Digitale revolutie in de agrarische sector

Precisielandbouw houdt in dat gewassen, maar ook vee, heel nauwkeurig de behandeling krijgen die ze nodig hebben. Een goed voorbeeld van een sector waar precisielandbouw toegepast kan worden, is de akkerbouw. Waar traditionele akkerbouw per perceel bekijkt hoeveel kunstmest en bestrijdingsmiddelen er nodig zijn voor een optimale groei van het gewas, gebeurt dit bij precisielandbouw per vierkante meter. In de toekomst is het niet ondenkbaar dat dit zelfs per plant mogelijk is.

“In de precisielandbouw gaat het om waarnemingen door middel van sensoren. Die sensoren meten bijvoorbeeld de pH-waarde in de grond, of de hoeveelheid organische stoffen”, zegt Jan Kamp, groepshoofd van de Dienst Landbouwkundig Onderzoek (onderdeel van Wageningen University & Research). “Dit levert een kaart van het perceel op. Aan de hand daarvan kunnen boeren heel nauwkeurig bepalen welke delen van het perceel meer of minder kalk nodig hebben en meer of minder kunstmest.”

Win-win-winsituatie

Precisielandbouw zorgt op die manier voor een optimale groei van de planten, omdat onder- en overbemesting voorkomen worden. Daarnaast hoeven boeren minder kunstmest, bestrijdingsmiddelen en andere producten te gebruiken, wat goed is voor het milieu en de portemonnee.

“Het is een win-win-winsituatie”, zegt Jan Huitema (foto), Europarlementariër (VVD) en melkveehouder, die zich in Europa inzet voor precisielandbouw. “Ten eerste verduurzaamt precisielandbouw de agrarische sector, omdat het gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen teruggedrongen wordt. Ten tweede zorgt het voor een kostenprijsverlaging voor de boeren. Ten derde zorgt het voor een verbetering van het imago van de sector. Landbouw wordt over het algemeen gezien als een milieuvervuilende sector. Precisielandbouw laat zien dat dit niet het geval hoeft te zijn en kan de kloof tussen de boer en de consumenten dichten.”

Huitema kijkt met trots naar Nederland: “In de precisielandbouw is Nederland een absolute voorloper, vooral op het gebied van automatisering.”

Meer lezen over de kansen van digitalisering? Klik hier om te lezen over succesvolle businesscases en de laatste ontwikkelingen binnen dit thema

Winstgevend en gebruiksvriendelijk

Kamp beaamt dit: “We draaien zeker mee aan het voorfront.” Tegelijkertijd stelt hij dat er in Nederland nog veel moet gebeuren voordat precisielandbouw massaal omarmd wordt. Wageningen University werkt daarom met verschillende bedrijven samen om de technologie te verbeteren en verscherpen, om zowel de winstgevendheid als de gebruiksvriendelijkheid van precisielandbouw te verhogen.

"Pas als de combinatie van winstgevendheid, gebruiksgemak en duurzaamheid aanwezig is, worden boeren echt enthousiast"

“De landbouw is een rationele branche”, zegt Kamp. “Boeren kijken in eerste instantie of iets winstgevend is. Maar ook gebruiksgemak is heel belangrijk. Pas als de combinatie van winstgevendheid, gebruiksgemak en duurzaamheid aanwezig is, worden boeren echt enthousiast.”

Een goed voorbeeld van deze instelling zag Kamp enkele jaren geleden terug in de suikerbietenteelt. Een nieuwe innovatie maakte het mogelijk om onkruid in de kiemperiode al te bestrijden. Hierdoor hoefden boeren maar een fractie van het bestrijdingsmiddel te gebruiken, omdat het onkruid aangepakt werd op het moment dat het op zijn kwetsbaarst was. Kamp: “Zo’n innovatie was binnen twee á drie jaar tijd voor de volle 100 procent geadopteerd.”

Zo ver is het bij precisielandbouw nog niet. Kamp: “Wat we nog ontberen is een zogeheten ‘killer-applicatie’, waardoor het écht winstgevend wordt. De winst die precisielandbouw momenteel oplevert, is nog te klein.”

Toch zijn er al verschillende diensten en technologieën op de markt die zowel de gebruiksvriendelijkheid als de winstgevendheid van precisielandbouw een enorme boost geven.

Drones

Zo zet Loonbedrijf Thijssen in op het verbeteren van de gebruiksvriendelijkheid van precisielandbouw. Het bedrijf biedt, in samenwerking met land- en tuinbouwcoöperatie Agrifirm, een dienst aan waarmee het complete perceel van een boer in kaart kan worden gebracht. Met andere woorden: Loonbedrijf Thijssen neemt alle werkzaamheden op het gebied van precisielandbouw uit handen van de boer. De loonwerker is hier ook nog eens erg innoverend in: het was in 2015 de eerste loonwerker van Europa die een drone in zijn machinepark opnam.

Loonbedrijf Thijssen brengt een perceel, en de gewassen op het perceel, in kaart door middel van bodemscans, plantmonsters en camerabeelden, geschoten door een drone. Hier komt een gedetailleerde kaart van het perceel in kwestie uit voort. Aan de hand daarvan kan een teler heel gericht bemesten, planten en/of zaaien.

