“Vlees is té goedkoop”, stelt Lammert van Raan, Tweede Kamerlid van de Partij voor de Dieren (PvdD). De maatschappelijke kosten, zoals milieuvervuiling, klimaatverandering en gezondheidseffecten worden nu niet meegerekend in de vleesprijs. ‘De vervuilers belasten’ is een veelbesproken thema in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen. Volgens PvdD is het belasten van vlees middels een zogenoemde slachttaks een goede manier om vervuilers te laten betalen. Change Inc. zoekt uit: wat levert belasting op vlees op?
De PvdD diende afgelopen vrijdag een initiatiefwet in die ervoor moet zorgen dat op het slachten van dieren belasting wordt geheven. De belasting wordt betaald op het moment dat een dier wordt afgevoerd naar het slachthuis. Hiermee wil de partij de eiwittransitie van dierlijke naar plantaardige eiwitten stimuleren. “Een manier om dit te doen is door de externe kosten van vlees ook te beprijzen, zoals milieuschade”, licht Van Raan toe.
Eiwittransitie
De eiwittransitie is een verschuiving van het gebruik van dierlijke naar plantaardige eiwitten. Eiwitten zitten in ons voedsel en we krijgen ze vooral binnen via dierlijke producten, zoals vlees, vis, ei, melk en kaas. Om de groeiende wereldbevolking in de toekomst van eiwitten te kunnen voorzien, moeten we meer gebruik maken van alternatieve en plantaardige eiwitten, zoals peulvruchten, noten en paddenstoelen. Als vlees duurder wordt voor consumenten, wordt de stap naar plantaardige alternatieven zoals vegaburgers een stuk kleiner.
Lees meer: Een nieuwe week, een nieuwe economie: belasting op vlees om de eiwittransitie te versnellen
Naast de PvdD zijn ook GroenLinks, D66 en ChristenUnie (CU) voor maatregelen om vlees zwaarder te belasten. Ze willen de Nederlandse consumptie van dierlijke eiwitten verminderen door vlees duurder te maken. In die prijs willen ze de maatschappelijke kosten meenemen, zoals negatieve klimaat- en milieuschade. Op dit moment eten we 61 procent dierlijke eiwitten en 39 procent plantaardige eiwitten, stelt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). In het Klimaatakkoord staat dat in 2050 de verhouding minstens omgedraaid moet zijn: 40 procent dierlijke en 60 procent plantaardige eiwitten.
Onze planeet
De Nederlandse vee-industrie is verantwoordelijk voor zo’n 7 procent van de uitstoot van broeikasgassen, zoals CO2 en methaan. Zo zorgen vooral koeien voor methaanuitstoot en is de bemesting van landbouwgrond verantwoordelijk voor circa 3 procent van de CO2-uitstoot.
In 2019 maakte het PBL doorrekeningen van het Klimaatakkoord en ook van de effecten van de eiwittransitie. De cijfers lieten zien dat een eiwittransitie in 2030 zo’n 5 megaton CO2-reductie kan opleveren. Ter vergelijking: de gebouwde omgeving moet in 2030 een vermindering van 3,4 megaton CO2 laten zien door van het aardgas af te gaan.
Gezondheidseffecten
Minder vlees is niet alleen beter voor de planeet, maar ook voor onze gezondheid. Wageningen University and Research (WUR) becijfert dat een volwassene iedere dag 0,8 gram eiwit per kilo lichaamsgewicht nodig heeft. Iemand van 70 kilo heeft dus genoeg aan 56 gram eiwit per dag. Toch ligt de eiwitconsumptie een stuk hoger: we krijgen per dag wel 109 gram eiwitten binnen, waarvan 74 dierlijk en 35 gram plantaardig. Die overconsumptie van vlees – voornamelijk rood en bewerkt vlees, wordt in verband gebracht met beroertes, diabetes type 2 en dikke darmkanker.
Gezondheidswetenschapper Jaap Seidell sprak zich eerder uit over het belasten van vlees. Volgens Seidell is een voedingspatroon met meer lokaal en plantaardig voedsel een stuk duurzamer en gezonder dan de grote hoeveelheden vlees, zuivel en bewerkte producten die we nu eten. Een ander risico is het overmatig gebruik van antibiotica in de vee-industrie, wat kan leiden tot resistente bacteriën, al zijn de risico’s de afgelopen jaren door controle op antibioticagebruik sterk afgenomen, schrijft de WUR.
