De buurtbatterij voor iedereen: wat is de businesscase?

De integratie van duurzame energiebronnen in het stroomnet is niet vanzelfsprekend. Zonne- en windstroom kennen een variabel aanbod en laten zich niet zomaar sturen.

Onbalans in vraag en aanbod is op verschillende manieren op te lossen, vertelt Haike van de Vegte, business leader energieopslag bij technisch adviesbureau DNV GL. “Dit kan met behulp van the big four aan flexibiliteitsopties: vraagsturing, het flexibel inrichten van de opwek van energie, het uitbreiden van het elektriciteitsnet en energieopslag.”

Elektrisch vervoer

Deze laatste optie voor het bieden van meer flexibiliteit is aan een opmerkelijke inhaalrace begonnen ten opzichte van de andere drie, constateert Van de Vegte. “De toepassingen zijn heel breed, terwijl de kosten snel dalen door toegenomen massaproductie, voornamelijk te danken aan de industrie rondom elektrisch vervoer.”

In het overzichtsrapport ‘Practical implementation of energy storage’ schetst DNV GL de stand van zaken en de ontwikkelingen op het gebied van energieopslag in Nederland en internationaal. De prijs van opslagsystemen daalt volgens het bedrijf naar $ 200 per kilowattuur in 2020. In 2008 was dat nog het tienvoudige. DNV GL voorspelt voor diezelfde periode dat de mondiale markt voor batterijsystemen mede door die prijsontwikkeling wordt opgestuwd van niet-bestaand naar een omvang van $ 50 mrd.

DNV GL vormt voor het onderzoek naar de buurtbatterij een consortium met Alfen, dat industriële stroomopslagsystemen levert, en Peeeks, de voormalige start-up uit Delft die inmiddels is uitgegroeid tot een grote speler op het gebied van vraagsturing. Peeeks voegt daartoe flexibiliteit van grootverbruikers samen door hun stroomverbruik af te stemmen op het aanbod.

Samen onderzoeken de betrokken partijen hoe zoveel mogelijk waarde voor alle stakeholders uit lokale energieopslag kan worden gehaald, welke technologie nodig is en welke risico’s aan het concept verbonden zijn.

Belangrijke factor in het onderzoek is de rol van de netbeheerder. “Een buurtbatterij moet er primair op gericht zijn het distributienet en de aangesloten huishoudens en bedrijven te ondersteunen. Daarom speelt de netbeheerder een cruciale rol in het succes van de buurtbatterij en daarbij om de businesscase tot een succes te maken”, zegt Van de Vegte. “De netbeheerder heeft immers de taak de levering en distributie te garanderen. Voor de buurtbatterij dient zich daarom de vraag aan hoe je met marktpartijen afspraken maakt over die zekerheid. Als er op distributieniveau iets mis gaat, valt de stroom uit.”

Stroomopslag

Het gebruik van stroomopslag door netbeheerders is niet nieuw. Van de Vegte wijst op een project van Enexis. De netbeheerder bouwde in 2014 samen met een aantal andere partijen een 240 kilowattuur grote batterijopslag, puur om het distributienet in stand te houden. Enexis liep er echter tegenaan dat het systeem op weinig momenten ingezet werd, waardoor de kosten te hoog opliepen om nog van een rendabel systeem te kunnen spreken.

“Het is tekenend voor de huidige situatie, waarin de Autoriteit Consument en Markt heeft vastgelegd dat netbeheerders geen commerciële activiteiten mogen ontwikkelen”, zegt Van de Vegte. “Daardoor kunnen ze niet profiteren van inkomstenstromen, die nodig zijn om buurtbatterijen rendabel te maken.”

Aan die spagaat van publiek en privaat lijkt langzaam een einde te komen. Van de Vegte: “Nu duidelijk wordt welke rol de netbeheerder kan spelen in energieopslag, beginnen beleidsmakers ook in te zien dat netbeheerders diensten kunnen afnemen bij commerciële partijen.”

"Een opslagsysteem op buurtniveau kan interessant zijn voor zowel de bewoners als de netbeheerder"

De rol van partijen als Alliander, Enexis en Stedin zal daarmee veranderen, voorspelt DNV GL. “Netwerkbeheerders ontwikkelen zich van facilitator tot initiatiefnemer. We zijn al met deze netbeheerders in gesprek. En Alliander voorziet ons van informatie om de businesscase mee uit te rekenen. Ik kan me heel goed voorstellen dat zij binnen een paar jaar gaan tenderen en marktpartijen vragen in te schrijven op projecten voor buurtbatterijen. Het raamwerk voor een succesvolle businesscase dat we met Alfen en Peeeks ontwikkelen, kan helpen bij die aanbestedingen.”

Investeren

Door het ontbreken van standaarden voor grid-connected opslagsystemen, ontwikkelde DNV GL samen met de industrie en andere stakeholders eerder al GRIDSTOR, een set van ‘recommended practices’ waarin is omschreven hoe opslagsystemen die aan het stroomnet gekoppeld worden, kunnen voldoen aan eisen voor prestaties, betrouwbaarheid en veiligheid.

De volgende stap is de techniek en ICT die nodig is om opslag optimaal te benutten. Van de Vegte: “Batterijen hebben als interessante eigenschap dat ze beter niet 100 procent ontladen kunnen worden. Bij normaal gebruik benut je bijvoorbeeld maar 60 procent, puur om de levensduur te verlengen. Dat kan betekenen dat je de overige 40 procent voor noodgevallen beschikbaar maakt voor stabilisering van het net.”

Van de Vegte: “We zijn een aantal slimme dingen aan het uitwerken. Zo is het interessant om de weersverwachting mee te wegen bij de inzet van opslagsystemen. Het weer is van invloed op het aanbod van duurzame stroom, maar ook op de vraag vanuit verschillende afnemers.”

Zoals de naam al doet vermoeden, ziet DNV GL voor het concept van de buurtbatterij ook toepassingen in woonwijken. “Stroom die wordt opgewekt met zonnepanelen op de daken van woonhuizen, kan heel goed peer-to-peer uitgewisseld worden op buurtniveau. De salderingsregeling is nu zodanig ingericht dat het niet loont om per huishouden te investeren in opslag. Een opslagsysteem op buurtniveau kan interessant zijn voor zowel de bewoners als de netbeheerder.”

Beeld: DNV GL