Kokosnootschil en paardenhaar recyclen: “Het is gewoon heel comfortabel spul”

Het is de morgen die oneervol de boeken in zal gaan als de drukste ochtendspits van het jaar. Door de mist is de overkant van de straat nauwelijks te zien, maar de geur van een nabijgelegen visafslag en een dozijn smoezelige reigers verraden waar we zijn: op het bedrijventerrein van Volendam. Change Inc. is uitgenodigd voor een bezoek aan Enkev, een fabriek waar vul- en afdekmaterialen worden gemaakt van biologisch materiaal. En dat al bijna honderd jaar.

We worden ontvangen door Marc Dokter, de boomlange directeur van het bedrijf. “Grote bedrijven hebben hun mond vol van duurzaamheid en beschikken over de middelen voor complexe analyses en veranderstrategieën. Maar wij zijn vanaf het begin al duurzaam bezig, alleen wordt het nu steeds belangrijker om dat ook uit te dragen. Alleen roepen dat natuurlijk en circulair beter is volstaat niet meer; we moeten dat bewijzen. We verwachten dat het de komende jaren steeds meer gaat over verplichte CO2-reductie. Over de hele keten gezien zijn onze materialen een duurzamer alternatief voor het veelgebruikte vulmateriaal PU-schuim. Daarmee kunnen we bedrijven helpen om hun uitstoot significant te verlagen. Het is hoog tijd voor ons om op een podium te gaan staan.”

Er is nog veel meer mogelijk in de recycling. Wis je dat je van bioplastics ook kunstmest kan maken?

Matras vol paardenhaar

Dokter neemt ons mee op een tour door de fabriek. In de ruime fabriekshal staan verschillende machines te loeien. “Die machines stammen uit de jaren 50 en 60”, roept Dokter over het kabaal heen. “Maar we voegen er voortdurend nieuwe technologieën en sensoren aan toe.” Vandaag is het niet kokosnootschil maar paardenhaar dat het fabrieksproces doorloopt. Met grote rieken scheppen een aantal medewerkers kluwen haren in de machines. “Paardenhaar komt binnen uit de hele wereld, en is eigenlijk een restproduct van de vleesindustrie. Wij upcyclen dit”, vertelt Dokter. “Het haar van de staart en manen wordt gewassen, ontknoopt, gekruld en met latex flexibel gemaakt.” Daarna vormt Enkev het haar in rechthoekige platen die gebruikt kunnen worden als vulmateriaal in matrassen. “Klanten kopen dit soort materialen niet alleen omdat ze duurzaam zijn. Deze materialen kunnen veel beter omgaan met het vocht dat we elke nacht uitzweten en uitdampen. Daarbij is paardenhaar net als vele andere natuurlijke materialen gewoon heel comfortabel spul; doe maar eens een jas aan van plastic.”

Nederlandse start-up haalt miljoeneninvestering op om Europese afvalmarkt te veroveren. Wat doen ze precies?

Kindermatrassen

Ergens anders in de fabriek laat Dokter zien hoe kernen van gerecyclede kunststoffen gemaakt worden voor kindermatrassen. De herbruikbare kernen, die Labyrinth worden genoemd vanwege het doolhofachtige patroon, zijn ideaal voor kindermatrassen omdat ze gemakkelijk uit te wassen zijn.

Het Labyrinth is gemaakt van elastische polymeren; geen natuurlijke grondstof. Toch heeft Enkev jaren geleden besloten om te investeren in dit proces. “We gebruiken mono-materialen die we één op één kunnen recyclen. Dit doen we al met de reststroken die we tijdens het proces wegsnijden.” Klanten krijgen nu al de mogelijkheid om matrassen aan het eind van hun levensduur terug te brengen. Enkev kan deze dan weer verwerken tot grondstof, waarna er exact hetzelfde product van gemaakt kan worden. Een circulair systeem dus. “We hebben er jaren aan gewerkt om dit materiaal comfortabel en recyclebaar te maken. Heel gaaf dat jaren productontwikkeling tot zoiets leidt.”

