Opinie: Airbnb, welgesteld links-liberaal tegen ‘de rest’?

In dit opiniestuk houden Tim de Beer en Matthijs de Gier van TNS Nipo de deeleconomie tegen het licht. Aanleiding vormt een onderzoek van TNS Nipo waarin Nederlanders over de deeleconomie en specifiek over Airbnb zijn ondervraagd.

De meningenstrijd om Airbnb: welgesteld links-liberaal tegen ‘de rest’?

‘Waarom zouden we sociale huurders niet gunnen ook te profiteren van toerisme?’, dacht de Amsterdamse burgermeester Eberhard van der Laan hardop. Het proefballonnetje van Van der Laan klinkt als een soort van vlucht naar voren in de discussie over de potentieel marktverstorende werking van woningverhuurplatform Airbnb. Er bestaan in die discussie meer smaken dan louter ‘inperken’ en ‘handhaven zoals het nu gaat’.

En, slip of the tongue van de burgervader of niet: de ‘gedachtegang’ biedt in ieder geval een begin van een (politiek linkse) oplossing voor een van de grootste kritiekpunten waar Airbnb mee te maken heeft – het vergroten van de ongelijkheid op de woningmarkt van gewilde, grote steden.

Maar hoe staat het – behoudens een klein clubje politici, journalisten, activisten en andere belanghebbenden - met de communis opinio over Airbnb? Leggen mensen daadwerkelijk de nadruk op het potentieel ontwrichtende ‘kapitaal maakt meer kapitaal’-mechanisme, of ergeren ze zich meer aan de rolkoffertjes en wietlucht die de binnensteden bijna continu teisteren? Of (dat zou je bijna vergeten): zien ze eerder de zegeningen van Airbnb – de vrijheid om zelf een zakcentje bij te verdienen, ondernemerszin, betaalbare woonruimte voor de toerist met een bescheiden beurs?

Recent onderzoek van TNS Nipo toont dat de waarheid in het midden ligt. Airbnb krijgt van de meeste mensen eerder het voordeel dan het nadeel van de twijfel. Hoewel de overgrote meerderheid (69 procent) neutraal is of nog geen mening heeft, zijn er duidelijk meer mensen positief (24 procent) dan negatief (7 procent). Althans – in eerste instantie. Worden mensen geconfronteerd met de bekende potentiële voor- en nadelen van Airbnb, dan slaat de mening om: nog maar 14 procent is positief, terwijl 20 procent negatief is.

"Airbnb staat symbool voor de meest vooruitgeschoven, vrije jongensvorm van een nieuw soort grassroot-kapitalisme"

Het goede en slechte nieuws: wie je bent, bepaalt wel degelijk in grote mate wat je vindt. Mensen die vooraf al aangaven al een duidelijk beeld van Airbnb te hebben gevormd, zijn aanmerkelijker vaker positief dan mensen die eigenlijk niet zoveel van Airbnb wisten.

Kennis nemen van Airbnb lijkt de mening dus ten goede te komen. Lijkt - want als we verder kijken, dan zien we dat de fanatiekste verdedigers toch vooral tot een welbekende voorhoede horen: hoger opgeleiden, welgestelden, D66 of GroenLinks stemmende mensen. Opvallend genoeg wijken inwoners van de drie grote steden in hun oordeel over Airbnb relatief weinig van de rest van het land af: tegenover een groep voorstanders staat een grotere groep tegenstanders.

Geloof in deeleconomie – of vooral (nog) onwetendheid?

Airbnb staat symbool voor de meest vooruitgeschoven, vrije jongensvorm van een nieuw soort grassroot-kapitalisme. Hoewel het platform wel degelijk een onderdeel van ‘de deeleconomie’ is, lijkt het als zodanig nauwelijks te worden gezien. Saillant: Airbnb (54 procent) is bekender dan de deeleconomie zelf (37 procent)!

Hoewel de mening van mensen (in negatieve zin) omslaat als het Airbnb betreft, blijven mensen per saldo de zegeningen van de deeleconomie zien. Dit wordt vooral onderstreept door het feit dat de stelling ‘De deeleconomie vergroot de ongelijkheid tussen mensen’ door slechts 14 procent wordt onderschreven – een veel grotere groep (44 procent) is het hiermee oneens.

