TenCate Grass en de middenstip waar alle innovaties samenkomen

In het voorjaar van 2016 werd in de Madrileense probleemwijk Cañada Real Galiana een dergelijke container afgeleverd. Terwijl er aan de buitenkant weinig bijzonders te zien was, bevatte de container een compleet kunstgrassysteem. Inclusief een bodem-stabiliserend 3D-geotextiel, hekwerk, boarding en alles wat verder nodig is voor een sportveld van 20 bij 40 meter.

“Field in a box is een stip op de horizon waarin al onze technologische innovaties samenkomen. En het past ook nog eens in één container”

‘Field in a box’ heet het concept, dat in opdracht van de Europese voetbalbond Uefa en door sponsoring van logistiekreus FedEx werd geplaatst in het armste deel van de Spaanse hoofdstad. In deze sloppenwijk, door de Britse krant The Independent omschreven als een 16 kilometer lange strook economische en sociale misère, kwamen daarmee voor het eerst goede sportfaciliteiten beschikbaar voor de bewoners.

Sociale innovatie dus, tegelijkertijd zeker ook een technologische vernieuwing, vertelt Arjan Haken, directeur operations van TenCate Grass Emea. “Field in a box is een stip op de horizon waarin al onze technologische innovaties samenkomen. En het past ook nog eens in één container.”

Behalve met een sportveld, kan het systeem ook worden uitgerust met een waterbuffer- en zuiveringssysteem, duurzame verlichting op zonne-energie, een geluidsabsorberende omheining en zelfs een tegen UV-straling beschermende overkapping. De container zelf krijgt met twee ramen en een deur een nieuw leven als bijgebouw en clubhuis.

TenCate Grass is wereldmarktleider in de ontwikkeling en productie van kunstgrasvezels en -componenten. Het bedrijfsonderdeel noteerde tezamen met zusterdivisie TenCate Geosynthetics in 2015 een omzet van € 611,7 mln, waarvan bijna de helft voor rekening kwam van de kunstgrasactiviteiten. Het bedrijf richt zich op zowel sportvelden – van voetbal tot tennis en van skihellingen tot hockey – als ‘landscaping’: stukken groen naast wegen, op rotondes en langs startbanen van luchthavens, kunstgazons en kunstgras op bijvoorbeeld speelplaatsen.

Naast de ontwikkelafdeling en productie in Nederland, heeft TenCate Grass ook productielocaties in de Verenigde Staten en in Dubai. De locatie in het Midden-Oosten is de grootste fabriek in de wereld voor kunstgrasgarens, de ‘sprieten’ van het kunstgrasveld. Daarnaast maakt het bedrijf in Nederland de geweven backing, de achterzijde van het kunstgrastapijt, en andere componenten die samen een kunstgrassysteem maken.

Hightech

Haken: “De garens en backing worden wereldwijd verkocht aan ongeveer honderd klanten. Dat kan een bedrijf zijn dat ook onder de paraplu van TenCate valt, zoals dochtermerk GreenFields, of een andere fabrikant van kunstgrastapijt. Die partijen voegen de garens samen met de backing, om een sportveld of landschappelijke toepassing te maken.”

TenCate Grass opereert al meer dan een halve eeuw vanuit Nijverdal, waar de stokoude fabrieksmuren de 312 jaar lange geschiedenis van het koninklijke materiaaltechnologieconcern ademen. Het begon allemaal met consumententextiel. In de fabriek zelf is al snel duidelijk dat er geen sprake meer is van enige stoffigheid: hier wordt een hightech product ontwikkeld en gemaakt.

Hoofd R&D Bart Wijers van TenCate Grass werkt er met zijn team aan het verlengen van de levensduur en het vergroten van de speelintensiteit van kunstgras sportvelden. “Kunstgrassystemen gaan tot acht keer langer mee dan een natuurgrasmat”, vertelt hij. “Tegelijkertijd is het de kunst om de kunstgrasmat gedurende die lange levensduur dezelfde speeleigenschappen te laten behouden. Bij veel concurrerende systemen die tot nu toe zijn aangelegd, loopt de kwaliteit snel achteruit. Aan dat onderscheidende aspect besteden we voor onze oplossingen veel tijd.”