“Iedereen kan beelden maken. De beelden interpreteren en vertalen naar acties; dat kan niet iedereen”, zegt Christel Thijssen, eigenaar van Loonbedrijf Thijssen. De beelden die een drone schiet, geven bijvoorbeeld informatie over het stikstofgehalte in planten. “In elke plant zit een verschil qua groen. Dat zegt iets over de mate van stikstof”, vervolgt hij. “Aan de hand van de beelden van de drone kunnen we precies zien of en waar er extra behoefte is aan stikstof, om een optimale groei van de planten te garanderen.”

De besparing die een dergelijke kaart van het perceel kan opleveren, is aanzienlijk. Thijssen: “Door plaatsspecifiek mest te strooien, kan een boer 25 tot 35 procent aan kunstmestkosten besparen. Maar ook op het gebied van brandstof, water, bestrijdingsmiddelen en tijd zijn de besparingen aanzienlijk.”

Zelfsturende tractors

Een andere trend binnen de precisielandbouw, die de efficiëntie en winstgevendheid van de sector een enorme boost geeft, is de zelfsturende tractor. Deze technologie bestaat weliswaar al jaren, maar wordt inmiddels door steeds meer boeren gebruikt. “Ongeveer 30 procent van de tractoren die vandaag de fabriek uitrollen kunnen zelfstandig sturen”, zegt Michiel Jochims, precisielandbouw specialist bij CNH Industrial, een van de grootste producenten ter wereld van tractors, maaidorsers en aanverwante machines. “De bestuurder bepaalt eigenlijk alleen nog de snelheid.”

"In theorie kunnen tractors tegenwoordig op 2 centimeter nauwkeurig van Denemarken naar Spanje rijden"

Tractoren maken hierbij gebruik van GPS-systemen. Die moeten echter een stuk efficiënter zijn dan de GPS-systemen van personenauto’s. Jochims houdt zich bezig met het verbeteren van die nauwkeurigheid: “GPS-systemen in personenauto’s hebben een nauwkeurigheid van 20 tot 30 centimeter. Daar heb je in de landbouw niks aan.”

Om deze reden behoort CNH Industrial tot een van de partijen in Europa die een zogeheten Real Time Kinematic-netwerk in Europa hebben opgezet, waarmee de nauwkeurigheid van zelfsturende landbouwmachines wordt verhoogd naar 2 centimeter. “We hebben in heel Europa, om de 70 kilometer, een ontvangststation geplaatst. Deze stations verzenden een correctiesignaal, waardoor GPS-systemen van landbouwvoertuigen veel nauwkeuriger worden. In theorie kunnen tractors tegenwoordig op 2 centimeter nauwkeurig van Denemarken naar Spanje rijden.”

Dit brengt enorme voordelen met zich mee. Jochims: “Tractoren kunnen kunstmest bijvoorbeeld veel nauwkeuriger neerleggen. Zo voorkom je over- en onderbemesting. Daarnaast spring je veel efficiënter met brandstof om, want je rijdt minder op hetzelfde veld.”

“Belangrijker nog: boeren hebben nu veel meer tijd om het proces dat achter de tractor plaatsvindt, te monitoren”, vervolgt hij. “Op conventionele tractoren keken boeren altijd naar voren, omdat ze de tractor aan het besturen waren.”

Wet- en regelgeving

Innovaties op het gebied van precisielandbouw, waar bedrijven en instanties als CNH Industrial, Loonbedrijf Thijssen en Wageningen University zich mee bezig houden, volgen elkaar in rap tempo op. Voor een massale omarming en toepassing van deze innovaties, is het is echter zaak dat wet- en regelgeving geen belemmerende factor vormt. Dat is nu soms wel het geval, stelt Huitema: “Er heerst nog veel onduidelijkheid. Een voorbeeld: onder welke voorwaarde mag je met drones over het land vliegen? Daar moeten duidelijke regels over zijn. Het is belangrijk dat ondernemers duidelijkheid hebben, de ruimte krijgen om technieken daadwerkelijk toe te passen en daar niet in belemmerd worden.”

Huitema maakt zich hier op verschillende manieren hard voor. “Ik gebruik mijn functie enerzijds om mede-politici te laten zien wat er nu al mogelijk is. Nederland is een innovator op het gebied van precisielandbouw en het is goed dat andere landen kennismaken met de mogelijkheden”, zegt hij. “Anderzijds probeer ik ervoor te zorgen dat de huidige wet- en regelgeving de opmars van precisielandouw niet belemmert. Sommige regelgeving bestaat al 30 jaar en komt dan ook niet meer overeen met de huidige situatie. Daarom zet ik me in voor nieuwe regels en wetten die innovaties niet dwarsbomen, maar juist ondersteunen.”

Digitale (en biologische) revolutie

Ondanks de obstakels is Huitema ervan overtuigd dat precisielandbouw een vlucht gaat nemen. “Met precisielandbouw is niet alleen een digitale revolutie van start gegaan, maar ook een biologische. Door alle data die we met sensoren vergaren, leren we namelijk steeds beter hoe de natuur werkt. Dat stelt ons in staat om de natuur niet tegen te werken, maar juist in ons voordeel te gebruiken”, zegt Huitema. “Precisielandbouw laat zien dat economie en ecologie elkaar niet uitsluiten, maar juist versterken.”

Hoofdafbeelding: CNHi | Afbeelding in tekst: Jan Huitema | Onderste afbeelding: © Wageningen Plant Research