Als het al op de agenda staat is het vaak het laatste punt: duurzaamheid. Steeds meer organisaties weten dat ze ‘er echt iets mee moeten’, maar wat dan precies? Er wordt iemand verantwoordelijk gemaakt die vervolgens verdrinkt in technische termen: Life Cycle Assessment, ISO-zoveel, nul-op-de-meter, cradle-to-cradle of circulaire economie. Geitenwollen sokken zijn functioneel en warm, maar bezorgen mening ondernemer een onaangenaam en prikkelig gevoel.
[caption id="attachment_59494" align="alignright" width="200"] Dr. Karl-Henrik Robèrt uit Zweden, oprichter van The Natural Step en oncoloog.[/caption]
Karl-Henrik Robèrt startte zijn loopbaan als oncoloog, maar is nu vooral bekend als vertegenwoordiger en oprichter van de non-profit organisatie The Natural Step (TNS). Hij startte TNS in 1989 met als doel een verbindend en verenigend raamwerk voor duurzaamheid te zijn. “Terwijl je tegelijkertijd gewoon geld verdient”, benadrukt Robèrt.
The Natural Step heeft inmiddels een waslijst van indrukwekkende partners waar onder andere IKEA, Philips, Starbucks, AkzoNobel, Interface, Nike, Electrolux en Panasonic deel van uitmaken.
Koers bepalen
Een visie formuleren, een nullijn definiëren, lange-termijndoelen stellen en concrete stappen plannen om volledig duurzaam te worden. Dus niet ‘beter’ of ‘zo goed mogelijk’, maar echt binnen de grenzen van de aarde. Dat is mogelijk met The Natural Step. Een belangrijke succesfactor is dat organisaties dezelfde taal leren spreken als het gaat om duurzaamheid. Vier duurzaamheidsprincipes vormen het framework waarbinnen organisaties stap voor stap gaan opereren. Met dit gedeelde kader is een organisatie beter in staat om alle duurzaamheidstools in te zetten met het juiste doel.
Eén van de tools uit de gereedschapskist is de backcasting-methode. Beginnen met het einde voor ogen, oftewel backcasting, is een belangrijk onderdeel van The Natural Step. Het is een manier van plannen die uitgaat van een positieve uitkomst in de toekomst. Je begint met een visie over de ideale duurzame organisatie, samenleving of product. Daarna denk je stap voor stap terug wat je moet doen om daar te komen. Robèrt: “Wat moeten we vandaag doen om die succesvolle uitkomst mogelijk te maken?”
Voor Robèrt was zijn visie in eerste instantie een duurzaam Zweden, zijn geboorteland. Met een geloofsbrief van zijne majesteit Karl XVI Gustaaf ging hij op pad. Terug redeneren was een van de eerste stappen om het fundament te leggen. Duurzaam leiderschap begint dan ook bij kinderen.
“Kinderen zijn nog blanco, hebben geen foutieve aannames, zijn leergierig en hebben geen normen die zij moeten verdedigen. Kinderen zijn simpelweg “completely bloody open”, aldus Robèrt. “Het is mogelijk om kinderen de cyclus van de natuur bij te brengen, door bij iets simpels en concreets als een composthoop te gaan staan. Zij snappen dat gewoon!”
Paard van Troje
Na het eerste succes klopten bedrijven al snel aan. Electrolux, een producent van koelkasten, was daar één van. Twintig jaar geleden dumpte Greenpeace stapels koelkasten voor het hoofdkantoor van Electrolux in Stockholm. De milieuorganisatie verweet de Zweedse multinational het gebruik van CFK’s (giftige gassen) in hun koelkasten.
De kniepeesreflex van Electrolux was de confrontatie aangaan met haar stakeholders. “Drinken jullie wel eens een koud biertje? Kan jij je dan een leven voorstellen zonder koelkast?” Robèrt gniffelt en zegt: “Je moet je voorstellen dat dit gesprek niet bepaald soepel verliep.” Uiteindelijk kwam Electrolux bij The Natural Step terecht.
De koelkastfabrikant was angstig; ze wisten dat ze sowieso moesten overstappen naar CFK-loze koelkasten, maar niet precies wanneer. “Maar dat maakt niet uit”, zegt Robèrt. “Die dag komt en dan moet je jezelf dus nu afvragen: Wat voor koelkasten zijn er in de toekomst nodig?”
Backcasting zette Electrolux aan het denken. De onderneming ontwikkelde met The Natural Step een stapsgewijs proces om CFK’s uit hun koelkasten te verwijderen. Robèrt: “Toen scoorden zij opeens, want het Montreal Protocol draaide CFK’s de nek om. Electrolux zette zo Bosch en Whirlpool schaakmat. Zij hebben bakken met geld uitgegeven om Electrolux bij te houden.”
Slecht huwelijk
Zelfs een bedrijf als Shell zou volgens Robèrt de principes van The Natural Step voor duurzaamheid kunnen gebruiken. Volgens de voormalige oncoloog was een vergelijkbaar bedrijf, de grootste oliemaatschappij in Zweden, een van de eerste organisaties die werkte met The Natural Step.
