Het gaat om plastic deeltjes die kleiner zijn dan 5 millimeter. Die ontstaan door slijtage, degradatie (door recycling) of ze worden bewust toegevoegd – bijvoorbeeld de kleine korreltjes in scrubs of tandpasta. Grotere stukken plastic kunnen ook bros worden door veroudering. Zwerfafval verandert bijvoorbeeld in microplastic onder invloed van chemicaliën in de berm en zonkracht.
In Nederland liep de hoeveelheid microplastics in het water, de grond en de bodem al op tot rond de 300 miljoen kilo. Volgens voorspellingen komt daar jaarlijks 27 miljoen kilo bij tot in 2050 de duizendgrens wordt gepasseerd. Bij het uitblijven van een effectieve aanpak ontstaan steeds grotere problemen voor het milieu en de gezondheid van mensen.
Plastic ecosystemen
Vissen en vogels eten microplastics op waardoor hun verteringssysteem in de war raakt. Greenpeace vermeld dat hierdoor het voortbestaan van 700 diersoorten wordt bedreigd. 90 procent daarvan zijn zeevogels die belangrijk zijn voor het verspreiden van nutriënten langs de kustlijn. Onderzoek wijst ook uit nanoplastic deeltjes in zoetwateralgen hun vermogen om zuurstof te produceren (fotosynthese) vermindert.
Ook mensen ontkomen niet aan de gevaren van microplastics. Allereerst absorberen mensen wekelijks vijf gram microplastics uit voedingsmiddelen. Dat is het equivalent van een creditcard.
Bovendien ademen mensen de deeltjes in als stof. Microplastics komen zowel binnen als buitenshuis los van plastic producten en blijven dan zweven in de lucht. Vorig jaar werden in een Engels onderzoek microplastics aangetroffen in het bloed van 77 procent van de proefpersonen.
Recycling lost niet alles op
Plastic heeft veel verschillende toepassingen. Daarom groeit de productie sinds de jaren 50 als een trein. Producten van (grote stukken) plastic worden meestal niet gerecycled en dat is een probleem, maar de problematiek rondom microplastics is inherent aan plasticproductie: ook als alle producten wordt gerecycled, blijven ze bestaan.
Grootste veroorzakers
TNO deed onderzoek naar de status van microplastics in Nederland. Wat bleek: autobanden (slijtage), plastic verpakkingen en landbouwfolie (allebei veroudering) zijn – op die volgorde – de drie grootste oorzaken. Ze komen op verschillende plekken in het milieu terecht: respectievelijk langs de weg, in de stadsbodem en in de landbouwbodem.
Opvallend is dat voor de Nederlandse auto-industrie, textiel en bouw en infra elk meer dan 250 kiloton plastic wordt geproduceerd, terwijl de microplastics afkomstig van die sectoren beperkt blijven.
Aanpakken en opruimen
De oplossing om microplastics in het milieu en in mensenlichamen tegen te gaan, ligt in innovatieve manieren om microplastics aan te pakken en in de algehele vermindering van plastic afval. Dat luidde de conclusie van een microplastics-roundtable tijdens de changeNOW summit 2022 in Parijs.
In de paper van TNO worden 17 “realistische en mogelijk effectieve” strategieën voorgelegd die samen het aantal rondzwervende microplastics zouden reduceren tot 70 procent in 2050. Elke strategie is door het onderzoeksbureau bekeken door een datalens om in te schatten welke het beste als eerste kan worden toegepast. Zo blijkt strategie 2, het beter reguleren van plastic wegwerpartikelen, drie keer zo effectief als strategie 3, het verwijderen van microplastics uit rioleringen.
Er moet ook rekening worden gehouden met kosten, timing en onzekerheden om microplastics aan te pakken. Zodoende komen vijf strategieën het best uit de verf: een verbeterd recycleproces, betere materialen voor verpakking en textiel, betere autobanden, uitbreiding van statiegeld en het opruimen van stortplaatsen.
Werk aan de winkel
De Nederlandse overheid heeft het bredere plasticprobleem al op de agenda staan. Er gelden maatregelen voor het verminderen zwerfafval, zoals het verbod voor winkeliers om gratis plastic tassen weg te geven. Vanaf 1 juli 2023 gaan afhalers van eten en drinken extra betalen voor wegwerpplastic en in 2024 wordt wergwerpplastic op festivals verboden.
Het beleid lijkt effectief: vergeleken met tien jaar geleden zwierf in 2022 een kwart minder afval rond op Nederlandse stranden. Voor microplastics specifiek gebeurt alleen nog te weinig. Zwerfafval is immers geen kernbron van het probleem en de overheidsplannen voor microplastics gaan op dit moment vooral over het investeren in kennisopbouw en manieren om hoeveelheden microplastics in het milieu te meten.
De Rijksoverheid is zich bewust van het grote plasticprobleem van autobanden, maar de voorlopige oplossing rijkt niet verder dan het “informeren van autobezitters over het belang van de juiste bandenspanning en het kiezen van de beste band”. Er moet dus nog veel gebeuren voor die 70 procent realiteit wordt.
Meer weten over microplastics?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief: iedere dag rond 07.00 uur het laatste nieuws
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan! Schrijf je hier in voor onze dagelijkse nieuwsbrief.
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
