Kan Grounded Afrika behoeden voor uitputting landbouwgronden?

Uitgeputte landbouwgronden missen vitaliteit, hebben moeite om voedingsstoffen vast te houden en zijn daarom niet zo productief. Met zogeheten regeneratieve landbouwtechnieken kunnen uitgeputte gronden gerevitaliseerd en weer vruchtbaar gemaakt worden, stelt Grounded. Daarom werkt de organisatie samen met de boeren aan een de transitie naar dit type landbouw. Gezonde bodems zijn niet alleen belangrijk om klimaatverandering tegen te gaan, ze nemen ook meer koolstof en water op, wat essentieel is om uitdroging te voorkomen in de landen waar de organisatie actief is. Meer leven in de bodem stimuleert ander leven en meer plantengroei, zonder het gebruik van chemicaliën en pesticiden.

Lees hier meer over het belang van gezonde bodems in de strijd tegen klimaatverandering en honger.

Boerenbedrijven in Afrika

Samen met lokale boeren heeft Grounded inmiddels drie regeneratieve landbouwbedrijven opgezet in Zuid-Afrika (2) en Zambia. De organisatie heeft ook een nauwe samenwerking opgezet met een Tanzaniaans bedrijf en is bezig met een vijfde boerenbedrijf in Kenia. Die variëren qua grootte van enkele honderden tot tientallen hectare. Op het land worden gewassen als rozemarijn, lavendel, peper, kardemom, kruidnagel, botanische thee, groente en fruit verbouwd. Daar worden etherische oliën en lotions, kruiden, specerijen, was en diverse thee-producten van gemaakt, die via marktplaats Grounded Ingredients worden verkocht.

Behalve de verkoop van eigen producten is daar ook ruimte voor boerenbedrijven die op deze manier gewassen verbouwen om hun producten aan te bieden. “Onze missie is om regeneratieve landbouw in Afrika economisch rendabel te maken voor de boer”, zegt Renée Engelsman van Grounded. “In Afrika is in de landbouw nog niet zo’n grote industrialisatie gaande zoals in het westen, met zijn monocultuur, gebrek aan biodiversiteit en landuitputting. Maar grote bedrijven zijn wel aan het lobbyen om het westerse model ook in Afrika in te voeren. Met name uit de VS en Europa, terwijl de landbouw daar juist in omgekeerde richting beweegt. De grote vraag is dus welke richting Afrika in de komende jaren gaat kiezen.”

Uitputting is niet onvermijdelijk

Om uit te leggen wat Grounded is, doet en wil, is het misschien het beste om bij het begin te beginnen. Het hoofdkantoor zit in Zuid-Afrika, maar de organisatie is in 2014 opgericht door twee Nederlanders: Thekla Teunis en Gijs Boers. Teunis zag tijdens een fietstocht door China en Zuidoost-Azië al hoe sommige landbouwgronden in een van de meest vruchtbare streken op aarde overbelast en uitgeput waren. Daar leerde ze dat landdegradatie een keuze was en niet onvermijdelijk. In Zambia ontmoette ze daarna Boers, die al jaren de wereld rondreisde als pleitbezorger van regeneratieve landbouw. Vanuit hun gedeelde visie gingen ze samenwerken om boeren te helpen hun bodem te herstellen. Zo werd Grounded geboren.

Van geiten naar rozemarijn en lavendel

Het eerste project was een samenwerking met Commonland in de Baviaanskloof in Zuid-Afrika. “Een heel droog gebied. Het enige wat daar kon groeien was gras voor de geiten”, vertelt Engelsman. “Die geiten vreten alles klaar, zodat het landschap geen tijd krijgt zich te herstellen en nog verder verdroogt. Daardoor wordt de grond hard, vindt erosie plaats en kan de bodem geen water meer vasthouden. Ons werd gevraagd een economische activiteit te ontwikkelen die niet zo schadelijk is als geiten houden. We zijn toen een bedrijf gestart dat rozemarijn en lavendel verbouwt, waar we etherische oliën van maken. Daar houden geiten niet van. En hoewel irrigatie mogelijk was, hebben die gewassen niet veel water nodig. Bovendien bedekken en beschermen dit soort gewassen de bodem en kan er ook een mix op groeien van andere gewassen, bijvoorbeeld bonen en graan. Dat is voedzaam voor de bodem, er vindt minder verdamping plaats en de grond houdt meer water vast.”

Van zelf opzetten naar partnerschap

Nadat Grounded het bedrijf Baviaanskloof Devco had opgestart, namen de lokale boeren het langzaam zelf over. Ze worden daarbij gesteund door Commonland en Living lands. Grounded is nu minderheidsaandeelhouder en ondersteunt waar nodig de marketing en verkoop van de producten. De partijen stimuleren ook andere boeren in de vallei om voor regeneratieve landbouw te kiezen. Op die manier zijn al 3000 hectare land hersteld. De organisatie startte een zelfde soort landbouwbedrijf in de Langkloof in Zuid-Afrika, waar wordt gepoogd de water verslindende teelt van appels te vervangen door honeybush, het broertje van rooibos, waar kruidenthee van wordt gemaakt. Inmiddels wordt op 46 hectare op duurzame wijze thee geteeld en geoogst.

In Zambia helpt Grounded de worstelende boeren in een gebied met arme grond en onvoorspelbare regenval over te stappen op de regeneratieve teelt van kruiden en groenten. Die worden op lokale markten verkocht. In Tanzania helpt de organisatie boeren over te stappen op regeneratieve bosbouw, bijvoorbeeld door tegelijkertijd bananen, kardemom en kruidnagel te verbouwen. Dat voorkomt verdere uitputting van de bodem. “In het verleden hebben we alles zelf van de grond af aan opgebouwd. In Tanzania gaan we een partnerschap aan met lokale ondernemers. Dan gaat het veel sneller”, aldus Engelsman.

Lees hier hoe a.s.r. boeren in Nederland stimuleert hun grond duurzamer te gebruiken.

Boeren eerlijk betalen

Een belangrijk onderdeel van de missie is dat zowel het land als de boer er beter van wordt. Dus dat ze een eerlijke prijs voor hun producten betaald krijgen. Engelsman: “In de hele wereld worden 500 miljoen boeren structureel onderbetaald. Bij landbouw ligt het risico altijd bij de boer. In Afrika is daarnaast geld lenen heel moeilijk. Boeren komen ook alleen maar uit als ze hun producten voor een redelijke prijs kunnen verkopen. Voor ons is het moeilijk om hun producten op de markt tegen een concurrerende prijs aan te bieden. Daar heb je bulk voor nodig, anders worden de transport- en transactiekosten te hoog, maar daardoor wordt vaak de herkomst van producten moeilijk te achterhalen. Er zijn nog maar heel weinig mensen die weten waar hun grondstoffen of producten vandaan komen en hoe het geteeld is. Bij Grounded Ingredients kun je dat allemaal zien. Dat wordt grondig door ons gescreend.”

Zoektocht naar investeerders

Grounded wil zo groot worden dat de producten per container vervoerd kunnen worden. Daarom verkoopt het niet alleen producten van eigen boeren, maar ook van leveranciers die aan dezelfde eisen moeten voldoen. “We hebben al diverse klanten en merken gevonden die onze producten in hun assortiment willen opnemen”, zegt Engelsman. Om te kunnen opschalen zijn investeerders nodig en om die te vinden kreeg Grounded hulp en ondersteuning van Impact Hub Amsterdam, dat zich onder meer richt op de voedseltransitie. “Dat gaat goed. We zijn al in gesprek met een aantal partijen. Er is best veel interesse”, zegt ze.