Initiatiefnemers Arnold Van der Valk, emeritus-hoogleraar Landgebruiksplanning aan Wageningen University & Research (WUR), en Jeffrey Spangenberg, ondernemer en organisatieadviseur, hebben een voedselmanifest of food charter geschreven, dat op het evenement wordt ondertekend. De ondertekenaars verbinden zich hiermee om stappen te zetten naar een duurzaam, transparant, gezond, en sociaal rechtvaardig voedselsysteem. Een nog samen te stellen voedselraad kan de vraagstukken omtrent voedsel gezamenlijk aanpakken. “Het veranderen en korter maken van de ketens kan alleen met een integraal beleid”, benadrukt Spangenberg.
Voedselvisie
De gemeente Amsterdam heeft zelf eerder ambitieuze voedselvisies gepresenteerd met Proeftuin Amsterdam in 2006 en Voedselvisie voor Amsterdam in 2013. Van dat laatste document is weinig werkelijkheid geworden, zo concludeerde het Parool vorig jaar.
De jarenlange aanloop naar de voedselvisie is echter wél een inspiratiebron geweest voor beide initiatiefnemers. Zij leerden elkaar ook kennen tijdens de discussies die plaatsvonden rondom de totstandkoming van de voedselvisie. “Tijdens die periode is er een gemeenschap gevormd met veel energie en inspiratie”, blikt Van der Valk terug. "Het was echt een eyeopener om te zien hoeveel clubs er in Amsterdam bezig zijn met voedsel.”
“Het veranderen en korter maken van de ketens kan alleen met een integraal beleid”
Echter, het naderende einde van de collegeperiode leidde ertoe dat ‘de beoogde brede aanpak bleef liggen bij het nieuwe college’. Gezondheid werd bijvoorbeeld als een prioriteit gesteld en de groeiende obesitasproblematiek werd aangepakt. “En daar zijn ze heel succesvol in geweest”, erkent Van der Valk, “Zwaarlijvigheid is gestabiliseerd, terwijl het probleem nationaal en internationaal nog altijd toeneemt.”
Met nieuwe gemeenteraadsverkiezingen voor de deur in 2018 besloten de heren niet te wachten met de oprichting van de Food Council MRA. “Het is efficiënter om dit nu al op te zetten, want als de verkiezingen er zijn dan kunnen we meteen zeggen: dit is wat er moet gebeuren”, zo beredeneert Spangenberg.
Samenwerking
“Maar de Food Council staat niet los van de gemeente”, onderstreept Van der Valk, "We willen juist dat de overheden, bedrijven en particulieren elkaar als partners te zien.” Het voedselsysteem is namelijk complex, met vele actoren en belangen. Samenwerking maakt het verschil tussen mooie woorden of resultaat. “Maar samenwerking ontstaat niet vanzelf. Daar moet regie op gevoerd worden. Er is een platform nodig om bijvoorbeeld start-ups aan gewenste partners, zoals mkb’s en grotere bedrijven, te matchen”, weet Spangenberg uit ervaring.
"Samenwerking maakt het verschil tussen mooie woorden of resultaat"
Verschillende mooie vormen van samenwerking zijn er in de laatste jaren al tot stand gekomen in de hoofdstad. Een voorbeeld zijn vergistingsinstallaties, die in verschillende buurten oud brood, dat anders wordt weggegooid, omzetten in biogas. Een voorbeeld dat laat zien hoe ketens verkort kunnen worden, is de directe handel tussen consumentengroepen, georganiseerd in inkoopcoöperaties, en aardappeltelers in de regio. Een teler startte daarop een experiment om verschillende rassen te telen, zodat hij tot een meer gediversifieerde bedrijfsvoering kwam en kan voldoen aan regionale vraag vanuit de steden. “Dat speelt in op de wens van consumenten om te weten wat er op hun bord ligt. En het helpt de boeren die onder druk staan door lage marges op hun producten op de wereldmarkt”, aldus Van der Valk.
Food Council MRA heeft al steun gevonden bij de Rabobank, en ook de provincies Flevoland en Noord-Holland zijn enthousiast. Overige deelnemende partners zijn onder andere de Amsterdam Economic Board en het Amsterdam Institute for Advanced Metropolitan Solutions (AMS).
