Erwteneiwit, haver, aardappel, ui en appel. Met die ingrediënten wilde IKEA een plantaardig balletje creëren dat qua smaak, uiterlijk en textuur niet van een traditioneel vleesballetje te onderscheiden is. Sterker nog, vanaf nu is de plant ball hét Zweedse balletje; de vleesvariant komt op de tweede plaats.
Of de nieuwe Zweedse balletjes daadwerkelijk hetzelfde smaken, viel te ontdekken tijdens een driegangendiner in het IKEA-restaurant in Amsterdam. Met vooraf een gazpacho met gerookte paprikapoeder en plantaardige room, vergezeld door een Zweeds volkorentoastje met tomaatjes in knoflookolie - we zouden bijna vergeten dat we bij IKEA zijn. 
Van dierlijke naar plantaardige eiwitten
Alvorens de ster van de avond gepresenteerd wordt, vertelt Marcel Ruttgers, country food manager IKEA Nederland, waarom plantaardig voedsel zo belangrijk is. “Als vee een land was, zou het wereldwijd de derde producent van broeikasgassen zijn. En maar liefst de helft van de wereldwijde broeikasgasuitstoot is gerelateerd aan de productie van veevoer.”
Dit terwijl de voedselbehoefte juist toeneemt. Met name de vraag naar eiwitten groeit met wel 70 procent in 2050. De transitie van dierlijke naar plantaardige eiwitten is dus essentieel om de uitstoot van broeikasgassen te reduceren en de opwarming van de aarde te beperken. En het maakt nogal een verschil: de ecologische footprint van de plant balls is maar liefst 96 procent lager dan die van de vleesvariant.
Als iedereen veganistisch zou eten, zouden we tegen 2050 de uitstoot van broeikasgassen met maar liefst 73 procent kunnen reduceren. Ruttgers vindt dat echter niet realistisch. “Maar als iedereen minder vlees en meer plantaardig zou eten, volgens de richtlijnen van de WHO, dan bereiken we alsnog een reductie van 29 procent.”
Lees ook: Zeewier kan grote rol spelen in eiwittransitie
Gewoonte en identiteit
Volgens gedragspsycholoog Tom de Bruyne weten de meeste mensen inmiddels wel dat plantaardig eten beter voor de wereld is dan vlees eten. Toch vinden mensen het moeilijk om hun eetpatroon te veranderen. “Mensen zijn gewoontedieren en lopen snel tegen weerstand aan van anderen, bijvoorbeeld in het gezin. De drang tot verbetering en verandering wordt vaak in de kiem gesmoord”, zegt De Bruyne.
Bovendien is voedsel steeds meer onderdeel van onze identiteit. “We gebruiken keuzes om iets te vertellen over onszelf. Voedselkeuzes zijn bijna politieke statements over wie we zijn. ‘Vertel mij niet wat ik niet mag eten’ is een veelgehoorde reactie”, verklaart De Bruyne. “En ten slotte zijn er de vooroordelen: plantaardig eten is duurder, moeilijker klaar te maken en vooral minder lekker dan vlees.”
Hot trigger moment
De plantaardige Zweedse balletjes hebben volgens De Bruyne grote potentie om de consument wél in beweging krijgen. “Een elegante, simpele theorie van BJ Fogg stelt dat je gedrag kunt veranderen door mensen te triggeren op het moment dat ze gemotiveerd zijn, door het hen extreem makkelijk te maken. Met dit balletje creëert IKEA precies zo’n hot trigger moment.”
Lees ook: Een hotdog of groene salade; hoe verkoop je gezond en duurzaam gedrag?
IKEA bereikt namelijk een enorm en divers publiek met de Zweedse balletjes; jaarlijks worden er meer dan 1 miljard van verkocht. De smaak, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de plant balls moeten ervoor zorgen dat er steeds minder vleesballetjes verkocht worden. “Ze zijn net zo lekker, je bereidt ze op precies dezelfde wijze en ze zijn goedkoper. Met 2,99 euro is dit het goedkoopste gerecht in ons menu”, vertelt Ruttgers trots.
Vergeleken met de totale ecologische impact van IKEA lijkt plantaardige voeding een klein thema. Toch is de impact ervan groot, stelt Ruttgers. “Met het aantal gasten dat wij bereiken behoren we tot de grootste voedselaanbieders ter wereld. En we beperken ons niet tot plantaardig voedsel, ook op andere gebieden zetten we serieuze stappen om in 2030 klimaatneutraal te zijn.”
Smaaktest
En dan is het tijd om de plant balls aan een kritische smaaktest te onderwerpen. Ze worden geserveerd met de klassieke vosbessenjam, plantaardige roomsaus, puree van aardappel en erwten en geroosterde bloemkool. Op het oog zien ze er precies hetzelfde uit als de traditionele Zweedse balletjes (al is het even geleden dat ondergetekende die voor het laatst at). En ook de smaak en textuur zijn goed.
Waarom überhaupt nog vleesballetjes aanbieden als het plantaardige alternatief daar zo dicht bij in de buurt komt? Ruttgers: “We willen mensen inspireren met andere keuzes, maar we willen niet met de vinger wijzen. De Zweedse gehaktballetjes zijn ons meest iconische gerecht. Als mensen dat willen eten, dan moeten ze daarvoor kunnen kiezen.”
Plantaardige line-up
De plantaardige Zweedse balletjes zijn voor IKEA de grootste mijlpaal in het verduurzamen van het voedselassortiment. In 2019 kreeg de populaire hotdog al een vegetarisch broertje. Ook lanceerde IKEA dat jaar plantaardig aardbeiensoftijs. Tijdens het dessert mogen we daar nog even van genieten, geserveerd met een brownie van chocola en amandel, plantaardige slagroom en algenpoeder.
De plantaardige line-up komt ook met concrete doelstellingen. In 2020 moet 25 procent van de voedselproducten die IKEA verkoopt plantaardig zijn. Over drie jaar moet dit uitgroeien naar 50 procent. Of het grote publiek net zo enthousiast wordt van de plant ball als van zijn befaamde voorloper, gaan we de komende maanden zien. Voor Ruttgers is het echter een helder verhaal: “Voor ons is dit vanaf nu hét Zweedse balletje.”
Lees ook: Plantaardige hotdogs en softijs: what’s next voor IKEA?
Hoofdbeeld: IKEA | In tekst beelden: Emma Rotman
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
