Interview NS-CEO Van Boxtel: “Het gaat allemaal om verleiding”

NS zit middenin de overstap naar volledig duurzame stroom. In 2018 rijden alle elektrische treinen in Nederland op windenergie. Nu is dat al bijna 75 procent. Het contract dat NS daarvoor met Eneco heeft gesloten, beslaat de levering van 1,4 miljoen terawattuur stroom, vergelijkbaar met het verbruik van alle huishoudens in Amsterdam.

"De grote vraag is: hoeveel transitietijd geef je elkaar?"

“Het is een ongekende bijdrage aan het terugdringen van CO2-uitstoot”, zegt Van Boxtel. “In andere landen wordt met grote ogen naar ons gekeken. Ik heb gesprekken met de Belgen, maar ook uit andere landen komen delegaties kijken wat wij hier doen.”

De volgende stap is om mensen uit de auto en in de trein te krijgen. Van Boxtel wijst op het Low Car Diet, dat bedoeld is om meer medewerkers van deelnemende bedrijven uit de auto en in het OV of op de fiets te krijgen.

Hoe krijgt u mensen uit de auto?

“De trein komt in het hart van alle grote steden. Die steden worstelen met problemen als CO2-uitstoot, opstoppingen in het verkeer en fijnstof. Het is niet een afweging tegen de auto, maar een positieve keuze voor het vervoermiddel dat echt een bijdrage levert aan schoon leefklimaat.”

Als bestuurslid van werkgeversorganisatie VNO-NCW ziet Van Boxtel dat veel bedrijven duurzaamheid willen omarmen. “Dat is voor die partijen soms een intern gevecht”, zegt hij. “Veel bedrijven ontlenen hun bestaansrecht nog aan niet-duurzame energie. Het brede bedrijfsleven heeft veel moeite met de snelle transitie naar een duurzame economie, maar die is onafwendbaar. De grote vraag is: hoeveel transitietijd geef je elkaar? Snelle veranderingen vallen niet altijd goed. Maar je moet wel samen het pad aflopen.”

Een aantal bedrijven die investeringsbereid zijn, hebben zich verenigd in de zogenoemde Dutch Business Sustainable Mobility Pledge van Natuur en Milieu en NS. Onder meer ABN Amro, Accenture, CapGemini, Eneco, KPN, Achmea, PGGM, PWC en Unilever werken via dit platform aan duurzamere mobiliteit via elektrisch vervoer op duurzame stroom.

Doel is een reductie van meer dan 400.000 ton CO2 per jaar. Dat is ruim 25 procent meer dan de 1,3 tot 1,7 megaton die voor 2020 is afgesproken in de mobiliteitsparagraaf van het Energieakkoord. Dit is volgens NS al mogelijk wanneer forensen een keer per twee weken zonder CO2-uitstoot reizen. Het is dan wel nodig dat meer bedrijven zich aansluiten. Van Boxtel: “Het gaat allemaal om verleiding.”

U wilt meer mensen in de trein. Loopt het spoornet niet tegen zijn grenzen aan?

“Nee, want er komt ook perspectief. We kopen de komende jaren voor € 3 mrd aan nieuwe treinen. 30 procent van de vloot wordt vernieuwd. Ook met het oog op duurzaamheid.”

“De drukke trein in de ochtendspits is een feit. Maar een half uur na de spits is de bezetting nog maar 30 procent. Daar moeten we samen met bedrijven over nadenken. Wij kunnen niets opleggen, maar wel meedenken. De nieuwe generatie denkt niet meer in negen tot vijf, maar in 24 uur per dag, zeven dagen per week. Als je dat koppelt aan zelfstandigheid en verantwoordelijkheid, ga je ineens efficiënter werken. Nederland is in de kern heel conservatief. Van negen tot vijf is nog vaak de gekozen manier van werken. Maar hoe pakken bedrijven die internationaal werken dat aan? De economie verandert. Het gaat niet meer om aanwezigheid, maar om de verbindingen.”

Hoe snel gaat die verandering?

“Die is al gaande. De grote vraag is nu: hoe beweeg je mee? Bedrijven moeten nieuwe manieren van werken gaan omarmen. Het is niet alleen een mobiliteitsvraagstuk. Kijk bijvoorbeeld naar het gebruik van kantoorruimte. Kantoren zijn heel vol op maandagen en dinsdagen. Maar op vrijdag is er niemand meer te vinden.”

"Het is eindig hoeveel auto’s de stad in kunnen. Je kunt in een duurzame elektrische auto zitten, maar er is ook het ruimtebeslag"

“Er zijn transities in de economie en samenleving die hiermee samenhangen. Grote winkels sluiten de deuren. Daar komen conceptstores voor terug. Daar gaat het, naast het product, steeds meer om de ervaring. Jonge generaties zoeken naar nieuwe manieren van werken. Daar moet je in meebewegen en meteen de vraag stellen: wat kan ik toevoegen aan mijn duurzaamheidsagenda?”

Wat is de rol van NS?

“Ik praat met stadsbesturen over de manier om binnensteden te ontsluiten. Het is eindig hoeveel auto’s de stad in kunnen. Je kunt in een duurzame elektrische auto zitten, maar er is ook het ruimtebeslag. Om daar iets aan te doen moet je het alternatief vele malen aantrekkelijker maken. We zoeken aansluiting bij lokale vervoersoplossingen.”

In een opiniestuk in het Financieele Dagblad wijst Tecla Bodewes van Scheepswerven Bodewes op het Londense Dockland Light Railway (DLR) systeem. De treinen rond Londen hebben geen machinist aan boord maar rijden volledig autonoom. Elke dag vervoert DLR 350.000 Londense forenzen. Een verschil met de situatie op het Nederlandse spoor is de helderheid van de concessie: er is één opdrachtnemer verantwoordelijk voor zowel de infrastructuur als het spoorboekje.

Is dergelijke innovatie in Nederland niet broodnodig?

“Londen heeft het enorme voordeel gehad dat daar de Olympische spelen zijn gehouden. Daar is nieuw gebied ontwikkeld, er zijn metrolijnen aangelegd. Londen heeft heel intelligent nagedacht over het aantal mensen dat er woont en hoe die mensen vervoerd kunnen worden. Daar speelt ook een andere discussie dan hier: dat het heel duur is.”

"Ik doe niet mee aan oversimplificering"

“Ik geloof dat mensen en bedrijven zelf de samenleving veranderen. Partijen als DSM en Unilever hebben een zware duurzaamheidsagenda ingezet. Die gaan sneller dan overheden. Dat willen wij ook doen. Maar ik doe niet mee aan oversimplificering. Nederland heeft talloze bestuurslagen en bestuursorganen. Als NS zetten we dit soort plannen op de agenda, en die zullen ooit naar buiten komen.”

“Ik ben van de school: alles gaat stap voor stap, maar je moet wel de goede richting houden en je niet van het pad laten brengen. Je kunt beter kleine stappen zetten, als je maar consistent bent. Grote stappen landen mogelijk niet goed in je bedrijf of bij stakeholders.”

Foto's: NS