Changemaker Rutger van Raalten (CarbonX): ‘We kunnen lokaal leveren tegen vergelijkbare prijzen als grafiet uit China’

CarbonX slaat de handen ineen met de Servische batterij-ontwikkelaar ElevenEs, zo werd deze week bekend. Maar jullie zaten toch in de autobanden?

“CarbonX is ruim vijftien jaar geleden ontstaan vanuit de TU Delft, met een patent voor een nieuw koolstofmateriaal, een alternatief voor grafiet. We hadden de technologie, maar waar we lang naar gezocht hebben, is het antwoord op de vraag: welk probleem lossen we hiermee op?

We zijn na de oprichting van CarbonX, in 2014, begonnen met het steviger en lichter maken van plastic. Vervolgens klopte de auto-industrie aan en zijn we, parallel aan die plastics, autobanden gaan ontwikkelen op basis van ons koolstofmateriaal, carbon black. Voor de Finse bandenproducent Nokian hebben we de winterbanden zodanig verbeterd dat je er veel verder op kunt rijden; ze hebben meer grip en de rolweerstand is lager. Onze oplossing is zeker met de opkomst van elektrische auto’s relevant. Omdat die zwaarder zijn, slijten de banden veel sneller. Eureka, dacht wij. Tot we erachter kwamen dat de industrie eigenlijk helemaal niet op duurzame autobanden zat te wachten.”

Waarom niet?

“Er is geen incentive. Het is zoals het ontwikkelen van de perfecte muizenval: dat wil je niet, want je wilt ook in de toekomst muizenvallen blijven verkopen. Er is nog geen wetgeving die fabrikanten verplicht om betere banden onder hun auto’s te zetten. Dus doen ze het niet. Iedereen zag dat ons product werkte, maar het bleef bij die ene klant. Waarop wij tot het besef kwamen dat we ons misschien beter op een andere markt konden richten.”

Batterijen waren dus jullie plan B?

“De kracht van onze platformtechnologie is dat we verschillende soorten en vormen van ons product kunnen maken. Omdat we altijd zoekende waren, hebben we ons nooit beperkt tot één markt. 80 procent van onze tijd waren we bezig met ons hoofdproduct, plastics of autobanden, 20 procent met experimenten buiten de business. Batterijen stonden altijd al op onze radar omdat er koolstof wordt gebruikt in de anoden, een van de elektroden van batterijen. Daniela, onze CTO, was al prototypen aan het uitwerken.

De pivot heeft ons ook iets gebracht. Onze huidige waardepropositie is voortgekomen uit het feit dat we al opgeschaald waren. We kunnen commercieel en op grote schaal leveren. En in plaats van een geavanceerd materiaal, brengen we nu een oplossing voor een geopolitiek probleem. Dat is een heel ander verhaal.”

Welke oplossing bieden jullie batterijproducenten precies?

“Meer dan 95 procent van het grafiet voor anoden komt uit China. Dat is gevaarlijk in een tijd van geopolitieke spanningen en toeleveringsketens die onder druk staan. Wij kunnen lokaal leveren, onze technologie kan worden geïntegreerd in bestaande fabrieken. Bovendien kunnen we dat kostenefficiënt.

Grafiet wordt gedolven of synthetisch geproduceerd. Dat laatste gebeurt middels een enorm energie-intensief proces, waarbij grondstoffen voor vijf weken op 3.000 graden worden gebakken. Carbon black verbruikt vijf keer minder energie. Net zoals grafiet is ons product op basis van olie; roetolie om specifieker te zijn, een nevenstroom van olieraffinaderijen. Toch is de CO2-voetafdruk van carbon black vijf keer lager.

Ons proces is katalytisch: we stoppen chemicaliën in olie en maken daar een emulsie van. Die emulsie vormt een sjabloon voor een driedimensionale netwerkstructuur die lithiumionen kan opslaan en elektriciteit kan geleiden. Dat doen we op een temperatuur die twee tot drie keer lager is dan in het productieproces van synthetisch grafiet. En in plaats van een paar weken, hebben we in een paar milliseconden al resultaat. Bovendien kunnen we de structuur van het materiaal zo aanpassen, dat batterijen langer meegaan en sneller opladen.

