Minister Schouten wil niet-duurzaam voedsel in supermarkten beprijzen: wat is de volgende stap?

De productie van ons voedsel kan zorgen voor schade aan de natuur en het klimaat. Dat zijn verborgen kosten die we niet terugzien in de winkelprijs. “Als consument zie je in de supermarkt niet het verschil tussen hoe iets geproduceerd is en wat dat betekent voor de leefomgeving”, zegt Schouten tegen Zembla. “Ik denk dat daar nog stappen te zetten zijn.” Schouten wil daarom een heffing op producten die minder duurzaam geproduceerd zijn. “Zorg dan wel dat die heffing niet in het groter geheel van de belasting opgaat, maar dat die bijvoorbeeld in een speciaal fonds komt, zodat dat weer gebruikt kan worden om die boer tegemoet te komen in de kosten die hij heeft voor verduurzaming. Het mes snijdt dan aan twee kanten. De prijs van gangbaar en meer duurzaam wordt gelijker en tegelijkertijd zorg je dat boer gecompenseerd wordt voor de extra kosten die hij moet maken om die transitie door te gaan”, zegt Schouten.

Uit stukken die Zembla in handen kreeg na een beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur blijkt dat supermarkten geen harde afspraken willen maken over het betalen van een hogere prijs aan boeren die duurzamer produceren. “Ik wil graag dat supermarkten daarin stappen zetten”, zegt Schouten in Zembla. “Ik had ook gewild dat we daar gewoon sneller tot afspraken konden komen.” Schouten heeft alle grote supermarkten aan tafel gehad. Ze vertelt dat de supermarkten tijdens deze gesprekken vooral hun eigen duurzame initiatieven benoemen. Schouten vindt dit onvoldoende. “Er zijn wel eens momenten dat ik denk, tjonge, waarom duurt het allemaal zo lang. Waarom gaat dit niet sneller?”

De supermarkten wilden niet in Zembla reageren. Brancheorganisatie CBL (Centraal Bureau Levensmiddelenhandel) laat per mail weten: “Het CBL herkent zich niet in de bewering dat er te weinig zichtbaar is op het gebied van het stimuleren van duurzaam voedsel, dat doet namelijk geen recht aan de stappen die de afgelopen jaren zijn gezet.”

Hoe kijken de true price experts naar het voornemen van de minister?

Michel Scholte

Hij is medeoprichter en uitvoerend directeur van True Price. Hij streeft ernaar om de ‘echte prijs’ inzichtelijk te maken voor consument en leverancier.

"Minister Carola Schouten heeft ballen door zich zo expliciet uit te spreken over transparantie en prikkels op basis van echte prijzen. Duurzame en gezonde keuzes moeten goedkoper worden dan niet-duurzaam en ongezond keuzes. Dat is het allerbelangrijkste punt van ons voedselsysteem en zelfs het hele economisch systeem.

Als we echt willen doorpakken, kunnen we meerdere dingen doen. Verplichte transparantie van de echte prijs; wat zijn de kosten voor herstel van water-, lucht-, bodem-, biodiversiteit- klimaatschade. Daarnaast kun je vrijwillige betaling vragen; mensen die het kunnen en willen betalen, zouden dit ook moeten kunnen doen. Tot slot kun je het standaard verrekenen - bijvoorbeeld in BTW tarieven of accijnzen. Je kunt bijvoorbeeld producten met hogere maatschappelijke kosten dan het gemiddelde, een hoger BTW tarief geven. En producten met lagere maatschappelijke kosten een voordelig tarief. Daardoor ontstaat er een prikkel voor een duurzaam product. Je kunt dit voor specifieke producten invoeren en ook per type impact. Zo kun je bij een CO2-voetafdruk beginnen, want dat kun je redelijk makkelijk berekenen.

Er is een gigantische groep ondernemers die heel graag de handreiking van de minister wil aangrijpen. Er is een supermarkt (De Aanzet) die al met echte prijzen rekent en het aantal klanten is daar volgens de eigenaar met 5 procent gestegen. En er zijn tientallen supermarkten bezig met praktijk experimenten; met transparantie en betalingen. Ook het CBL (Centraal Bureau Levensmiddelenhandel) kan hiervan leren en zou net als de minister iets meer ballen moeten tonen; echt ondernemen voor een nieuwe economie!”

Maarten Rijninks

Maarten Rijninks heeft een lange geschiedenis in biologische voeding, zo was hij onder andere directeur van AgroFair, directeur van de Natuurwinkel organisatie en later van FairConnect. Ook is hij mede-eigenaar van De Aanzet in Amsterdam, een supermarkt die met echte prijzen rekent en je als consument betaalt voor klimaatbelasting.

“Het is fantastisch dat Carola Schouten zich hier over uitspreekt. Er wordt al heel lang gepleit voor vlees in het hoge btw-tarief, maar nu lijkt er eindelijk een serieuze oproep te komen uit de politiek. Deze minister is doordrongen van het feit dat de industrie moet veranderen. Het is niet meer mogelijk om een beslissing over onze voedselindustrie uit te stellen. Het is namelijk heel simpel: als we niets doen dan is de wereld beter af zonder de mensheid. Dan is de schade die we aanrichten onomkeerbaar.

In mijn supermarkt ben ik gefocust op het instrument echte prijs. Maar er zijn natuurlijk meerdere wegen te bewandelen. Zo werken we samen met BioNederland en Biovereniging en openen we volgend jaar 30 echte prijs supermarkten. Dat is tien procent van de leveranciers. Het jaar daarna willen we 80 nieuwe supermarkten openen en 25 procent van de leveranciers met echte prijzen laten werken. Als de opschaling goed gaat, is er een grootgrutter die dit ook gaat doen. In onze winkel ontvangen we 5 procent meer klanten. Dat is een goede motivatie voor grotere supermarktketens om ook met echte prijzen te gaan werken.

Er komt steeds meer bewustzijn onder de klanten. Daarom past het systeem van echte prijzen zo goed in ons huidige economisch systeem. Je kunt het overal toepassen: in retail tot catering. Wij zijn het bewijs dat het ook nog meer klanten oplevert. De grote supermarkten moeten overstag.”