Recycling in de praktijk

Op dit moment zijn gesprekken gaande tussen Enkev en een grote (voor ons nog anonieme) klant, om op structurele basis gebruikte matraskernen in te nemen en te recyclen. “De partij waar wij mee willen samenwerken geeft hun klanten in de vorm van een kortingsbon een reden om gebruikte matrassen in te leveren. En wij betalen onze partner weer om dat ingeleverde materiaal terug te nemen. Voor ons is het een grondstof om weer nieuwe matraskernen van te maken. Zo sluiten we de cirkel.”

Want, zegt Dokter: “Iedereen heeft het over recycling, maar uiteindelijk zie je dat heel veel verschillende materialen toch op één hoop terecht komen. Daardoor krijg je problemen om het materiaal kwalitatief op peil te houden. Bedrijven moeten verantwoordelijk gehouden worden voor hun eigen baksels.”

In Nederland specialiseert de afvalrecyclingsector zich steeds meer. Nieuwsgierig waar de sector de komende jaren naartoe beweegt? Met dit artikel ben je weer helemaal op de hoogte.

Strijd tegen schuim

De grote concurrent van Enkev is en blijft het van aardolie afkomstige PU-schuim. “De natuurlijke materialen die we gebruiken als PU-Schuimvervangers leveren onze klanten grote CO2-uitstootverminderingen op”, zegt Dokter. “Helemaal wanneer je een tweede leven kunt geven aan materialen nadat ze afgedankt zijn.” Toch grijpt de industrie nog vaak naar het schuim, simpelweg omdat het goedkoop is. Maar, herkent ook Dokter, op dit moment zie je echt dat heel veel bedrijven iets aan duurzaamheid willen doen. "Die zoeken dan een alternatief voor PU-schuim, en die komen heel vaak bij ons uit.”

Wil je meer te weten komen over bioplastics? Lees het in dit dossier.

Grondstoffen uit Nederland

Een groot deel van de grondstoffen die Enkev gebruikt komen nu nog uit verre oorden. Idealiter haalt het deze ook dichter bij huis. Dokter: “De kokosnoot gaan we hier niet krijgen, maar we zijn wel aan het kijken naar toepassingen voor bermgras, vlas en hennep. In Tilburg zijn we daarmee volop aan het experimenteren."

Plannen buitenland

Na een internationale carrière voor een Nederlands handelsbedrijf in Centraal Amerika en Brazilië, heeft Dokter zijn plek gevonden in Volendam. “Wat ik leuk vind, is dingen maken. En de interactie tussen de fabrieksvloer en het management is informeel en zeer waardevol. Maar we blijven heel internationaal georiënteerd.” Zo heeft Enkev naast vestigingen in Volendam en Tilburg inmiddels fabrieken in Polen, België en het Verenigd Koninkrijk. Vlak voor de uitbraak van corona heeft het bedrijf een vestiging in de Verenigde Staten geopend. “We hebben daar nu een verkoper en een warehouse van waaruit we steeds meer klanten bedienen. We zijn net begonnen, maar we willen heel graag in de VS uitbreiden. Misschien zelfs wel produceren daar”, zegt Dokter. “We zijn een maakbedrijf, maar daarnaast ook echt een verhalenfabriek; bedrijven kunnen met de materialen die ze bij ons kopen een duurzaam verhaal vertellen." Onderdeel daarvan is dat buitenlandse Enkev-fabrieken lokaal opereren. Zo hebben ze daar ook hun eigen netwerken van medewerkers, leveranciers en afnemers.

Gerecyclede lithium batterijen doen het net zo goed als nieuwe batterijen. Hoe werkt dit precies?

Reigers

Twee uur later, met de geur van gewassen paardenhaar om ons heen, verlaten we de fabriek weer. De mist is inmiddels opgetrokken, waarmee het aantal zichtbare reigers is verdubbeld. Over Enkev is het laatste woord voorlopig nog niet gezegd. Dokter is voortdurend op zoek naar nieuwe duurzame materialen die het kan verwerken en recyclen. Wie weet wat voor materiaal de volgende keer aan de machines wordt gevoed.