Hoe betrouwbaar is een duurzaamheidskeurmerk?

Milieu Centraal doet onderzoek naar keurmerken, en checkt of ze betrouwbaar en ambitieus zijn. De keurmerken voor voeding die in een productgroep het meest ambitieus zijn, krijgen het predicaat ‘Topkeurmerk’. Consumenten, maar ook producenten en inkopers, kunnen ervanuit gaan dat het keurmerk te vertrouwen is, als Milieu Centraal er een goede score aangeeft.

Hoe zorg jij voor een snelle verduurzaming?

“Milieu Centraal is een onafhankelijke voorlichtingsorganisatie. Sinds 2015 hebben wij de Keurmerkenwijzer. Daarbij selecteren we de Topkeurmerken voor voeding. En dat heeft een enorme impact. Wij werken eigenlijk voor de consument, maar inkopers bij supermarkten hebben ook veel aan onze Keurmerkenwijzer. Ze zetten in op de Topkeurmerken en stemmen zelfs hun inkoopbeleid erop af. Daarmee heb je dus een gigantische impact. Het helpt ook duurzaamheidsmanagers goed om het assortiment in de supermarkt te meten aan de hand van een keurmerk. Als er een nieuw keurmerk bijkomt, willen ze daarom ook meteen weten of het te vertrouwen is of niet. We doen er een jaar over om alle keurmerken voor voeding te ordenen in benchmarks per productgroep. Dat is nog best complex, elk keurmerk staat weer voor iets anders. Om ze met elkaar te kunnen vergelijken, kijken we naar de belangrijkste duurzaamheidsaspecten. Zoals klimaatimpact en biodiversiteit.”

Hoe onderzoeken jullie een keurmerk?

“We baseren ons op de informatie die online beschikbaar is, want dat is ook wat de consument ter beschikking heeft. Wat vooral belangrijk is, is hoe de controle op naleving van de eisen van het keurmerk geregeld is. Een sterk keurmerk laat de controle door een onafhankelijke instantie doen. Vervolgens kijken we hoe ambitieus het keurmerk is. Pas als de eisen onafhankelijk gecontroleerd worden én ambitieus zijn, komt een keurmerk in aanmerking om Topkeurmerk te zijn. Minder ambitieuze keurmerken kunnen ook een functie hebben. Ze kunnen de ondergrens van productieomstandigheden omhoog trekken, en zo de sector verduurzamen. Beter Leven één ster is bijvoorbeeld geen topkeurmerk, maar je hebt het wel nodig omdat nog lang niet alle dierlijke producten voldoen aan deze minimumeisen voor dierenwelzijn. Voor producenten die nog niet zo ver zijn, is een ster beter leven haalbaarder dan meteen voldoen aan een ambitieuzer keurmerk.”

Welk type leider is er nodig om te komen tot verduurzaming?

“Verbinding tussen partijen zoeken is belangrijk. Welke doelstellingen om te verduurzamen komen overeen tussen verschillende partijen, wat wil je samen bereiken? Natuurlijk heeft iedereen verschillende uitgangspunten. En dus zijn er tegengestelde belangen. Ik probeer dan altijd een stap achteruit te doen en te kijken wat de verschillende partijen verbindt. Door er zo naar te kijken kun je samen sneller stappen vooruit zetten. Want uiteindelijk zijn de meeste personen en organisaties die ik spreek intrinsiek gemotiveerd om de wereld duurzamer te maken. We hebben iedereen nodig om zo snel mogelijk te verduurzamen. En gelukkig is dat besef er inmiddels bij veel bedrijven en organisaties.”

Ben je tevreden met wat je zelf al gedaan hebt?

“Ik ben blij om te zien dat de topkeurmerkhouders samen optrekken in plaats van elkaar te beconcurreren. Dat is een mooi bijeffect, want uiteindelijk moeten we het samen doen. De bekendheid van de Keurmerkenwijzer kan nog groeien. Want er zijn nog steeds mensen die niet weten wat een betrouwbaar keurmerk is en wat niet.”

Eén keurmerk waarop de klimaatimpact te zien is, vind je dat een goed idee?

“Er wordt al geëxperimenteerd met een Eco-Score om de milieu-impact te tonen, dat gaat dus verder dan klimaat. Deze ziet eruit als de Nutri-Score, een stoplichtmodel. Daar zitten wat haken en ogen aan, maar een Eco-Score helpt wel omdat de stoplichtkleuren heel makkelijk te begrijpen zijn.

Daarnaast ben ik erg voor keurmerken met een zo breed mogelijke duurzaamheidsinsteek, dus geen single-issue keurmerken. On the way to PlanetProof en EU-biologisch zijn daar mooie voorbeelden van, ieder met hun eigen invalshoek. Ze hebben bovendien een eisenpakketten voor veel verschillende type producten, van zuivel tot bloemen. Omdat deze keurmerken op veel producten staan, gaat de consument ze vanzelf herkennen.”

Welk doel heb je voor ogen?

“Uiteindelijk is het doel om de hele voedselproductie, van de landbouw tot de visserij, te verduurzamen. Door niet meer de aarde uit te putten, en tegelijkertijd te zorgen dat boeren, telers en vissers een goede prijs krijgen voor hun producten. De keurmerken helpen daarbij, omdat ze verduurzaming meetbaar en zichtbaar maken. Een ander doel is het laten verdwijnen van de zwakke beeldmerken. Er zijn allerlei logootjes waar geen eisenpakket aan zit, maar die puur vanwege marketing worden gebruikt. Bijvoorbeeld producten waar een blije koe of kip op staat, maar die geen eisenpakket voor dierenwelzijn hebben. Dat is misleidend, en daardoor wordt de consument wantrouwig. Waardoor ze ook de Topkeurmerken minder vertrouwen. Dat is geen goede ontwikkeling.”

Waar ben je het beste mee geholpen?

“De Autoriteit Consument en Markt vraagt om regelgeving voor keurmerken, zodat onbetrouwbare beeldmerken verdwijnen. Ook de Europese Unie is hier mee bezig. Dat lijkt me een goed idee.

Dan blijven alleen sterke keurmerken over. Een kleiner aantal goede keurmerken maakt het makkelijker voor de consument die duurzame keuzes wil maken. Uiteindelijk gaat het erom dat consumenten snappen op welke keurmerken ze moeten letten, en dat deze keurmerken die paar cent extra waard zijn.

En ik wil graag een oproep doen. We kunnen altijd meer externe experts gebruiken die met ons mee kunnen denken over de keurmerken en verduurzaming van de voedselketen, maar niet direct bij keurmerken betrokken zijn. Iedereen die zich aangesproken voelt mag contact met mij opnemen, dan vertel ik er graag meer over.”