Hoe kan de financiële sector de duurzame transitie versnellen?

De webinar trapte af met de wat trieste constatering dat slechts 4,9 procent van de financiële stroom van banken, verzekeraars en pensioenfondsen naar de nieuwe economie - duurzame bedrijven - gaat. Dit blijkt uit de Nieuwe Economie-index 2023 van MVO Nederland. Dit roept de vraag op of geld een versneller is van de duurzame economie.

Corien Wortmann-Kool, commissaris bij onder andere DSM en Aegon en tot vorig jaar bestuursvoorzitter van pensioenfonds ABP, antwoordt bevestigend op deze vraag. Maar wat haar betreft, mag de financiële sector best een tandje bijzetten: “Geld kan zeker een versneller zijn, maar dat mag veel meer gemeengoed worden dan nu het geval is.” Tegelijkertijd ziet zij dat pensioenfondsen en andere institutionele beleggers vaak wel willen beleggen in bedrijven en projecten met een grote duurzame impact, maar dat de beschikbaarheid van duurzame beleggingen nog beperkt is.

Maatschappelijke waarde is financiële waarde

Arie Koornneef, directeur van ASN Bank, benadrukt dat voor duurzame investeringen een brede definitie van welvaart moet worden gehanteerd. Ook investeren in zorg, wonen en onderwijs draagt bij aan een duurzamere wereld. “Wij stellen ons bij elke beslissing die we nemen, de vraag: is dit goed voor de toekomstige generaties? Dat doen wij aan de hand van de drie pijlers van ons duurzaamheidsbeleid: klimaat, biodiversiteit en mensenrechten.”

Volgens Koornneef sluiten financiële en maatschappelijke belangen elkaar absoluut niet uit. “Langjarig onderzoek laat zien dat als je een duurzaamheidsstrategie hebt, en je dus ook inzet voor maatschappelijk rendement, dat een positieve of neutrale werking heeft op de prestaties van een bedrijf.”

Concrete doelen stellen

Al te lang soebatten over wat duurzaamheid precies is, is volgens Wortmann-Kool daarom ook niet zinvol. “Kijk wat duurzaamheid betekent voor de producten en diensten die je levert, en hoe je dat verankert in de bedrijfsstrategie. Maak het concreet, overleg met stakeholders en stel doelen die je ook kan halen. Niet alleen voor 2050, maar ook voor 2025 en 2030.”

Hierin is ook een rol weggelegd voor commissarissen en andere toezichthouders. “Je hebt de rol van uitdager. Daag het bedrijf uit om doelen te stellen en deze concreet te maken. Maar toets ze ook op haalbaarheid”, stelt Wortmann-Kool. “Daar zit natuurlijk ook een dilemma achter. Doelen mogen best ambitieus zijn. Maar dan kan het zijn dat je op een gegeven moment in je jaarverslag moet rapporteren dat je je doelen niet gehaald hebt. Geef dan aan waardoor dat komt en welke acties je onderneemt. Wees daar niet te bang voor.”

Omgaan met dilemma’s

Investeren in duurzaamheid leidt onvermijdelijk tot dilemma’s, merkt Koornneef op. Want wat vandaag nog als een duurzame investering geldt, kan morgen tóch minder duurzaam blijken te zijn dan je had gehoopt. “In een van onze fondsen hadden wij een aantal jaar geleden Tesla zitten. Daarvan denk je misschien: goed bedrijf, doet het goed op het gebied van mobiliteit en draagt bij aan de energietransitie. Maar we zagen ook dat Elon Musk het niet zo nauw neemt met de rechten van zijn werknemers. Duurzaamheid bestaat voor ons uit drie pijlers. En mensenrechten zijn net zo belangrijk als het klimaat.” Daarom is Tesla geschrapt uit een van de duurzame beleggingsfondsen van ASN Impact Investors.

“Duurzaamheid roept telkens nieuwe vragen op”, stelt Koornneef. Zo stoot de productie van windmolens ook CO2 uit en is het nog niet duidelijk hoe zonnepanelen beter gerecycled kunnen worden. Voortschrijdend inzicht kan soms leiden tot het uitzetten van een nieuwe koers. “Het voelt soms ongemakkelijk te besluiten om te stoppen met iets waar je drie jaar geleden nog heel enthousiast over was.”

Leiderschap tonen

Wortmann-Kool wijst op het belang van leiderschap in het vormgeven van de duurzame transitie - zeker in de financiële sector. “Je hebt in de financiële sector te maken met een ingebakken cultuur waarin vooral vragen worden gesteld als: zijn de risico’s niet te groot, levert het wel rendement op, is de businesscase op orde?” Het vraagt van het personeel een omslag in denken om niet alleen op rendement te focussen, maar ook naar de duurzaamheid van beleggingen te kijken. “Daarom moet er leiderschap getoond worden. Alleen van bovenaf kan je een cultuurverandering inzetten.”

Koornneef voegt toe dat leiderschap tonen ook betekent dat alle stakeholders een rol in het nemen van beslissingen krijgen. Daarom heeft hij de Jonge Klimaatbeweging na een kennismaking in 2018 uitgenodigd om mee te denken over de toekomstagenda van ASN Bank. Wat hem betreft kan dit nog een stapje verder gaan: hij wijst op het belang van initiatieven die jongeren versneld voorbereiden op toezichtposities en bestuursposities binnen bedrijven. “Omdat duurzaamheid altijd gaat over beslissingen maken die goed zijn voor volgende generaties.”

Lees meer:

• Maak plaats voor de nieuwe generatie toezichthouders: “Jongeren kijken anders naar de maatschappij”
• 10 lessen voor bestuurders en toezichthouders op weg naar de nieuwe economie
• Hoe kan de financiële sector verandering aanjagen? "Er zijn een heleboel landen die ons op duurzaamheidsvlak links en rechts inhalen.”