“Shell snapt zelf wel dat zij op de lange termijn verdoemd zijn. Dat weten ze.”
Weer gaat het om de toekomstvisie. Volgens Robèrt verkoopt Shell geen olie en klimaatverandering, maar energie. Shell wil graag energie verkopen die belangrijk is voor de toekomst. “Shell snapt zelf wel dat zij op de lange termijn verdoemd zijn. Dat weten ze.” Alleen de vraag is dan: “Hoe kan Shell energie van morgen verkopen en waar staan zij nu?”
Als grondlegger van het scenario-denken kan dat echter lastig worden voor Shell. Scenario-denken ofwel forecasting – vanuit een vast beginpunt breed uitwaaierende toekomstscenario’s voorspellen – staat haaks tegenover backcasting: het terugdenken vanuit de toekomst. Robèrt stelt forecasting dan ook aan de kaak: “Het is niet aannemelijk om uit te gaan van de ontwikkelingen van het verleden, het tempo waarin zij plaatsvonden en op basis daarvan voorspellen wat er gaat of kan gebeuren.”
Robèrt ziet dat scenario-denken terug in de Nederlandse doelstelling van 14 procent duurzame energie voor 2020 die hij ‘gevaarlijk’ laag vindt. Forecasting is een waardeloze methode, volgens de winnaar van de Blue Planet Prize, een soort “Nobelprijs” voor Ecologische Duurzaamheid. Hij vergelijkt de Nederlandse relatie met fossiele brandstoffen met een slecht huwelijk: “Als je geld blijft inzetten op meer kolen en olie gebaseerde energiebronnen, dan trouw je met materialen zonder toekomst.”
Beleg van Eindhoven
Toch weet Robèrt uit ervaring dat het goed mogelijk is om The Natural Step in Nederland te gebruiken voor een duurzame samenleving. Nederland en Zweden zijn namelijk goed met elkaar te vergelijken. Beide landen zijn bestuurbaar. Het zijn geen grote continenten, zoals de Verenigde Staten. Beide zijn sterk geïndustrialiseerd. Robèrt prijst Nederland verder om zijn vindingrijkheid: “Jullie hebben slimme en grote bedrijven met goede ingenieurs.”
Een van de koplopers in het gebruik van The Natural Step is de gemeente Eindhoven. Die op haar beurt Philips een kans aanbod om kennis te maken met The Natural Step. Volgens Robèrt ontwikkelt Eindhovent zich snel tot de meest proactieve gemeente ter wereld op het gebied van duurzaamheid.
[caption id="attachment_59495" align="aligncenter" width="500"] Karl-Henrik Robèrt en Berend Aanraad die TNS in Nederland vertegenwoordigt. Foto: Hilda Feenstra, TNS.[/caption]
Berend Aanraad vertegenwoordigt The Natural Step in Nederland en is bezig met diverse projecten in de Brabantse stad. Zo zijn er prestatieafspraken gemaakt tussen de gemeente Eindhoven en woningcorporaties voor volledig gesloten kringlopen en 100 procent opgewekte duurzame energie in de komende dertig jaar.
Aanraad is weinig positief over de participatiemaatschappij. “Leuk dat ze dat in Den Haag zo bedenken. Alleen zo’n term wordt over de schutting gegooid en dan mag de bevolking het zelf organiseren.” Structuur is onmisbaar: “De bevolking kan dat niet alleen, The Natural Step reikt structuren aan, waarmee verschillende partijen zoals woningcorporaties, maar ook scholen en gemeentes de beweging kunnen maken”, aldus Aanraad.
Fakkeldragers
Bedrijven kunnen met The Natural Step een visie en een doel stellen met betrekking tot duurzaamheid. Het is goed mogelijkheid om deze te koppelen aan bestaande doelstellingen. Robèrt is altijd ambitieus: “Alleen duurzaam zijn op maandag en dinsdag gaat niet werken.”
Hij is ook realistisch over het zakelijk belang. Wil je geld verdienen en je concurrentie voor blijven, dan is het noodzaak om te kijken hoe je het schaakspel van duurzaamheid wilt spelen. Bedrijven die dit niet doen gaan onderuit aan operationele kosten, slechte reputatie, verzekeringsclaims of irrelevantie op de markt. Robèrt onderstreept: “En uiteindelijk zullen overlevingsredenen de beslissende rol gaan spelen voor bedrijven.”
The Natural Step draagt met haar framework bij aan een duurzame bedrijfsvoering en kan helpen navigeren naar een onderneming die klaar is voor de toekomst. Naast het gedachtengoed van backcasting is beter begrip van de diverse tools voor duurzame ontwikkeling binnen handbereik. Prikkende sokken zijn verleden tijd. En ook het moment om alleen het laaghangend fruit te plukken, ligt achter ons. De vruchten hoger in de boom lonken. Voorop lopen is niet duur of ingewikkeld, maar eerder noodzaak. Met The Natural Step wordt duurzaamheid dan opeens agendapunt 1.
Foto's: Paul Stevenson & Derek K. Miller via Flickr
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