Andere koers
Hoe uitvoerbaar belasting op vlees is, verschilt per partijvoorstel. Volgens Van Raan maakt het een groot verschil wáár je de heffing plaatst in de keten. “In eerste instantie wilden we een heffing aan het eind van de keten, maar je stuit gelijk op ‘het pizzaprobleem’.” Moet een pizza met salami dan ook belast worden? En hoe zit het met een kant- en-klaar maaltijd met stukjes spek? “Door in gesprek te gaan met belastingexperts, wetenschappers en hun studenten weten we dat het belasten aan het eind van de keten nauwelijks haalbaar is”, vertelt Van Raan. “Bovendien is een groot deel van het vlees dan al geëxporteerd voor je het kunt belasten.”
Daarom koos de partij voor een andere koers door de belasting aan het begin van de keten te plaatsen, bij degene die de vervuiling veroorzaakt. ‘Op het moment dat het dier wordt onttrokken van de veestapel met als doel geslacht te worden’, staat nu in de initiatiefwet. Dit betekent dat de boer belasting betaalt op het moment dat het dier geslacht wordt. Voor een rund komt het bedrag uit op zo’n 340 euro en voor gevogelte is die prijs door de lagere impact op het milieu zo’n 12 eurocent. “Met deze insteek kan je de bestaande wetgeving gebruiken: de Wet belastingen op milieugrondslag en aansluiten bij bestaande systemen, waardoor je het wiel niet compleet opnieuw hoeft uit te vinden.”
Weglekeffect
Zoals met veel nieuwe beleidsvraagstukken liggen er ook gevaren op de loer: bedrijven kunnen belasting ontduiken, waardoor er een kans is dat de export van levende dieren en de import van geslachte dieren kan toenemen. “Met één belastingheffing dek je nooit de hele wereld”, weet Van Raan. “Je kan ook besluiten om importheffingen in te voeren, maar de ‘vervuiling’ - het besluit dat het dier uit de veestapel wordt gehaald voor slacht - heeft al ergens anders plaatsgevonden.”
Lees meer: Vleesconsumptie in Nederland stijgt opnieuw, vooral door horeca en toerisme
Volgens Van Raan is het daarom ook belangrijk dat meerdere landen meewerken met de nieuwe wet om het importprobleem aan te pakken. “Er is een grote beweging gaande naar echte prijzen, waar maatschappelijke kosten in worden mee-berekend.” Zo is Duitsland ook bezig met het ontwikkelen van een vleestaks. Van Raan: “Wij willen de eerste stap zetten naar een transparante en inclusieve prijs.”
Andere geluiden
Niet alleen PvdD wil vlees zwaarder belasten. Ook GroenLinks, CU en D66 noemen het in hun plannen. Zo wil GroenLinks het btw-tarief op vlees verhogen naar 21 procent. D66 wil een verbruikersbelasting invoeren (een heffing gebaseerd op het gewicht van een product) en CU wil een uniform btw-tarief van 18,5 procent op alle producten. Met uitzondering van voor groeten en fruit. Daarvoor wil de CU een btw van 5 procent invoeren. Daarnaast wil de partij een ‘doelheffing’ op vlees invoeren, een heffing waarvan de opbrengt naar boeren gaat om duurzame landbouw te steunen. Als vlees meer wordt belast, zal de vleesconsumptie afnemen, stelt PBL.
Komt er een vleestaks?
Ook de True Animal Protein Price (TAPP) Coalitie werkte afgelopen maanden aan de invoering van een eerlijke vleesprijs. “Of er veel weerstand is? Ja, alle begin is moeilijk. Vijftien jaar geleden was een suikertaks of een CO2-belasting ook ondenkbaar”, reageert directeur Jeroom Remmers. Net zoals bij de CO2-taks en de suikertaks ziet Remmers een enorme lobby van de industrie. “Logisch natuurlijk, maar er moét iets veranderen aan dit belastingsysteem. We hopen dat er afspraken worden gemaakt in het regeerakkoord en dat één van de partijen die een heffing op vlees wil, mee mag regeren en hun poot stijf houden.”
Lees meer: De SGP wil een autoloze zondag: hoe goed is dat voor het milieu?
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
