Op het land, tijdens het transport, bij groothandels, in supermarkten en bij mensen thuis: in de hele voedselketen vindt nog altijd veel voedselverspilling plaats. Daar wil Merqato wat aan doen. De start-up is in 2023 opgericht door Thomas Beelaerts, Claire Bénard en Jan-Willem Snoeker en inmiddels actief in vier landen.
"Wij richten ons op het middelpunt van de versketen: de groothandelaren", zegt Thomas Beelaerts. “In dit deel van de keten zijn te weinig initiatieven om voedselverspilling tegen te gaan, zeker als je het vergelijkt met wat er in de retail gebeurt. Retailbedrijven beschikken over veel geld en data. Er wordt volop geïnvesteerd in slimme software en andere oplossingen. Als het gaat om consumentenvoorlichting, gebeurt er ook al een hoop. In de keten, voordat voedsel de retail bereikt, wordt daarentegen nog maar beperkt gebruik gemaakt van data-uitwisseling en technologie. Minder voedselverspilling heeft direct invloed op de marge van telers en coöperaties. De financiële impact van de verliezen komt vaak bij hen te liggen. Daarbij is het zonde om water, chemicaliën en CO2-uitstoot te genereren voor producten die nooit worden opgegeten.”
Veel variabiliteit
Volgens Beelaerts gaat wereldwijd tussen de 20 en 30 procent van de verse groenten en fruit verloren voordat het in de winkels belandt. Wat gaat er mis? “We zien veel variabiliteit in de markt. Bij mooi weer komen sommige producten eerder op de markt. Een nat voorjaar zorgt er juist voor dat er minder producten beschikbaar zijn of dat de kwaliteit verschilt. Ondertussen zien alle wortelen bij de Albert Heijn er hetzelfde uit. We zijn zo verwend dat een maatje kleiner een probleem is. Voldoet een partij niet aan de standaard, kan het worden afgekeurd. In die zin heeft de retail een machtige positie.”
Matchingvraagstuk
“Het voedselsysteem is niet voldoende vraaggedreven”, vervolgt hij. “Dat heeft te maken met financiële prikkels: een teler met een hypotheek op een kas van 40 hectare gaat gewoon die hele kas vol zetten en hoopt op een goede weekprijs. Dat werkt overproductie in de hand. Het komt voor dat zo’n 15 tot 20 procent van de broccoli- en bloemkolenteelt niet eens van het land wordt gehaald. De prijs om mensen het veld op te sturen is soms hoger dan de opbrengst van de gewassen. Dit wordt mede veroorzaakt door het feit dat retailers vaak volumeafspraken maken. De prijs wordt op het laatste moment en op basis van de markt bepaald. In zo’n geval wordt een deel van de productie omgeploegd. Dat is zonde van alle input en het gedane werk. De boer of teler verdient er dan niets aan.”
Volgens hem is voedselverspilling vooral een matchingvraagstuk. “Dat is hoe ik het zie. Aan de ene kant moeten partijen weten wat het aanbod van bepaalde producten in een bepaalde periode gaat zijn. Aan de andere kant is het van belang inzichtelijk te hebben welke klant wanneer gaat bestellen en hoeveel. Als vraag en aanbod beter in elkaar schuiven, vindt er minder voedselverspilling plaats. Hoe eerder die informatie bekend is, hoe beter. Valt de oogst van een teler hoger uit, dan is het zinvol om een promotie te doen. Zo hoeft de boer geen voedsel weg te gooien en heeft de afnemer een gunstige prijs per kilo.”
Aardbeien en Ramadan
Het softwareplatform van Merqato moet voedselproducenten meer inzicht geven. “We maken de productie en de sales voor onze klanten inzichtelijk. Dat doen we op basis van historische bedrijfsdata. Die verrijken we met externe data, denk aan het weer, handelsdata en logistiek. Data wijst uit dat er meer aardbeien worden ingekocht naarmate het warmer is. In de markt is dat bekend, maar wat is de precieze correlatie in percentages? Dat rekenen onze algoritmes uit. Een ander voorbeeld zijn vakantiedagen. Bij klanten in Marokko wordt minder geoogst rond de Ramadan, simpelweg omdat er minder arbeidskrachten beschikbaar zijn.”
