Vergeet Elon Musk, de echte energietransitie draait om deze man

De kans dat de versnelde energietransitie zal slagen, lijkt almaar groter. Maar eerst een waarschuwing vooraf. Een alarmbel die hard werd ingedrukt door de Britse hoogleraar politieke economie aan de universiteit van Cambridge Helen Thompson, in haar onlangs verschenen boek Disorder. Hard Times in the 21st Century. Ze stelt daarin dat energieschaarste in de toekomst blijvend zal zijn, als gevolg van spanningen om energie en grondstoffen op de wereldmarkt.

Thompson gaat in haar boek op zoek naar de samenhang der dingen en verknoopt geopolitieke strijd om energie, met het monetaire en economische beleid van Amerika, de Eurozone en het Verenigd Koninkrijk. En verklaart daar uit de opkomst van populistische bewegingen in Amerika en Europa. Omdat Europa niet rijkelijk bedeeld is met traditionele energiebronnen, is het erg afhankelijk van buitenstaanders en daarmee geostrategisch enorm kwetsbaar. In een interview op de website van de Vlaamse publiek zender VRT (vrt.be) betwijfelt Thompson of we het op korte termijn redden met volle inzet op hernieuwbare energie. Ze denkt dat fossiele brandstoffen nog lange tijd noodzakelijk zijn om ‘essentiële industrieën’ draaiende te houden. Daarom denkt ze ook dat het onvermijdelijk zal zijn om ‘het verbruik langer dan twee winters’ te laten dalen. Ze zegt: ‘Een boodschap die ik nog weinig politieke leiders heb horen verkondigen.’

Commentator Europese economie van de Financial Times Martin Zandbu ziet het in een opiniestuk minder somber in. Hij stelt dat de meeste industrieën in Europa niet strategisch zijn: ‘Als Europa minder kunstmest, ammoniak, of gemodificeerde glas-, keramiek-, of papierproducten produceert, het zij zo.’ Hij voorziet een betere en meer voor de hand liggende toekomst: ‘Een welvarende, hoogopgeleide bevolking zou zich moeten specialiseren in hoogtechnologische, kennisintensieve productie in dergelijke sectoren en de rest moeten importeren, waarbij ze essentiële voorraden aanlegt voor het geval de toeleveringsketens verstoord raken.’

Je wordt minder afhankelijk van externe schokken, is zijn betoog. En je hoeft niet als Macron deed te piepen bij Biden over alleen klimaatsubsidie voor elektrische auto’s die in Amerika zijn geproduceerd. Want als je straks met hernieuwbare energie zelfvoorzienend bent, win je alsnog. Zijn stelling: ‘Elektriciteitsprijzen die bijna nul zijn, zouden meer kunnen betekenen voor de productie van emissievrije auto’s in de EU dan discriminerende Amerikaanse belastingverminderingen ooit zullen doen voor die van Amerika.’

Om dit te laten slagen heb je wel de capaciteit nodig om hernieuwbare elektriciteit op te wekken, te transporteren en op te slaan. En om dit huzarenstukje voor elkaar te krijgen heb je standvastig leiderschap nodig. Vooral minder grillig en emotioneel dan dat van Elon Musk, en met meer ‘guts’ dan je bij de politici die naar de peilingen kijken aantreft. De man die wil dat de Europese investeringen in het elektriciteitsnet met 34 – tot 39 miljard euro toenemen tot 2030 (50 – tot 70 procent meer dan nu), heet Leonhard Birnbaum, de CEO van de Europese energiereus E.ON en sinds kort ook voorzitter van Eurelectric, het orgaan van de Europese elektriciteitsindustrie. In de Financial Times verkondigde de Duitse zakenman (voorheen RWE) zijn credo: ‘Europa’s streven naar hernieuwbare energie zal een grote vergissing zijn, tenzij het de investeringen in het elektriciteitsnet van het continent aanzienlijk verhoogt, om het hoofd te bieden aan mismatches in vraag en aanbod.’ Met de roep om tempo: ‘Het versnellen van de uitrol van nieuwe, en de versterking van bestaande elektriciteitsnetten heeft een absolute prioriteit.’