Als je dat alles bij elkaar optelt, kunnen we tot 100 ton per dag op commerciële schaal produceren, voor vergelijkbare prijzen als grafiet uit China. Dat is genoeg voor 1.000 Tesla’s per dag, ofwel 100.000 kWh aan batterijen.”

Waar staan CarbonX nu?

“Momenteel lopen er kwalificatietrajecten met de top-20 batterijcelfabrikanten wereldwijd, waaronder LG, Panasonic en Samsung. We verwachten in juni de eerste afnameovereenkomsten te tekenen en eind dit jaar de eerste 200 ton CarbonX geleverd te hebben, goed voor een omzet van 1 miljoen euro. Over twee jaar moet dat 10 miljoen zijn.”

Wat was nodig om die pivot te maken?

“Investeerders die in het idee geloofden. We hebben in 2024 twee financieringsrondes afgerond, een van 10 miljoen euro in februari, en een van 4 miljoen euro in december. Maar voor het zover was, moesten we eerst afschalen. Terug naar de tekentafel. Dat was een heel moeilijke boodschap voor zowel onze investeerders en het team. Van dertig medewerkers moesten we terug naar tien.

We hebben een open bedrijfscultuur en direct besloten onze kaarten op tafel te leggen. Dit is de situatie, niet iedereen kan blijven en we gaan proberen de knoop zo snel mogelijk door te hakken, zodat jullie weten waar jullie aan toe zijn. Voor de twintig collega’s die weg moesten, hadden we een goede ontslagregeling. Maar het was geen fijne periode, zeker niet omdat het ook allemaal rond de kerstdagen speelde, eind 2022.”

Terwijl jullie met de duurzame autobanden juist dachten jullie product-market fit te hebben gevonden. Dat moet ook een harde clash tussen idealisme en realiteit zijn geweest.

“Autobanden zijn sinds de jaren ‘70 nauwelijks veranderd qua samenstelling. We dachten dat disruptie juist in zo’n markt heel welkom zou zijn, maar daar kun je je hoofd blijkbaar lelijk aan stoten. De Europese Unie is zich bewust van het probleem van bandenslijtage, maar ik denk dat het pas over 5 tot 10 jaar tot wetgeving komt. Dan wordt onze innovatie weer urgent. Ons probleem was, als je heel basaal kijkt, timing.”

Wat drijft jou om na zo’n tegenslag toch weer door te gaan?

“Als founder van een start-up ben je ergens toch naïef genoeg om mogelijkheden te blijven zien. Dat moet je ook wel hebben. We geloven in ons product en in de nieuwe realiteit die we kunnen vormgeven, met duurzaamheid als kompas. We werken nu met roetolie, maar zouden in de toekomst ook met afvalolie willen werken, olie gegenereerd uit oude autobanden bijvoorbeeld. Voor een volledig circulair proces.”

Je ambities reiken verder dan het uitbouwen van CarbonX alleen. De overeenkomst met ElevenEs is een eerste stap richting een onafhankelijke Europese LFP-batterijtoeleveringsketen (lithium-ijzerfosfaat, red.), stellen jullie in de aankondiging.

“De sector opereert vrij solistisch. Kijk naar de kwalificatietrajecten waarin we nu zitten. Dat zijn langlopende processen, denk aan zes tot twaalf maanden, waarbij bedrijven normaal gesproken geen pottenkijkers willen. Terwijl de kans van slagen zoveel groter is en het zoveel sneller zou kunnen gaan als ze met ons zouden samenwerken als partner, in plaats van leverancier. Dat heeft ElevenEs gedaan.

Het bedrijf heeft de deuren opengegooid, met het voorstel om gezamenlijk LFP-cellen met CarbonX te ontwikkelen. Ons doel is dat meer partijen in de toeleveringsketen nauwer gaan samenwerken en er een Europese waardeketen ontstaat. Dat zijn we aan onszelf verplicht als we de energietransitie willen doorzetten en de doelen uit het Parijsakkoord willen halen.”

Meer Changemakers:

• Changemaker Marissa de Boer (SusPhos): ‘Als kind kun je de hele wereld aan, die passie moet je blijven volgen’
  
• Changemaker Niels van Stralen (ChainCraft): ‘Ben CEO-af zodat ik me helemaal kan focussen op productontwikkeling'
• Changemaker Kiki Hagen (Collectief Circulair Textiel): ‘Er is nu al genoeg kleding voor de komende zes generaties'