Vuurwerk en het milieu: Hoe kun je het nieuwe jaar duurzamer inluiden?

Gillende keukenmeiden, duizendklappers en vuurpijlen. Tijdens het inluiden van het nieuwe jaar wordt er over de hele wereld heel wat vuurwerk afgestoken. Goed voor het milieu is het niet: Bij het afsteken van vuurwerk komt er een hoop fijnstof in de lucht terecht en belanden zware metalen in de bodem en het water.

Ook de stoep is de volgende dag bezaaid met een rode laag rotjesrestanten. Jaarlijks laat het vuurwerk ongeveer 6 miljoen kilo afval achter dat bestaat uit papieren en plastic omhulsels en onverbrand vuurwerk. Het plastic en de onverbrande zware metalen zorgen voor nog eens extra milieubelasting.

70 miljoen euro de lucht in

Volgens De Volkskrant ging er tijdens de afgelopen jaarwisseling voor zo’n 70 miljoen euro vuurwerk de lucht in en liggen de verwachtingen voor dit jaar nog hoger. Dat is ruim 17 miljoen kilo vuurwerk waarvan ongeveer 90 procent uit siervuurwerk bestaat. De overige 10 procent is knalvuurwerk.

Ruim 17 miljoen kilo vuurwerk ging in 2019 de lucht in

De jaarwisseling zorgt voor een kortdurende maar heftige vervuilingspiek: Voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal meldde dat de eerste twee uur van 2019 de concentratie fijnstof in de steden ruim dertig keer hoger was dan normaal. Met name de impact van siervuurwerk is groot omdat het uit een mengsel van buskruit (voor de knal) en allerlei chemische stoffen bestaat die de kleuren en vormen creëren. Rotjes en gillende keukenmeiden bestaan juist grotendeels uit papier en buskruit waardoor de milieubelasting relatief klein is.

Lucht-, bodem- en watervervuiling

Door het afsteken van vuurwerk komen chemische stoffen en zware metalen in de lucht, bodem en grondwater terecht. Deze zware metalen zijn schadelijk voor de gezondheid van mensen en dieren zoals barium, antimoon en strontium. De schadelijke stoffen in onverbrande resten van vuurwerk en in de kleine stofdeeltjes die neerdalen komen vooral in de bodem terecht. Ook komt er koper vrij, dat bij een te hoge concentratie giftig is voor dieren die in het water leven en schadelijk is voor planten.

In illegaal vuurwerk kunnen zelfs zeer schadelijke stoffen zitten, zoals cadmium en perchloraat waardoor het nog schadelijker en gevaarlijker is voor het milieu dan legaal vuurwerk.

Doordat deze schadelijke metalen niet worden afgebroken, vervuilen ze het milieu. Vuurwerk levert daaraan een forse bijdrage: zo is ongeveer achttien procent van al het koper in het oppervlaktewater afkomstig uit vuurwerk.

Vuurwerkvrije zones

Om de vuurwerkoverlast te beperken, stellen steeds meer gemeentes vuurwerkvrije zones in. Daarbij kun je denken aan een zone vlakbij kinderboerderijen en ziekenhuizen. In sommige gevallen kun je zelfs samen met je buurt een vuurwerkvrije zone creëren, zoals op het eiland Schiermonnikoog. De politie en gemeente handhaven deze zones echter niet: Buurtbewoners moeten zelf een oogje in het zeil houden om ervoor te zorgen dat iedereen zich aan de regels houdt. Ook klinkt er een steeds luidere roep om een landelijk verbod op (knal)vuurwerk. Zo overweegt de gemeente Apeldoorn om een algeheel verbod in te voeren voor de jaarwisseling 2020-2021.

Ecologisch vuurwerk

Binnen de vuurwerkbranche is al geruime tijd vraag naar ecologisch vuurwerk. Dit is vuurwerk dat minder milieubelastend is voor mens en milieu. Een duurzamer alternatief is de vuurwerklijn EcoColor. Volgens Frits Pen, eigenaar van Dream Fireworks, dat leverancier is van deze vuurwerklijn en vuurwerkshows organiseert, is dit vuurwerk zo’n 20 procent milieuvriendelijker doordat bepaalde metalen uit het vuurwerk zijn gehaald. Het gebruik van zware metalen is vervangen door niet giftige stoffen zoals lithium, natrium, kalium, rubidium en cesium. Dit zorgt ervoor dat het milieu minder wordt belast door de uitstoot en het afval dat dit vuurwerk met zich meebrengt. Het vuurwerk is vier tot vijf keer duurder in vergelijking met Chinees vuurwerk en voldoet aan alle veiligheidseisen.

In 2015 werd de Nijmeegse Vierdaagse met het ecologische vuurwerk geopend. In de toekomst wil EcoColor zo’n 65 procent van de vervuilende metalen uit het vuurwerk halen. Ook wordt geprobeerd om de afsteekbuizen te verduurzamen door deze van aardappel en zetmeel te maken. Een moeilijke opgave omdat er tijdens het afsteken van vuurwerk veel kracht vrijkomt waardoor de buizen gemaakt moeten zijn van stevig materiaal. 

Vijf tips voor vuurwerk tijdens de jaarwisseling

 

• Vermijd illegaal vuurwerk, want er kunnen zeer schadelijke stoffen in zitten. Sinds 2010 moet al het consumentenvuurwerk in Europa een CE-logo dragen (zie ook CE-markering). Dat laat zien dat het vuurwerk voldoet aan de milieu- en veiligheidseisen.
• De knetterballen zijn al uit het Hema-assortiment gehaald en dat is maar goed ook. Koop geen vuurwerk dat lastig op te ruimen is.
• Steek minder vuurwerk af tijdens oud en nieuw. Ga alleen kijken of organiseer samen iets met je buren of met de hele straat.
• Blijf na twaalven lekker binnen met je glas champagne. Zo voorkom je dat je last krijgt van de luchtvervuiling of van het harde geknal.
• Zorg dat schadelijke stoffen niet in het milieu komen. Ruim het afval daarom zo snel mogelijk op. Ga bijvoorbeeld Nieuwjaarsvegen op 1 januari.

Beeld: Adobe Stock.