‘Mest is een heel waardevol product, dat moet je koesteren’

Mest is een belangrijk onderdeel van het melkveebedrijf. Door het uit te rijden over het land groeit het gras beter, omdat er verschillende mineralen inzitten. Denk aan fosfaat, stikstof en kalium. Het gras is voer voor de koeien, en met een beetje krachtvoer zet de koe dat om in melk. Kunstmest wordt ook vaak als aanvulling gebruikt zodat het gras sneller groeit en van betere kwaliteit is.

Voor- en nadelen van mest

Helaas kan mest ook negatieve effecten op het milieu hebben. Bij opslaan en uitrijden van mest komt het gas ammoniak vrij, dit is een stikstofverbinding (NH3). Als er meer wordt toegepast dan planten kunnen opnemen, kunnen bepaalde voedingsstoffen verloren gaan naar bijvoorbeeld het grondwater. Daarom is een goede balans noodzakelijk en is er ook een wettelijke grens aan de hoeveelheid toegepaste stikstof uit mest.

Maar mest kan ook ingezet worden om de CO2-uitstoot op een melkveebedrijf juist te verkleinen. Dat werkt op meerdere manieren. Door er specifieke voedingsstoffen uit te halen (strippen, red.) kan het ook een vervanger zijn voor kunstmest. Dat voorkomt CO2-uitstoot, aangezien er veel aardgas nodig is voor de productie en het transport van kunstmest. En door de mest te vergisten in een zogenaamde mono-mestvergister, kun je er biogas van maken, wat weer kan worden opgewerkt tot groen gas, een duurzaam alternatief voor aardgas. Zo voorkomt het CO2-uitstoot uit fossiele energiebronnen.

Om te vergisten moet je de mest roeren en op 40 graden houden. Dat kost ook energie, maar volgens Martijn den Besten, projectmanager klimaat en natuurverwaarding bij FrieslandCampina, valt dat in het niet bij de geproduceerde energie die overblijft. “Dat is netto 85 procent van de geproduceerde energie”, zegt Den Besten. Het produceren van de kunstmestvervanger uit dierlijke mest gebeurt met restwarmte, waardoor het geen extra CO2-uitstoot geeft. De mono-mestvergister staat inmiddels bij ruim 30 van de 15.700 aangesloten leden van FrieslandCampina, en volgens Den Besten zien vele anderen het ook zitten om er een aan te schaffen.

Lees ook: Boeren FrieslandCampina reduceren broeikasgasuitstoot met Danone

41 procent minder stikstof en 83 procent minder methaan

Volgens onderzoek van de Wageningen Universiteit (WUR) zorgt het vergisten van de dagverse mest en het strippen van de mest voor een stikstofreductie van 41 procent. Ook komt er 83 procent minder methaan vrij. Toch zijn melkveehouders terughoudend om deze technieken toe te passen. “Dat komt door regelgeving en daarnaast de aanzienlijke kosten. De kleinere vergister met een WKK om stroom te produceren kost al 400.000 euro, en als je kiest voor de vergister met de groen gas-optie, zit je al op de 1.2 miljoen euro”, zegt Ruben Wanders, manager van het Farm Sustainability-team bij FrieslandCampina. “Dat heb je niet zomaar op de bank. Dat vraagt om leningen en die moeten ook terugbetaald kunnen worden. Het is daarom ook afhankelijk van subsidies en de horizon voor de melkveehouder. Want die wil zeker weten dat hij de investering terug kan betalen.” En dat is, gezien de uitdagingen voor de melkveehouderij vandaag de dag, geen zekerheid meer.

Lees ook: Mest zonder ammoniak: is dit de oplossing voor de stikstofcrisis?

Rekent zich nog niet rond

Daarbij houdt een deel van de regelgeving het verdienmodel op mest tegen, waardoor het moeilijker is om het plaatje rond te rekenen. “Het ligt aan het type grond en of je koeien buiten staan, maar meestal mag je op 1 hectare grasland maximaal 250 kilo stikstof uit dierlijke mest uitrijden. Dat mag je volgens de regelgeving nog aanvullen tot 350 kilo met stikstof uit kunstmest”, zegt Den Besten. Dat is onderdeel van de nitraatrichtlijn, die erop is gericht om de waterkwaliteit in Europa te beschermen. Daarin wordt aangegeven hoeveel stikstof er in het water mag zitten. De hoeveelheid stikstof uit dierlijke mest wordt beperkt omdat het minder goed benut zou worden waardoor er meer verlies is naar het grondwater. Volgens Den Besten moet het mogelijk worden om die 100 kilo stikstof wel uit dierlijke mest te halen. “Anders houdt het de kringloopgedachte tegen, terwijl er geen kunstmest meer nodig is als alle voedingsstoffen uit dierlijke mest kunnen worden gehaald.”

Maar er is hoop. De wetgeving die hierin verandering moet brengen ligt klaar in Brussel. Als het wordt goedgekeurd, heeft dat enorme voordelen. “De boer hoeft dan geen kunstmest meer aan te kopen en minder mest af te voeren. En het is een potentieel nieuw verdienmodel.”

Minder afhankelijk van Russisch gas

Toch heerst er ook scepsis. Er duiken steeds vaker berichten op dat de stikstofreductie toch minder blijkt dan gedacht. Maar volgens Den Besten geldt dat niet voor deze techniek, omdat je stikstof uit de mest haalt en bindt. “Dat wordt opgeslagen in een aparte silo als ammoniumsulfaat. Je weet dan precies hoeveel ammoniumsulfaat er in zou moeten zitten, en als dat niet zo is, dan gaat er iets mis.”

Volgens Wanders zijn veel regionale en centrale bestuurders inmiddels overtuigd van de mono-mestvergister. En vanwege onze afhankelijkheid van Russisch gas is de vraag naar groen gas in een stroomversnelling gekomen. “Boeren worden nu zelfs gebeld door de eigen provincie of gemeente, om te kijken of er mogelijkheden zijn”, zegt Wanders. “We hebben een tijdelijke actie dat we boeren tegemoet komen met duizend euro voor de advieskosten. Om te kijken naar een goede businesscase, om daarna het subsidietraject in te gaan. Want we willen zoveel mogelijk melkveehouders helpen om deze stap te durven nemen.”

Lees ook: Hoe FrieslandCampina minder afhankelijk wil worden van Russisch aardgas

Den Besten verwacht dat de inschrijving voor de SDE ronde snel vol zal zitten. “Er staan er 56 op de lijst die er mee aan de slag willen.” Hij juicht het alleen maar toe, want als een boer met 200 koeien een mono-mestvergister neerzet en daarbij gaat strippen, dan bespaart hij 150 ton CO2 per jaar. “Dat is net zoveel als de gemiddelde jaarlijkse uitstoot van 75 benzineauto’s.”