Nog geen 15 kilometer van de fabriek in Nijverdal ligt het stadion van Eredivisieclub Heracles Almelo. De Heraclieden spelen al ruim dertien jaren op het neusje van de zalm in kunstgrastechnologie. TenCate heeft er steeds de nieuwste generatie van zijn kunstgrasmatten geïnstalleerd. Het Polman Stadion kreeg voor het laatst in 2012 een nieuwe versie geleverd.

“Een voetbalveld is opgebouwd uit een aantal lagen”, zegt Haken. “Er is een onderbouw nodig die stabiliteit geeft aan het systeem. Daar bovenop ligt een verende laag, de shockpad. Daar bovenop ligt de kunstgrasmat.

De TenCate-directeur wijst op de speciale eigenschappen die nodig zijn voor een veld op het hoogste niveau. Het tiki-takaspel van Barcelona is alleen mogelijk als de bal snel en voorspelbaar over de mat rolt. Het stiftje van Messi lukt alleen als de speler goed met zijn voet onder de bal kan komen.

Infill

Daarvoor maken kunstgrasproducenten gebruik van de zogenoemde ‘infill’, een instrooimateriaal dat “voetbalstructuur” geeft aan het kunstgras en alle sprieten rechtop helpt houden. Er is op dit moment veel te doen over instrooimateriaal van gerecycled autobandenrubber, dat volgens een aantal experts een gevaar zou kunnen vormen voor de volksgezondheid. Behalve rubber er zijn ook kunstgrassystemen die gebruik maken van natuurlijk kurk met kokosvezel. In Almelo ligt een veld met kunststof TPE als vulmateriaal. De volgende generatie voetbalkunstgras zal mogelijk helemaal geen instrooimateriaal meer bevatten.

“Door het totale systeem anders vorm te geven, kunnen we nu minder afhankelijk worden van instrooimaterialen die door derden worden gemaakt. Dat kun je doen door de garens met nieuwe functionaliteit op een speciale wijze met sportvezelgarens te combineren. Een belangrijk voordeel is dat we dan minder afhankelijk worden van parameters die we niet kunnen controleren”, vertelt Wijers. “Maar consistente sportfunctionaliteit blijft het hoofddoel”.

Inmiddels zijn er in Nederland zestien profclubs die op kunstgras voetballen. De opmars van kunstgras in zowel voetbal als hockey is volgens TenCate Grass te danken aan de fors hogere en zekere bespeelbaarheid en de verlaging van onderhoudskosten in vergelijking met natuurgras.

Haken wijst op de prestaties van IJsland tijdens het laatste WK voetbal. “Dat is een fantastisch verhaal. De IJslanders hebben het zo goed gedaan op het WK doordat daar het hele jaar door gevoetbald kan worden. Bij elke club en school liggen namelijk kunstgrasvelden die ook in kou en bij sneeuw kunnen worden bespeeld. Dat had nooit gekund met natuurgras.”

Profclubs

Ook in Nederland moeten profclubs zich in alle bochten wringen om natuurgras goed te laten groeien. “Tonnen worden uitgegeven aan extra verlichting, veldtenten en verwarming voor het natuurgras”, zegt Haken.

Voor die clubs die toch geen afscheid willen nemen van het natuurgras, is er nog een hybride oplossing van TenCate Grass. Daarbij wordt een open vezelstructuur geweven waarin natuurgras kan worden ingezaaid. Zo ligt er bij Vitesse een natuurgrasmat die voor slechts 6 procent uit kunstgras bestaat, maar wel twee keer zo lang meegaat als een volledig natuurlijk grasveld, namelijk 800 speeluren.

Haken: “In Arnhem ligt een prachtig natuurgrasveld dat mede zo goed kan groeien door de deels biologisch afbreekbare kunstgrasbacking. Hierdoor hebben de wortels van het natuurgras vrij spel, maar blijven de kunstgrasvezels toch goed verankerd in het resterende weefsel. Hierdoor wordt het van oorsprong Limburgse natuurgras goed beschermd”

TenCate Grass wist in de afgelopen jaren telkens meer waarde toe te voegen aan zijn kunstgrasoplossingen. Daarbij grijpt het bedrijf nadrukkelijk terug op wat het al sinds oudsher goed kan: innoveren met extrusie- en weeftechnieken en toepassing van materiaalkennis.

Vooral de voetbalvelden werden tot 2012 uitsluitend getuft, waarbij de kunstgrasgarens met een naald door de backing werden gestoken en daarna aan de achterzijde vastgezet met een latex laag – net als bij conventioneel binnentapijt.

