Ontbossing en steeds vaker voorkomende heftige regenval zorgen letterlijk dat grond onder de koffieplant wegzakt. Daarnaast kampen veel koffielanden met conflicten en politieke instabiliteit. “En dat is zonde”, zegt Erik van Houten marketing manager van Nespresso. “Er zit nog zoveel potentie in de gebieden die eens een florerende koffiecultuur hadden.” Juist voor die gebieden zet Nespresso zich sinds 2011 extra in. In 2015 kreeg dit duurzaamheidsprogramma de naam Reviving Origins. Met dit programma probeert de koffiegigant met financiële ondersteuning en trainingen voor koffieboeren nieuw leven te blazen in koffieculturen die verloren zijn gegaan.
Waar groeit koffie?
Koffiebonen groeien eigenlijk alleen in de ‘coffeebelt’: een horizontale band op de wereldkaart die loopt van Midden-Amerika door Centraal-Afrika tot aan Indonesië. De koffieplant is een kieskeurig gewas. Hij houdt van warm weer, veel regen en genoeg schaduw. Daardoor vind je hem vaak in heuvelachtige gebieden idealiter omringd door andere gewassen zoals mango- of bananenbomen.
Strijd tegen corruptie
Het programma richt zich op gebieden in Zimbabwe, Colombia, Porto Rico, Congo en Zuid-Soedan. “Koffie is een product dat verandering tot stand kan brengen”, vertelt Van Houten. “Anders dan met olie is het een inkomstenstroom die langs nationale overheden gaat. Het wordt verbouwd door lokale boeren waar hele gemeenschappen omheen leven.” Maar door politieke instabiliteit staan deze gemeenschappen onder druk. “We helpen koffieboeren zich beter te organiseren. We richten coöperaties op, investeren in lokale infrastructuur en houden registers van betalingen bij. Via regelmatige audits controleren we de coöperaties en lokale koffie-exporteurs waarmee we samenwerken. Zo gaan we de strijd aan met lokale corruptie.”
Lees ook: Aluminium koffiecapsules kun je eeuwig recyclen. Waarom doen we dat niet?
Leefbaar loon
Koffie is na olie wereldwijd de meest verhandelde grondstof. Hoewel de schattingen uiteenlopen zegt Fairtrade dat de koffie-industrie de laatste jaren zo’n 200 miljard dollar genereert. De Coffee Barometer, een onderzoekscollectief met onder andere non-profitorganisatie OxFam schat dat zo’n 10 procent van dit bedrag terugvloeit naar de producerende landen.
Organisaties als Oxfam en Fairtrade trekken al jaren aan de bel als het om het loon van koffieboeren gaat. De onderzoekers van de Coffee Barometer vermoeden dat het merendeel van de koffieboeren in ontwikkelingslanden onder de armoedegrens van 1,60 euro per dag leeft. In Nederland garandeert Fairtrade een minimale prijs voor koffie-inkopers. Hun marktaandeel is 5 procent. Dit betekent dat er bij negen van de tien pakken koffie in de supermarkt nog geen prijszekerheid is voor de boer.
“De koffie van Nespresso is voor 56 procent gecertificeerd door Fairtrade of de Rainforest Alliance”, zegt Van Houten. “Daarnaast draagt inmiddels 93 procent van onze koffie ons eigen keurmerk: AAA Sustainable Quality. Dit keurmerk gaat verder dan de standaarden van Fairtrade of van Rainforest Alliance. Boeren aangesloten bij AAA ontvangen gemiddeld zo’n 30 tot 40 procent meer dan de standaardmarktprijs en tot 15 procent meer dan de prijs die handelaren voor koffie van dezelfde kwaliteit bieden.”
Fairtrade is eveneens onderdeel van de adviesraad van Nespresso. Van Houten: “Samen met Fairtrade hebben we een pensioenprogramma opgericht voor koffieboeren. Daarnaast hebben we dankzij een verzekeringssysteem recent 10 miljoen koffieplanten verzekerd. Op die manier krijgen boeren alsnog inkomsten als een oogst mislukt.”
Wat kost een pond koffie?
De prijs van koffie wordt bepaald door het spel van vraag en aanbod op de beurs van New York. Door de jaren heen fluctueert de prijs hevig met diepe dalen in 2000 (0,50 dollar per pond) en hoge pieken in 2011 (2,71 dollar per pond). Sinds begin 2020 lijkt de prijs in de lift (2,45 dollar per pond). Fairtrade garandeert een prijs van 1,40 dollar per pond wat ongeveer gemiddeld is voor de koffieprijs van de afgelopen decennia.
Zerotolerancebeleid
Ondanks de keurmerken blijft het voor Nespresso een monsterklus om de koffieketen voortdurend in beeld te hebben. Zo ontdekten documentairemakers van de BBC in 2020 een plantage van Nespresso waar kinderen aan het werk waren. “Nespresso heeft een zerotolerancebeleid tegen kinderarbeid”, vertelt Van Houten. “Maar het monitoren is een ongelooflijke uitdaging. We werken met zo’n 120.000 boeren. Wereldwijd zorgen zij voor die 1 tot 2 procent van alle koffiebonen die voldoen aan onze kwaliteitseisen. Deze koffiebonen vind je niet op de massaplantages in Brazilië of Vietnam.” De koffieboerderijen die bij Nespresso zijn aangesloten werken kleinschalig in vaak afgelegen gebieden. De boerderijen worden meestal gerund door families. “We kunnen deze plantages niet constant in de gaten houden, maar doen er alles aan om kinderarbeid tegen te gaan. Om bijvoorbeeld te voorkomen dat families om financiële redenen hun kinderen aan het werk moeten zetten, betalen wij de families een premium prijs. Daarnaast worden hun plantages direct uitgesloten van ons duurzaamheidsprogramma wanneer kinderarbeid wordt vastgesteld en stoppen we onmiddellijk met het afnemen van koffie van deze plantages.”
Luister ook: Koplopers: de weg naar zuivere koffie
Complexiteit koffieketen
Na de melding van kinderarbeid in 2020 ondernam Nespresso snel actie. “Maar het onderwerp waaide snel over in de media”, herinnert Van Houten. “Tot ergernis van onze CEO. Hij riep de media nadien nadrukkelijk op om kritische vragen over het onderwerp te blijven stellen.”
“Kleinschalige afgelegen boerderijen, politiek instabiele gebieden, de vele stakeholders in de keten; het maakt de koffieketen uitermate complex”, zegt Van Houten. “Nederland kent een hoop sympathieke bedrijven op de koffiemarkt die goed werk verrichten op het gebied van duurzaamheid. Maar we moeten niet vergeten dat wij als corporate grote impact kunnen maken. Het raakt ons het meest als we het zicht op de waardeketen verliezen. En we roepen iedereen op om ons bij de les te houden.”
Schrijf je in voor onze Newsbreak: iedere dag rond 12 uur het laatste nieuws
Wil jij iedere middag rond 12 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan! Schrijf je hier in voor onze Newsbreak.
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
