"De stikstofplannen van het kabinet raken ook de biologische landbouw"

Skal Biocontrole is onafhankelijk toezichthouder en controleert of een boer, producent of leverancier zijn product biologisch mag noemen. Volgens Klijnhout-Klijn zijn veel biologische producenten niet alleen bezig met het verbouwen van het gezondste product, maar ze willen ook dat iedereen mee kan doen met het produceren ervan. “Er werken in de biologische sector veel mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Biologisch is meer dan alleen efficiënt en opbrengst-gedreven.”

Hoe zorg jij voor een snelle verduurzaming?

“Biologische landbouw is een concept dat al meer dan een eeuw oud is. Het adagium van de biologische landbouw is dat als je de bodem goed voedt, je gezonde planten krijgt. En als je gezonde planten krijgt, krijg je ook gezonde dieren en mensen. Daar zit ook een beetje een kringloopgedachte achter. Want wat goed is voor de gezondheid zijn de micronutriënten, en die breng je dan weer terug in de kringloop. Biologisch is een integrale benadering van hoe je gezond voedsel maakt. Dus gezonde landbouw zou eigenlijk een betere naam zijn. Enerzijds is het duurzaam omdat er geen kunstmest en chemie wordt gebruikt. Ook gebruiken biologische boeren en producenten zo min mogelijk fossiele brandstoffen, meer arbeid en staat het dierwelzijn op een hoger niveau. Dat levert gezonde dieren en producten op. Maar het is ook duurzaam, omdat je minder uitstoot veroorzaakt: geen stikstof, gewasbeschermingsmiddelen en kunstmest. Zo vergroot je de weerstand van het hele systeem.

Begin jaren ‘70 werd bekend dat de certificering voor het biologische label het Bio-keurmerk moest zijn. Doordat ondernemers en boeren ervoor kiezen vanuit een bepaalde levensvisie, en daar ook echt voor gaan, zorgen ze voor een snelle verduurzaming. Dat kwalificeert biologische ondernemers. Ze zijn erg betrokken bij de manier van voedselbereiding en nemen dat heel serieus. Dat zie je zowel bij de boeren, maar ook bij de producenten. Laatst was ik bij een bakker die heel speciaal biologisch brood maakt en daar over de hele wereld cursussen over geeft. Wat mij betreft heeft de verandering naar biologisch er vooral mee te maken dat je mensen vanuit hun persoonlijke levensovertuiging motiveert om op een andere manier te produceren. Krijg je het Bio-keurmerk op je product, dan zijn alle schakels van de keten gecertificeerd. Bij brood gaat het van de producent van het meel tot en met de verkoop op de marktkraam.”

Wat voor type leider is er nodig voor die verduurzaming?

“Inspirerende leiders. Die vanuit hun voorbeeldgedrag en bevlogenheid een omgeving kunnen inspireren om ook over te stappen op deze duurzame manier van produceren. Met name de biologische ondernemers zelf zijn het boegbeeld. Natuurlijk houden wij als Skal toezicht op de hele biologische keten, en dat is vooral bedoeld zodat de consument zeker weet dat als ze een product kopen waar het keurmerk op staat, ze erop op kunnen vertrouwen dat het product biologisch geproduceerd is. Maar het leiderschap in de biologische productie wordt toch vooral door de ondernemers gedragen.

Vanuit de Europese Unie is de ambitie uitgesproken dat 25 procent van de landbouwhectares biologisch beheerd moet worden. Dat past ook als je je stikstofuitstoot en kunstmest wilt reduceren, en als je gebruik van chemie door middel van gewasbeschermingsmiddelen wilt terugbrengen. Elk land moet daar nu zijn eigen plan op maken. Wij zijn in Nederland niet het land met het hoogste areaal biologische landbouw. Wij hangen met zo’n vier procent juist onderaan. Deze zomer wordt er gewerkt aan een actieplan waarin de minister mag aangeven wat zijn ambitie is op dit doel. We hoeven niet naar 25 procent, maar we moeten het in ieder geval verhogen. Dat kan prima. Kijk maar naar de resultaten van de biologische landbouw. Ik ben jurylid bij de agrarisch ondernemer van het jaar verkiezing, dat gaat zowel over gangbaar als over biologisch, en afgelopen jaren zaten in de top altijd biologische landbouwbedrijven. Omdat zij bewijzen dat ze goed kunnen produceren en goede prijzen kunnen vragen voor hun producten. En dat het een uitstekend verdienmodel is.”

Ben je tevreden met wat je bereikt hebt?

“Toen ik hier kwam werken waren we hier met 45 medewerkers, en aan het einde van dit jaar zijn we met 135. Daarmee proberen we de sector zo goed mogelijk te ondersteunen in de omslag die nu gemaakt moet worden. En je ziet ook dat de biologische sector de afgelopen jaren gegroeid is, zeker tijdens corona. Ook in het aantal aangemelde bedrijven zijn we erg gegroeid, zowel bij boeren als in handelsbedrijven. Helaas is het wel zo dat nu met de stikstofplannen van het kabinet ook zeker biologische landbouw geraakt gaat worden. Want die zitten juist tegen de natuurgebieden aan, omdat daar de goede gronden voor de biologische landbouw al waren en ze daar minder last hebben van gangbare landbouw. Maar dat zijn precies de gebieden waar dadelijk ook de hoogste reductie behaald moet worden. En heb je al niet zoveel uitstoot, kun je ook niet zoveel meer reduceren.”

Waar ben je het beste mee geholpen?

“Wat nodig is, is dat uiteindelijk de extra kosten in het systeem voor biologische landbouw gelijk worden met de kosten voor gangbare landbouw. Biologische boeren maken meer kosten voor het produceren omdat je meer arbeid nodig hebt - en arbeid is duur. De zaden en grondstoffen die ze gebruiken zijn ook vaak duurder. Toezicht houden op het systeem kost ook geld. Dat maakt het keurmerk een extra kostenpost als je vergelijkt met gangbare producten. Terwijl die gangbare producten maatschappelijke schade opleveren. En die extra kosten worden niet in rekening gebracht. Dus pleit ik voor een eerlijke verdeling tussen de kosten en waarde van het product. Dat komt het systeem alleen maar ten goede.”