Inspiratie
Food Policy Councils in andere internationale steden hebben al hun relevantie voor een integraal voedselbeleid bewezen. Van der Valk heeft, toen hij nog werkzaam was bij WUR, inspiratie opgedaan in de Verenigde Staten. “Detroit is een goed voorbeeld van hoe het kan. De vroegere autostad manifesteert zich nu als een paradijs voor hipsters en voor allerlei voedsel-gerelateerde groene activiteiten”, laat Van der Valk weten.
Van der Valk kwam tijdens zijn verblijf voor het eerst in aanraking met zogenoemde food deserts. Dit zijn gebieden waar niet of nauwelijks verse groenten en fruit te koop zijn. Als hij de situatie met Nederland vergelijkt ziet hij hier een ander probleem. “In Nederland is er geen sprake van food deserts, maar het is wel lastig om aan gezond, vers én betaalbaar voedsel te komen”, signaleert Van der Valk. De winkels zijn er dus wel, maar niet iedereen heeft de koopkracht om er boodschappen te doen. “Dus er is wel degelijk een voedselprobleem”, besluit Van der Valk.
"Kansen op economisch en sociaal vlak lopen allemaal via de kanalen van eten"
Spangenberg heeft zijn inspiratie vooral lokaal opgedaan. Als consultant in verandermanagement heeft hij onder andere de Timor Plein Community opgezet, een netwerk van en voor ondernemers en ondernemende bewoners in Amsterdam Oost. Hierbij ontdekte hij de verbindende kracht van voedsel. “Kansen op economisch en sociaal vlak lopen allemaal via de kanalen van eten. Het kan als tool worden ingezet om mensen bij elkaar te brengen en wijken te veranderen”, stelt Spangenberg.
Voedsel als hefboom
'Food is the lever' dat is het motto van Wayne Roberts, oprichter van de Toronto Food Policy Council en een inspiratiebrond voor Van der Valk en Spangenberg. Het betekent dat voedsel de sleutel voor de oplossing is van vele maatschappelijke problemen. Dat wordt helaas nog niet door iedereen erkend.
“Een aantal wethouders en politieke partijen in Amsterdam zegt voedsel belangrijk te vinden, alleen bekijken ze het allemaal door een andere bril die wordt gekleurd door hun portefeuille en hun specifieke partijbelang. Dat is niet verbazingwekkend, maar het doet afbreuk aan de mogelijkheden om gecombineerde oplossingen te ontwikkelen zoals in Totonto gebeurt", merkt Van der Valk op.
"Men kijkt nu nog te weinig over de schuttingen van het eigen beleidsveld heen"
"Maar misschien ben ik te streng", geeft Van der Valk toe, "want het beleid van wethouder Erik van der Burg voor gezond gewicht raakt bijvoorbeeld ook het onderwijs. Alleen kijkt men nu nog te weinig over de schuttingen van het eigen beleidsveld en de eigen disciplines heen."
Voedselraad
En hoe gaat de Food Council MRA een integrale voedselaanpak realiseren? Ten eerste wordt er een voedselraad ingesteld met ongeveer vijftig ambassadeurs uit de voedselketen. "Hoewel voedselraad stoffig klinkt”, vindt Spangenberg. “We zijn meer een community waarin de diversiteit van de keten terugkomt.”
De ambassadeurs vertegenwoordigen verschillende vakgebieden, van boeren tot supermarkten tot afvalverwerkers, maar richten zich allemaal op de regio. Daarmee wordt niet alleen een body of knowledge maar ook een body of opportunities gecreëerd. Ambassadeurs kunnen bovendien trends in de regio signaleren en bepaalde thema’s op de agenda zetten bij overheden en bedrijven.
De Toronto Food Council dient als model. De stad heeft al het resultaat laten zien van een effectief voedselbeleid. “Je kan drie dingen met de voedselraad bereiken: een sleepnetfunctie, een selectie van datgene wat nu al levensvatbaar is en het etaleren van projecten”, somt van der Valk op. “Daarbij biedt Food Council MRA de ruimte voor het voeren van discussies zonder polarisatie. Het wordt juist een platform waar inspirerende ontmoetingen kunnen plaatsvinden en verassende samenwerkingen ontstaan”, besluit Spangenberg.
Interview: Arnold van der Valk, Jeffrey Spangenberg | Foto: Shutterstock.com
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
