Aan complottheorieën geen gebrek in deze tijd. Vijftien procent van de Nederlanders denkt dat het coronavirus een biowapen is. Een beetje opportunist zou op basis daarvan een politieke partij oprichten; dan zit je als het meezit toch al gauw aan de vijfentwintig zetels. En om dichter bij huis te blijven: ik zou, als ik erin geloofde, meteen het merk ComplotRadio in de markt moeten zetten. Je stormt binnen no time de top 5 van grootste stations binnen.
Complottheorie is onzinnig
Een complottheorie heb ik altijd onzinnig gevonden. Zodra meer dan twee mensen in het complot zitten is het al niet houdbaar. Psychologen weten hoe het werkt. Uit onderzoek blijkt dat driekwart van alle geheimen wordt doorverteld. Juist opwindende rode-oortjes-verhalen wil je delen met anderen. En daarmee is het complot verdwenen. Iets anders is het om kritische vragen te stellen: waarom liet het kabinet zich zolang alleen leiden door medici en virologen? Wat is het precies het nut van niet-medische mondkapjes? Heeft het RIVM te lang het land geregeerd?
Lees ook: Kan de wereld het klimaat net zo aanpakken als de coronacrisis?
En nog belangrijker: waarom maakt het kabinet in ieder geval tot 1 juni geen documenten openbaar over de coronacrisis? Omdat de premier hierna zijn beproefde methode in werking kan stellen? Dat wil zeggen: elke kritische vraag afdoen met 'daar zeg ik niets meer over, dat is verleden tijd, ik kijk graag naar voren'?
Met de WOB, de Wet Openbaarheid van Bestuur, kunnen burgers en journalisten informatie en stukken opvragen bij de overheid. Die stukken moeten binnen vier weken openbaar worden gemaakt. Hugo de Jonge, minister van Volksgezondheid, liet via zijn juridisch directeur weten dat zijn ambtenaren het nu te druk hebben om te reageren. Met de onheilspellende toevoeging: "Het valt niet uit te sluiten dat de kabinetsmaatregelen tot na 1 juni worden verlengd." Daar heb je het weer, dacht ik. Als de overheid het over een tijdelijke maatregel heeft, maakt ze er stiekem liefst een permanente van.
Aanwakkeren van angst
Eén van de kritische vragen ging over het aanwakkeren van angst door het kabinet. Vragen die voor beantwoording al in de complothoek werden gedrukt. Toch vraagt dit om serieuze antwoorden, zonder de vragensteller te brandmerken.
Want wat las ik in een, door een betrouwbare bron toegestuurde, strategienotitie van het Duitse Ministerie van Binnenlandse Zaken? Dat in de communicatie afstand moest worden genomen van gerichtheid op een sterftecijfer dat vooral op ouderen gericht was. Dat zou te weinig indruk maken op de hele bevolking: "Om het gewenste schokeffect te bereiken, moeten de concrete effecten van een infectie op de menselijke samenleving worden verduidelijkt." Zou Nederland, dat uiteindelijk Duitsland in alles volgt, ook dit soort notities hebben liggen?
Nederland wordt deze weken wakker met 'Change-Morgen wordt vandaag bedacht.' Misschien kan de WOB-opschorting snel ongedaan worden gemaakt. En haakt het kabinet aan in de geest van Change: 'Samen oplossingen ontwikkelen voor een betere toekomst.' En dat kan alleen in een sfeer van openheid, waarin angst een slechte raadgever is.
Lees ook: Niet politici, maar ondernemers zijn de leiders van deze tijd
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
