Zweedse Oatly wil met havermelk het voedselsysteem opschudden

In Nederland vindt de haver-cappuccino al gretig aftrek. Zo erg zelfs dat het vorig jaar zomer een aantal weken niet geleverd kon worden, omdat de vraag harder groeide dan het aanbod. Er werd gesproken van een havermelkimpasse, en veel Amsterdamse yuppen waren ten einde raad.

Sustainability director Europa, Midden-Oosten en Afrika Caroline Reid is blij dat steeds meer mensen de havermelk, -yoghurt en -smeersels weten te vinden. “Want dat is hard nodig voor een duurzaam voedselsysteem”, zegt ze tijdens het Beter Eten Festival, georganiseerd door grootgrutter Albert Heijn.

CO2-uitstoot van voedsel is hoog

Later die middag spreekt ze in de enorme kas in de Haarlemmermeer de bezoekers toe over de duurzaamheidsmissie van Oatly. “Wij willen mensen helpen om beter te eten zónder dat het ten koste gaat van de planeet”, zegt Reid. Want grofweg een derde van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen komt voort uit het voedselsysteem. De helft daarvan wordt veroorzaakt door de zuivel- en vleesindustrie. “Dat is natuurlijk krankzinnig veel”, zegt Reid ernstig.

Daarom wil Oatly invloed uitoefenen op de vraag- en aanbodkant. Aan de ene kant zijn er de boeren die de haver verbouwen. Die zitten vooral in Scandinavië en Canada. Zij moeten regeneratief gaan verbouwen; dus met oog op natuurherstel zonder dat de bodem uitput. Nu verbouwen boeren vooral veel van dezelfde soort en spuiten ze met pesticiden om te zorgen voor een hoge opbrengst. Maar dat gaat ten koste van de biodiversiteit en het bodemleven.

Lees ook: Hoe vergaat het havermelkproducent Oatly na de beursgang?

‘Boeren zitten vast in een kapot systeem’

Regeneratieve landbouw is een mooi streven voor veel boeren. Maar vaak blijkt het lastig om te wijken van het traditionele systeem . “Een systeem dat kapot is”, zegt Reid. “Dat in stand wordt gehouden door subsidies vanuit de Europese Unie. Daardoor is zuivel en vlees vaak goedkoper dan plantaardige producten. Terwijl dat helemaal niet klopt. In dierlijke producten stoppen we veel meer energie en grondstoffen. ” Denk aan soja dat van de andere kant van de wereld moet komen om van een Nederlandse koe een biefstuk te maken.

“Bij Oatly gebruiken we onze stem om dat te veranderen”, zegt Reid. “We hopen dat we die verandering ook gaan zien met de Farm to Fork strategie vanuit de Europese Unie. Maar in de tussentijd helpen we boeren om meer regeneratief te boeren.”

Wat is regeneratieve landbouw?

Er is wereldwijd nog geen definitie van wat regeneratieve landbouw precies is. Bij Oatly zeggen ze dat het erom gaat dat het land wordt hersteld waarbij er even veel of meer wordt teruggegeven dan je eruit haalt. Daarvoor hebben ze een wereldwijd haverprotocol opgesteld. “Dat noemen we proatocol, met oa van oats”, zegt Reid terwijl ze knipoogt. In Zweden zijn al 40 indicatoren geïdentificeerd die het landbouwsysteem verbeteren. Als boeren aan indicaties voldoen, krijgen ze een hogere prijs voor hun oogst.

Een voorbeeld van zo’n indicatie is dat de boer bufferstroken aanlegt, en deze gebruikt als natuurlijke bemesting. Of de haver wordt samen met peulvruchten geteeld. Door de teelt ook af te wisselen met een meerjarig gewas, verbetert de biodiversiteit en de bodem. “We weten hoe belangrijk het is, kijk maar naar het laatste IPCC-rapport. Klimaatverandering is al aan de gang. We moeten daarom op onze boerderijen meer in harmonie met de natuur werken.”

Om precies te weten waar boeren mee geholpen zijn doet Oatly onderzoek met verschillende landbouwbedrijven. In Finland loopt een onderzoek waar de Wageningen Universiteit ook aan meedoet. De onderzoekers willen achterhalen wat een goed regeneratief systeem is waar zoveel mogelijk boeren aan mee kunnen doen. “Zo veranderen we het systeem en zorgen we dat in 2029 al onze haver van regeneratieve boerderijen komt.”

‘Consument moet kennis hebben om duurzame keuze te maken’

Ondertussen worden aan de vraagkant consumenten bewust gemaakt van de CO2-uitstoot van hun eetpatroon. Maar om het echt goed te kunnen vergelijken moet het volgens Reid verplicht worden dat alle producenten hun CO2-uitstoot op hun verpakkingen zetten. “Zo heb je als consument echt de kennis om de duurzame keuze te kunnen maken.”

Daarvoor heeft Oatly investeerders als Blackstone nodig, zegt Reid. In 2020 stuitte het bedrijf op veel kritiek van havermelkfans, omdat Blackstone juist investeert in soja. In de Amazone worden voor de sojateelt massaal bomen gekapt. Maar door de investering van Blackstone kan Oatly groeien, heeft het meer schaal en kan het meer mensen bereiken, zegt Reid. “We zijn ervan overtuigd dat, vanuit een duurzaam oogpunt, het verleggen van kapitaal naar duurzame investeringen het belangrijkste is wat wij op de lange termijn voor de planeet kunnen doen."

Beleggers hebben steeds meer interesse in duurzaam beleggen, concludeerde investeringswebsite Morningstar eerder deze maand. Hoe dat precies zit, lees je hier.