Een belangrijke innovatie is de ontwikkeling van de geweven kunstgrasmat. De garens worden door een weefsel met elkaar verbonden, staan – in polletjes – steevast recht overeind en vormen een kunstgrasmat van één soort materiaal. Dat is niet alleen steviger, de mat is als geheel ook nog eens beter recyclebaar. “We hebben de vezels steeds verder geperfectioneerd. Nu willen we het kunstgrassysteem als geheel goed afstemmen en verder perfectioneren”, zegt Wijers.

Systeemaanpak

De systeemaanpak van TenCate is het duidelijkst zichtbaar in het trapveldje van Field in a box. Dat begint bij de manier waarop de ondergrond geschikt wordt gemaakt om een sportveld te kunnen dragen. “De traditionele manier om kunstgras te installeren lijkt in feite op het aanleggen van een snelweg”, zegt Haken. “Aannemers graven 60 centimeter diep en voeren de grond af met vrachtwagens. Daarna brengen ze een dikke laag drainage-stabilisatie zand aan met een toplaag van gebroken lava en leggen daar het kunstgrassysteem op.

Als alternatief heeft TenCate een 3D-grondstabilisatiesysteem van geotextiel ontwikkeld, waarbij de bodem slechts tot 8 centimeter diep hoeft te worden afgegraven. Het bestaat uit een raster van met elkaar verbonden zakjes – dicht van onder, open van boven – dat op de locatie wordt opgespannen en daarna gevuld met materialen die voorhanden zijn. Soms is dat zelfs het bodemmateriaal dat eerder is afgegraven. Het resultaat is volgens TenCate zo stevig dat er op plaatsen waar het moeilijk of onmogelijk is om diepe funderingen te bouwen, toch een stabiel speelveld gerealiseerd kan worden.

"De helft van de kosten van een veld liggen traditioneel onder de grond. Met dit systeem gaat de cost-of-ownership fundamenteel omlaag, net als de CO2-footprint”

Haken: “We gebruiken dit systeem ook voor velden die we voor voetbalkoepel Fifa hebben geïnstalleerd op locaties waar geen vrachtwagens kunnen komen of materialen voor een goede onderbouw niet beschikbaar zijn. Je kunt er vrijwel alle ondergronden stabieler mee maken. De helft van de kosten van een veld liggen traditioneel onder de grond. Met dit systeem gaat de cost-of-ownership fundamenteel omlaag, net als de CO2-footprint.”

Een tweede innovatie is een shockpad van polyethyleenschuim in een geweven constructie. Deze sportfunctionele, schokabsorberende laag kan zowel horizontaal als verticaal water afvoeren. “Door een horizontale drainage kan het water ook worden opgevangen om het daarna te zuiveren tot irrigatie- of drinkwater. Zo proberen we het totale systeem goedkoper en duurzamer te maken. Stuk voor stuk zijn het traditionele weeftechnieken.”

Gerecycled materiaal

Een volgende stap is een onderlaag van gerecycled materiaal. TenCate verwerkt er bijvoorbeeld afgedankte kunstgrasmatten in. “We zitten nu in de periode dat voetbalkunstgras na ruim een decennium wordt vervangen”, zegt Wijers. “Er beginnen velden terug te komen en wij zoeken daar verwerkingstechnieken en outlets voor. Dat kan in deze gerecyclede onderlaag, of bijvoorbeeld als kunststof straattegels. Onze rol is die van regisseur in de waardeketen. Steeds zoeken we samen met partners naar gebruiksmogelijkheden voor secundaire materialen.”

‘Grass-to-grass’-recycling is nog niet mogelijk. Wel gebruikt TenCate het afval uit zijn eigen productieproces als toevoeging aan de basisgrondstoffen. Tot een bepaald percentage gerecycled materiaal kan worden bijgemengd. Bij een hoger percentage begint de kwaliteit af te nemen. Op dit moment werkt het bedrijf aan het recyclen van gebruikte grasgarens. Daarmee zou het percentage gerecycled materiaal in de kunstgrasproducten nog verder omhoog kunnen worden gebracht.

“Het is de opmaat naar de volgende generatie van onze kunstgrassystemen’, zegt Haken. “Duurzaamheid is de kern van onze innovatierichting en daarmee cruciaal voor de toekomst van TenCate Grass. Als je niet duurzaam bent of denkt, heb je geen bestaansrecht meer.”

Foto's: Copyright 2016 TenCate