Grondstoffenpolitiek: €500 voor een ton CO2 (2/3)

Milieukosten

Het Britse onderzoeksbureau Trucost vindt dat naast CO2 nog veel meer grondstoffen een prijs zouden moeten krijgen. Het bureau denkt daarbij bijvoorbeeld aan biodiversiteit, landbouwgrond en water. Trucost richt zich op het berekenen van de milieu-impact van industriële activiteiten. Volgens Trucost veroorzaken bedrijfsactiviteiten wereldwijd jaarlijks voor €5.600 mrd aan verborgen milieukosten – kosten waar niet de bedrijven zelf maar de samenleving uiteindelijk voor opdraait.

Het grote probleem zit hem in de grondstoffen die geen of een te lage prijs hebben in de markt Alastair MacGregor, Trucost

‘Grondstoffen zoals metalen en olie zullen we nooit echt opmaken,' zegt Alastair MacGregor van Trucost. ‘Zodra er tekorten ontstaan gaan de prijzen omhoog en worden alternatieven zoals recycling en hernieuwbare energie vanzelf economisch rendabel. Het grote probleem zit hem in de grondstoffen die geen of een te lage prijs hebben in de markt, zoals water, biodiversiteit en CO2-uitstoot.’

Bij deze grondstoffen gaat er geen signaal naar de markt wanneer het mis gaat en liggen de kosten van uitputting bij de samenleving. Zo worden mensen ziek door luchtvervuiling die veroorzaakt wordt door de industrie. Maar de industrie betaalt niet voor de zorgkosten van die mensen, dat doet de samenleving. Daardoor krijgt de industrie geen financiële prikkel om de vervuiling te verminderen.

Handelssystemen

Volgens MacGregor moeten al die kosten worden geïnternaliseerd, zodat de partijen die de kosten veroorzaken ook financiële prikkels krijgen om de kosten te verminderen. Dat kan via belastingen, of met cap-and-trade-markten zoals het Europese CO2-handelssysteem ETS.

In Australië bestaat er al een handelssysteem voor water Alastair MacGregor, Trucost

‘In Australië bestaat er al een handelssysteem voor water. Bedrijven moeten daar rechten kopen om gebruik te maken van het schaarse water. Die markt heeft momenteel hetzelfde probleem als het ETS: er zijn te veel rechten, waardoor het water te goedkoop is en er nog steeds te veel water wordt onttrokken.’

MacGregor wijst er op dat de kosten niet te snel moeten worden geïnternaliseerd. ‘Met het internaliseren van de kosten willen we voorkomen dat er enorme tekorten en prijsstijgingen ontstaan. Maar als we de kosten zoals wij die berekenen in één keer zouden invoeren, zou bijvoorbeeld de graanprijs met een factor vier stijgen.'

Overheden wereldwijd moeten dus langzaam beginnen die kosten te internaliseren, zodat bedrijven efficiënter kunnen gaan werken en op zoek kunnen gaan naar alternatieven. ‘Als we die kosten in stapjes internaliseren kunnen markten zich aanpassen en zullen de prijzen geleidelijk stijgen. Maar omdat we het in stapjes moeten doen, moeten we zo snel mogelijk beginnen. Eigenlijk hadden we gisteren moeten beginnen.’

Belastingen

Herman Vollebergh, econoom bij het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en de Universiteit Tilburg, illustreert hoe het internaliseren van milieukosten kan leiden tot verbeteringen. ‘In Nederland hadden we nog niet zo lang geleden een stortbelasting. Daardoor werd het storten van afval duurder en schakelde men makkelijker over naar verbranding. Men vond dat beter voor het milieu omdat er energie uit kan worden gewonnen.’

‘Afval is een eindproduct, dat je gemakkelijk kan belasten,’ vertelt Vollebergh. ‘Grondstoffen belasten is echter veel moeilijker, omdat die over het algemeen uit het buitenland komen en je aan een product niet kan zien welke grondstoffen er precies in zitten.’

Gelukkig is het ook niet nodig om direct een belasting te heffen op grondstoffen, omdat zowel een prijs op CO2 als een afvalbelasting het gebruik van grondstoffen ook indirect duurder maken.

Wat betreft grondstoffen ligt voor Europa een voortrekkersrol wel voor de hand Herman Vollebergh, Universiteit Tilburg en PBL 

Vollebergh pleit nu voor een belasting op zowel het verbranden als het storten van afval. ‘Verbranding is eigenlijk ook een soort storten: de grondstoffen raak je kwijt. Als er ook een belasting was op het verbranden van afval, zou recycling financieel aantrekkelijker worden.’

‘Wat betreft grondstoffen ligt voor Europa een voortrekkersrol wel voor de hand,’ denkt Vollebergh. ‘Het huidige beleid van Eurocommissaris van Milieu Janez Poto?nik, dat gericht is op efficiënter omgaan met grondstoffen, is al een hele goede stap.’

Verder naar: Deel 1: €500 per ton CO2 | Deel 3: Grondstoffenbeleid