In een oorlog gaat het vaak over grondgebied, maar hoe zit het eigenlijk met de grond zelf? Raketten, munitie en zware militaire voertuigen leiden tot een cocktail van vervuilingsproblemen in de Oekraïense bodem.
De oorlog laat z’n sporen na
Volgens bodemecoloog Wim van der Putten van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) laat een oorlog zeker z’n sporen na. “Door inslagen van raketten en granaten heeft de grond het zwaar te verduren. De bovengrond verdwijnt en metalen komen in de bodem terecht. Als de oorlog straks voorbij is en de bomkraters weer dicht worden gemaakt, is de bodemvruchtbaarheid waarschijnlijk flink afgenomen.” Ook wijst hij naar de grote oorlogsvoertuigen die door het gebied rijden. “De bodem wordt simpelweg aan gort gereden door de zware tanks. Daarbij is het niet ondenkbaar dat uit deze militaire voertuigen brandstof lekt. Ook niet voordelig voor de bodem.”
Bodemverontreiniging in kaart brengen
Hoe het nu precies is gesteld met de bodemkwaliteit in Oekraïne, moet nog blijken. Van der Putten: “Eigenlijk wil je monsters nemen van het land en vanuit daar een goede analyse doen. Maar de oorlog is nog aan de gang, wat het gevaarlijk maakt om er fysiek naartoe te gaan. Via satellietbeelden kan je wel kijken waar veldslagen en aanvallen zijn met groot geschut zijn geweest en een voorzichtige inschatting maken”.
Het Milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP) helpt bij het beoordelen van de milieuschade. Uit een eerste verkenning blijkt dat het land achterblijft met een giftige erfenis lang nadat het conflict is afgelopen. Van der Putten beaamt dit: “Verontreiniging blijft zeer lang zichtbaar in de bodem. Gemakkelijk honderd jaar.”
Landbouw
De vervuilde grond heeft ook gevolgen voor de landbouw, en dat terwijl Oekraïne een belangrijke speler is op de voedselmarkt. Het land produceert de meeste zonnebloemolie - een van de populairste olies op aarde. Ook gerst (nummer 1) en tarwe (nummer 9) komen voor een groot deel uit Oekraïne. Volgens UNEP kan verontreiniging een negatieve invloed hebben op de productiviteit van de bodem. Dit wil niet zeggen dat er geen gewassen meer kunnen groeien, maar telen op een vervuilde grond is niet zonder risico. Schadelijke stoffen kunnen worden opgenomen door de planten die op het land groeien. Mensen die dit vervolgens consumeren kunnen het ook binnenkrijgen.
Ook Van der Putten vindt dat er goed moet worden gekeken naar de kwaliteit van de producten, wanneer Oekraïne in de toekomst weer gaat telen. “Het hangt van de aard van de verontreiniging af wat het betekent voor de volksgezondheid. Als er chemische wapens in de grond zitten of uranium munitie, dan heb je een groot probleem. Dat is nu nog lastig te zeggen.”
De grond reinigen
Vervuilde grond kan weer schoongemaakt worden. Hier zijn verschillende methodes voor, afhankelijk van wat er in de bodem zit. Zo worden soms planten ingezet om verontreinigende stoffen uit het milieu te verwijderen, een proces dat fytoremediatie heet. Dit is echter geen kortetermijnoplossing: een bodemsanering kan op deze manier wel twintig jaar duren. Het is maar de vraag of het reinigen van de Oekraïense grond genoeg prioriteit heeft. De verwachting is dat na de oorlog de eerste aandacht zal uitgaan naar de mensen en het opbouwen van gebouwen en infrastructuur. Neemt niet weg dat een gezonde grond ook dan belangrijk is: een bodem met veel vervuiling is namelijk minder stabiel. Dit kan leiden tot verzakkingen en zo ook de volksgezondheid bedreigen.
Dit schreven we eerder over de oorlog in Oekraïne:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
