuilers, China en de Verenigde Staten, om met vergaande voorstellen te komen. Inmiddels hebben de twee supermachten een, juridisch niet-bindend, akkoord gesloten waarin daadwerkelijk CO2-reducties zijn afgesproken.

Tevens is er een conceptakkoord opgesteld dat, ondanks de talloze voorbehouden, een denkrichting aangeeft die de deelnemers kunnen volgen. Bovendien is het bewustzijn over de enorme risico's van klimaatverandering onder politici veel groter geworden en ook de bereidheid tot handelen lijkt groter dan ooit.

Een andere positieve ontwikkeling is de verschuiving die in het bedrijfsleven gaande is. Ondernemingen, tot aan Shell toe, erkennen het klimaatprobleem en roepen wereldleiders op om concrete stappen te zetten. Deels is dat eigenbelang. Zo dreigen bijvoorbeeld verzekeraars tegen weersgerelateerde schadeclaims aan te lopen die zij nimmer financieel kunnen dekken. Ook energiebedrijven die niet snel schakelen kunnen in de problemen komen. Oliereus ExxonMobil loopt zelfs het risico vervolgd te worden wegens 'klimaatleugens' uit het verleden.

Maar een grote groep ondernemingen ziet, naast een morele plicht iets te doen aan de opwarming van de aarde, volop kansen ontstaan bij een solide klimaatdeal. Door bijvoorbeeld CO2-uitstoot te beprijzen kan de transitie naar duurzame energie in een hogere versnelling terwijl ook de energie-efficiency toeneemt. Kortom: het is menens en het bedrijfsleven maant de politiek tot actie.

Ook interessant is dat er op het niveau van steden en deelstaten klimaatbeleid wordt geformuleerd. Zo voert bijvoorbeeld Californië een aanzienlijk strenger milieubeleid dan de federale regering in Washington. 

Waar zitten de knelpunten?

Naast de aarzelende houding tussen de VS en China tijdens de Kopenhagen-top, speelde er ook een conflict tussen het 'rijke Westen', opkomende economieën en ontwikkelingslanden. De arme landen eisten compensatie voor de klimaatschade waar vooral de rijkere landen debet aan zijn, maar er kwam geen akkoord om deze problematiek op te lossen.

In Parijs lijken de twee partijen dichter bij elkaar te zijn gekomen, maar of er een akkoord op dit vlak komt is nog verre van zeker. Met name de vraag of er voldoende geld in de pot wordt gestopt om armere landen te compenseren, hangt nog boven de markt.

Een ander heikel punt is het beprijzen van CO2. Steeds meer landen zijn het er over eens dat de prijs voor CO2 omhoog moet - het Europese systeem voor emissiehandel ETS blijkt tot nu toe ineffectief door een te lage marktprijs - maar welk prijskaartje er moet komen is nog niet helder.

Misschien wel het grootste probleem is dat de ingediende voorstellen van de individuele landen nog onvoldoende zijn; de VN concludeerde vorige maand in een tussenrapport dat de klimaatplannen nu uitkomen op een opwarming van de aarde van 2,7 graden Celsius in 2100. Het wordt daarom spannend of de partijen voldoende ambitie zullen tonen om de reductieplannen dermate om te buigen dat de 2 graden Celsius haalbaar wordt.

Is een eventueel akkoord juridisch bindend?

De kans dat een mogelijk klimaatakkoord tijdens COP21 ook juridisch bindend zal zijn voor de ondertekenaars, is niet zo groot maar ook niet uitgesloten. De EU, en daarmee ook Nederland, wil een breed juridisch bindend klimaatakkoord.

De Verenigde Staten zien daar niet veel in: minister van Buitenlandse Zaken John Kerry liet onlangs weten dat een akkoord zeker niet de status van een verdrag zal krijgen. Deze positie is te verklaren door de te verwachten tegenstand voor president Obama in de door Republikeinen gedomineerde Senaat.

Opvallend is dat China dit keer pleit voor een 'monumentaal' klimaatakkoord dat bovendien juridisch bindend moet zijn. Tijdens de klimaattop in Kopenhagen waren de Chinese machthebbers nog huiverig om hun CO2-uitstoot fors in te perken.

Een mogelijke oplossing voor de kwestie rondom de juridische status van een klimaatakkoord is om delen van het akkoord wel bindend te laten zijn en andere delen op basis van vrijwilligheid. Of er 'straffen' moeten volgen als een land zijn klimaatdoelen niet haalt, is ook nog niet duidelijk.

Dit achtergrondverhaal maakt deel uit van een serie rondom de COP21-klimaatconferentie. Duurzaambedrijfsleven volgt de komende weken de klimaattop nauwgezet en brengt nieuws, analyses en achtergronden.

Foto: via Flickr Creative Commons (Cropped by Duurzaambedrijfsleven), NASA