'Energieneutraal bouwen gaat ook over veiligheid en gezondheid'

Harm Valk, senior adviseur bij Nieman, stelt de vragen tijdens een recent seminar op de Deense ambassade. Initiatiefnemers voor deze bijeenkomst zijn de Deense multinationals Rockwool, Velux, Danfoss en Grundfos om meer aandacht te krijgen voor de sociale aspecten van duurzaam en energieneutraal bouwen. Uit de gemengde antwoorden van het publiek, dat bestaat uit overheidsambtenaren, politici en professionals uit het bedrijfsleven, blijkt dat er nog veel te leren is over de invulling van energieneutraal bouwen.

'Nederland loopt met BENG implementatie achteraan in peloton'

Voor het einde van het jaar moet de regelgeving voor Bijna Energie Neutrale Gebouwen (BENG) afgerond zijn. In 2020 wordt de regelgeving voor de nieuwbouw geïmplementeerd. Overheidsgebouwen moeten met hun voorbeeldfunctie al in 2019 aan de BENG-eisen voldoen. “Nederland loopt met de implementatie van BENG achteraan in het peloton”, stelt Valk. Ferdi Licher, directeur bouwen en energie bij het Minister van Binnenlandse Zaken geeft dat toe. “We denken vaak dat we het op onze eigen manier beter kunnen, maar we moeten tempo maken en versnellen”, zegt Licher.

Gebalanceerde BENG-regelgeving

De BENG-regelgeving legt de energieprestatie voor bijna energie neutrale gebouwen vast aan de hand van drie eisen. Dat zijn de maximale energiebehoefte in kilowattuur per vierkante meter gebruiksoppervlak per jaar; het maximale primair fossiel energiegebruik op dezelfde wijze gemeten; en het minimale aandeel hernieuwbare energie in procenten.

Bij het invullen van de regelgeving wordt volgens de organisatoren van het seminar te veel nadruk gelegd op de CO2-impact. Door alleen te kijken naar de CO2-impact bij energieneutraal bouwen wordt invulling gegeven aan de Energie Performance Building Directive (EPBD) 2010. Deze Europese richtlijn gaat voornamelijk over energiereductie. De aangepaste richtlijn EPBD 2018, die in juni werd gepubliceerd, benadrukt echter nadrukkelijker dat energie-efficiëntie niet ten koste mag gaan van sociale aspecten zoals veiligheid en comfort in de gebouwde omgeving.

De invulling van de BENG-regelgeving moet deze balans uiteindelijk ook reflecteren, vindt de groep Deense bedrijven. ‘Dat kan door nu al ruimte te laten binnen de ambities van de BENG-eisen zodat in de toekomst ook aan de bredere eisen van de laatste Europese richtlijn voldaan kan worden’, luidt het pleidooi.

Duurzame ontwikkelingsdoelen

Het opnemen van wooncomfort, veiligheid en gezondheid in de BENG-regelgeving draagt ook bij aan het behalen van de internationale duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG’s) van de Verenigde Naties. De overheid van Denemarken heeft het onderdeel van haar beleid gemaakt om aan alle zeventien doelstellingen bij te dragen. Ook Rockwool, Velux, Danfoss en Grundfos hebben SDG’s stevig in hun businessmodellen verankerd.

'We verliezen de focus waar het echt om gaat: het welzijn van mensen'

Gezondheid & welzijn en duurzame steden & samenlevingen zijn twee van de duurzame ontwikkelingsdoelen waar op ingezet wordt. Door alleen op CO2-reductie te focussen wordt echter niet aan deze doelstellingen bijgedragen en kan het zelfs onbedoeld ten koste gaan van andere aspecten. “We verliezen de focus waar het echt om gaat”, waarschuwt Eva Gladek, CEO van internationale adviesorganisatie Metabolic, “namelijk die van het welzijn van mensen en onze samenleving in zijn totaliteit.”

Metabolic heeft de impact van de BENG-regelgeving onderzocht met als uitgangspunt de planetaire grenzen waarbinnen genavigeerd moet worden om gebruik te kunnen blijven maken van de hulpbronnen op aarde. De uitkomst laat onder andere zien dat de regelgeving een positieve impact op het klimaat heeft, maar dat het niet veel uitmaakt of er wordt ingezet op 25, 35 of 40 kilowattuur per vierkante meter gebruiksoppervlak per jaar voor de maximale energiebehoefte.

Daarentegen kan een ambiteuze BENG-indicator wel de ontwerpvrijheid van architecten beperken en de betaalbaarheid en het comfort van woningen aantasten. “Daarom moet er niet uitsluitend naar één parameter gekeken worden, maar naar het hele systeem”, betoogt Gladek. “Het is niet de bedoeling dat de verbetering van één parameter ten koste gaat van een andere parameter.”

Gezondheid en welzijn in woon- en werkomgeving

Vanuit een businessperspectief is het ook zinvol om naar alle aspecten te kijken. “Mensen op het werk houden is tegenwoordig de grootste uitdaging van CEO’s”, stelt Alexandra Boot, eigenaar van Boot Advocaten. Volgens berekeningen van Delta Lloyd kost ziekteverzuim werkgevers gemiddeld € 200 tot € 400 per dag per werknemer. “Waarin ga je investeren? In het re-integreren van zieke medewerkers? Maar wat doe je met het gebouw?”, schetst Boot.

'De zorgkosten kunnen met € 100 mrd per jaar omlaag'

Er zijn studies die aantonen dat een verbeterde luchtkwaliteit en comfort zich in betere prestaties van werknemers vertalen. Zo laten onderzoekers van Harvard’s Center for Health and the Global Environment zien dat de cognitieve prestaties van mensen met 60 procent verbeteren in ruimten met verbeterde ventilatie en koolstofdioxideniveaus. Akoestiek blijkt een grote negatieve impact te hebben. Volgens Pawel Wargocki en David Wyon, beiden verbonden aan Technical University of Denmark, verlaagd storend geluid prestaties van studenten met 66 procent.

‘Als er in gebouwen geïnvesteerd wordt kunnen uiteindelijk de zorgkosten met ongeveer € 100 mrd per jaar omlaag’, is het argument van  Boot. “Daar wordt ook een ander doel mee bereikt, namelijk een betere besteding van gelden van pensioenfondsen en (zorg-)verzekeraar.” Boot voegt daaraan toe dat hierbij niet de kosten van andere risico’s zijn meegenomen zoals bedrijfscontinuïteit, faillissement of persoonlijke trauma’s ten gevolge van brand.

Kortom energiereductie mag volgens de sprekers niet leiden tot een sociale achteruitgang van de woon- en werkomgeving. In plaats daarvan kan de beoogde CO2-reductie hand in hand gaan met een beter binnenklimaat en brandveiligheid. “Daarmee sluit een brede benadering van BENG ook goed aan op de EPBD 2018”, besluit Boot. 

Foto: Adobe Stock