Partners
De start-up werkt samen met partijen die beschikken over een schat aan data. “In Duitsland werken we bijvoorbeeld met een partij die heel veel retaildata over bessen heeft. Daar zit veel kennis over promoties in de Duitse markt en hoeveel er van welk type bessen worden verkocht. Een partij uit Australië plaatst dan weer camera’s in de aardbeien- en druivenvelden om de telling van vruchten te doen. Een AI-model geeft vervolgens een prognose van de hoeveelheid aardbeien en druiven er over een paar weken van dat veld afkomen. Zulke partners zijn belangrijk, want inzicht ontstaat door veel kleine stukjes informatie samen te voegen. Onze kracht zit hem erin dat we alle informatie samenbrengen die van waarde kan zijn voor een klant, en dat op een overzichtelijke manier. Dat betekent overigens niet dat AI het antwoord is op alles. Soms is een gemiddelde van de afgelopen vijf weken simpelweg relevanter dan een ingewikkeld deep learning-model.”
Eerlijke prijs
Beelaerts gelooft dat deze manier van werken boeren financieel kan helpen. “Als je op voorhand meer inzicht hebt in vraag en aanbod, kun je commercieel betere afspraken maken. We willen dan ook graag samenwerken met coöperaties. Hebben we hen aan boord, stroomt de winst terug naar de aangesloten telers. Een doel op de lange termijn is dat we voor verschillende producten een veel objectievere prijsindicatie maken op basis van onze data. Het zou mooi zijn als telers op basis van bijvoorbeeld onze aardbeienindex prijsafspraken kunnen maken met afnemers. Dan is de prijs niet meer afhankelijk van de week waarin de aardbeien worden geleverd, maar is het bedrag vooraf al bekend. Idealiter krijgen boeren 30 of 40 procent al eerder betaald, zodat zij kunnen investeren in automatisering of verduurzaming van hun bedrijf. Zo weten boeren wat ze gaan verdienen en is retail af van de variabiliteit in de prijzen. Daar komt bovenop dat er wordt gehandeld op basis van een eerlijke prijs.”
Businesscase
Het platform van Merqato bevat modellen voor sperziebonen, blauwe bessen, aardbeien en tomaten. “Iedere keten ziet er anders uit. Aardbeien worden idealiter binnen 24 uur geoogst en naar de winkels gebracht. Blauwe bessen komen vaak uit Zuid-Amerikaanse landen en doen er per boot vier weken over. Met ons platform kunnen bedrijven hun processen optimaliseren en kosten besparen. We rekenen nu een vaste prijs per maand per product, die ligt rond de 3.000 euro. Stel dat we voor een klant per maand één pallet blauwe bessen redden. Op zo’n pallet gaat ongeveer 800 kilo. De kiloprijs ligt tussen de 8 en 10 euro, dus reken maar uit. Die positieve businesscase is er.”
Momentum
Deze tijd waarin de voedselprijzen stijgen, AI zich in hoog tempo ontwikkelt en klimaatverandering steeds zichtbaarder wordt, geeft momentum aan de oplossing van Merqato.
“AI is er heel lang, maar door ChatGPT is voor iedereen heel zichtbaar geworden wat je ermee kan. Dat geeft een boost, al is AI geen silver bullet. In ChatGPT zitten miljarden, maar ook dat programma maakt fouten. Klimaatverandering heeft invloed op de productie. Planten kunnen slecht tegen hittestress of zware regenval. In Zuid-Spanje, een typisch teeltgebied van aardbeien, wordt het steeds warmer. Tegelijkertijd kampt die regio met een groot watertekort. Afnemers stellen zich de vraag waar zij straks nog goede, betaalbare aardbeien kunnen kopen. Ook voedselzekerheid speelt een rol. Van oudsher komen er veel goede producten van Zuid-Amerika naar Europa. Wat je nu ziet, is dat Amerika en China beter betalen. Er zijn daar bovendien minder strenge eisen als het gaat om chemicaliën en genetisch gemodificeerd voedsel. Voor producenten wordt het aantrekkelijk om producten op die markten te verkopen in plaats van Europa. Dat maakt het nog belangrijker om de producten die wel onze kant op komen, op te eten. Voedsel moet bij mensen terechtkomen en niet ergens in de keten verloren gaan. We kunnen het ons niet langer veroorloven om zo veel weg te gooien.”
AI in de voedselindustrie
Kan de voedselindustrie niet veel meer profiteren van AI dan nu wordt gedaan? Dat hangt ervan af naar welk deel van de keten je kijkt, zegt Beelaerts. “Retailers en grote wholesalers maken er veelvuldig gebruik van, denk aan complexe AI-modellen in sorteermachines die aangeven welke paprika’s als eerste moeten worden ingepakt. Ook bij kwaliteitscontroles wordt AI toegepast. Camera’s scannen bijvoorbeeld producten en bepalen op basis daarvan de kwaliteit. Er gebeurt al een hoop, maar er is nog veel meer mogelijk.”
Lees ook:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
