Iedereen weet dat onze grondstoffen opraken. We leven op een kleine bol, kopen veel te veel spullen en gooien veel te veel weg. Ooit is het op. Onze gasbel is in 2026 op. Voor een zeldzaam metaal als indium is dat al vijf jaar eerder. Indium is cruciaal voor touchscreens, dus geen smartphones meer voor volgende generaties.
Maar is dat eigenlijk wel zo? Opvallend genoeg zijn grondstoffenexperts het over één ding eens: grondstoffen raken helemaal niet op, de voorraden zijn ruimschoots toereikend. Fysieke schaarste van grondstoffen is een fabeltje. Betekent dat het einde van het streven naar een circulaire economie?
Miljoenen jaren
‘De aardkorst zit vol met grondstoffen, veel meer dan we ooit nodig zullen hebben,’ vertelt Rene Kleijn, universitair docent bij het Centrum voor Milieuwetenschappen in Leiden. ‘In de jaren 70 is al eens uitgerekend dat in de aardkorst als geheel genoeg metalen zoals koper, goud en ijzer zitten om het huidige consumptieniveau voor tientallen tot honderden miljoenen jaren vol te houden. Dat wil zeggen, als we in staat zouden zijn die grondstoffen allemaal te winnen.’
Dat is nogal in tegenspraak met onderzoek waaruit blijkt dat we, met het huidige consumptieniveau, nog maar genoeg indium hebben voor acht jaar, goud voor 40 jaar en zilver voor 24 jaar. Waarom wijken die voorspellingen miljoenen jaren van elkaar af?
Het is ondenkbaar dat we ooit koper zullen winnen uit graniet, dat zou veel te veel energie kosten. Rene Kleijn, Milieuwetenschappen Leiden
Kleijn wijst er op dat het overgrote deel van de grondstoffen in de aardkorst niet winbaar is, omdat ze te diep zitten of de concentraties te laag zijn. 'Het is bijvoorbeeld ondenkbaar dat we ooit koper zullen winnen uit graniet, dat zou veel te veel energie kosten.'
Het gaat om de aanwezigheid van ertsen waarvan de kwaliteit hoog genoeg is om er grondstoffen uit te winnen. De kwaliteit van ertsen blijkt wel degelijk achteruit te gaan. 'Vroeger zat er bijvoorbeeld in kopererts zo'n 20 tot 30 procent koper, nu is dat nog maar 1 tot 2 procent,' vertelt Kleijn.
Maar wanneer is de kwaliteit van ertsen 'hoog genoeg'? De theoretische limiet hangt af van de hoeveelheid energie en grondstoffen die nodig is voor de mijnbouw. 'De mijnbouw heeft zelf ook energie en grondstoffen nodig. Zodra er voor mijnbouw meer energie en grondstoffen nodig zijn dan het oplevert, hebben we de limiet bereikt,' aldus Kleijn.
Economisch winbare voorraden
De voorspellingen die gebaseerd zijn op deze theoretische limiet zijn echter ook nog een stuk rooskleuriger dan de gebruikelijke voorspellingen die zeggen dat het indium over acht jaar op is. Dat komt doordat het in de gebruikelijke voorspellingen meestal gaat over economisch winbare voorraden, vertelt Kleijn.
‘Het is geen toeval dat we voor de meeste materialen nog een economisch winbare voorraad hebben voor de komende 20 tot 40 jaar. Mijnbouwbedrijven doen het meeste onderzoek naar die voorraden, en die kijken gewoon niet verder dan die periode. Als ze genoeg hebben voor de komende 40 jaar, houden ze op met zoeken.’
Het duurt 15 jaar om een nieuwe mijn te openen Rene Kleijn, Milieuwetenschappen Leiden
‘De relatief korte periode voor indium komt door een plotselinge toename in vraag toen de flatscreen televisies en beeldschermen, smartphones en tablets populair werden,’ vertelt Kleijn. ‘Het duurt 15 jaar om een nieuwe mijn te openen, dus stijgt het aanbod niet direct mee met de vraag en is er tijdelijk weinig voorraad. Maar als de vraag hoog blijft gaan mijnbouwbedrijven vanzelf nieuwe mijnen openen, waardoor de economisch winbare voorraden weer groter worden.’
Zo groeien de economisch winbare voorraden mee met de vraag en met de mogelijkheden van de techniek. Daarmee lijkt een argument te vervallen dat pleit voor de overgang van een lineaire naar een circulaire economie. Als grondstoffen toch niet opraken, waarom zouden we dan zoveel moeite doen om ze te recyclen? Waarom zouden we afval niet gewoon storten of verbranden? Waarom moeten we het zo nodig zien als grondstof?
Daar zijn op zijn minst drie redenen voor. Drie redenen om niet op de huidige voet door te gaan. Drie redenen die pleiten voor een kringloop van grondstoffen in plaats van een lineaire take-make-waste-economie.
Verder naar: Reden 1: Milieuschade | Reden 2: Hernieuwbare energie | Reden 3: Toevoer van grondstoffen veilig stellen
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in