SP-kiezers zijn relatief gezien iets wantrouwender, maar ook zij zijn het eerder oneens met de stelling. Per saldo is iedereen – van de kleinste tot de meest gevulde beurzen – het vaker oneens dan eens met deze stelling.

Toch is dit optimisme vooral een kwestie van ‘horen zeggen’. Hoewel men al een beter beeld van de deeleconomie heeft dan in 2015, heeft nog steeds een fors aandeel van de mensen geen mening  over allerhande zaken die de deeleconomie betreffen.

Ook de werkelijke participatiecijfers spreken boekdelen: de deeleconomie is nog altijd een zaak voor een zeer kleine maatschappelijke voorhoede – die de deeleconomie niet alleen het fanatiekst verdedigt, maar er ook veel beter de weg vindt.

Airbnb: over wie hebben we het eigenlijk? Over niet meer dan 1 procent

Hoezeer het verschijnsel deeleconomie nog in de kinderschoenen staat, blijkt wel uit de harde cijfers. Het aanbieden van kleding en speelgoed scoort nog het beste, met respectievelijk 8 procent en 7 procent. Zelfs daarmee vergeleken is het aanbieden van woonruimte een uiterst marginaal verschijnsel: niet meer dan 1 procent van de Nederlanders geeft aan dit het afgelopen jaar te hebben gedaan. Aan de vraagkant betreft het 2 procent. Ook de groeimogelijkheden lijken op korte termijn beperkt: niet meer dan 2 procent biedt nog niet aan, maar is dat zeker wel van plan om te gaan doen.

Mensen die in theorie wel hun woning zouden kunnen verhuren maar dat niet van plan zijn, noemen een inbreuk op de privacy en rotzooi van bezoekers als voornaamste redenen om het niet te doen. Op de derde plaats volgt ‘principiële tegenstand’ tegen Airbnb – omgerekend 9 procent van de mensen.

Uit de toelichting die deze mensen geven, valt op dat de vrees voor groeiende ongelijkheid (een aantal mensen daargelaten) niet de voornaamste zorg is. De zorgen betreffen eerder de vrees voor overlast in de buurt en oneerlijke concurrentie ten aanzien van de hotelbranche. Veel mensen vinden dat controle ontbreekt en de langetermijneffecten (te) onduidelijk zijn.

"Velen zien ook de charme van de interculturele uitwisselingen die Airbnb met zich mee kan brengen"

‘Meebewegen’ Van der Laan past bij huidige publieke opinie

Maar menigeen reageert niet direct afwijzend op Airbnb. Behalve de bredere mogelijkheden aan vraagzijde (betaalbare overnachtingen bij stedentripjes) zien velen ook de charme van de interculturele uitwisselingen die Airbnb met zich mee kan brengen. En, de vrees voor sociale gelijkheid ten spijt: veel mensen zien dit toch anders. ‘Het geeft iedereen de kans om te profiteren’, wordt vaak opgemerkt.

Kortom: Airbnb, hoewel numeriek nog een marginaal verschijnsel, is voor de meeste mensen vooral nog een onbekend fenomeen – een verschijnsel waarvan de effecten ongewis zijn. Hoewel een deel van de mensen op deze onzekerheid reageert door strengere regels of zelfs een verbod te opperen, willen velen niet zo ver gaan.

Krijgt Airbnb de nodige kritiek van mensen, ten aanzien van de deeleconomie an sich is de houding een stuk positiever. In die zin – ook met de door de Europese Commissie bepleite terughoudendheid ten aanzien van het knevelen van de ontluikende deeleconomie in het achterhoofd – is het ‘meebewegen’ van Van der Laan als het Airbnb aangaat geen onlogische reactie op de publieke opinie van dit moment. 

Lees hier een eerder verschenen opiniestuk van Tim de Beer en Matthijs de Gier van TNS Nipo over de deeleconomie: Deeleconomie: speeltje voor hoger opgeleiden of ontluikende kans? 

Bron: TNS Nipo | Foto: taz + belly, via Flickr Creative Commons (Cropped by DuurzaamBedrijfsleven)