Hoe hou je technologieparels uit Chinese handen?

‘Vergeet Shell, Unilever of TomTom. ASML is het waardevolste bedrijf van Nederland’, schreef zelfs het immer kritische Follow The Money. Hoogleraar chipdesign aan de Universiteit Twente Bram Nauta zegt op de onvolprezen IT-site AG Connect dat ‘Nederland met ASML een mooie troef in handen heeft.’ En dan heeft het met CEO Peter Wennink, die in het FD zei: ‘ik geef niet om rangen of standen’, ook nog eens een bescheiden en slimme CEO aan het roer. Het is dat het bedrijf in Veldhoven is gevestigd en Hilversum niet kien genoeg is om het belang te doorgronden, anders was het ASML-succes al lang breed uitgevent in talkshows en ‘geinige’ documentaires.

Nederland heeft ASML hard nodig en Europa ook. In 2030 wil Europa minimaal 20 procent van de wereldwijde chipproductie verzorgen. De Europese Commissie wil in ieder geval op die 20 procent inzetten omdat de internationale afhankelijkheid groter wordt. In AG Content zegt Bram Nauta: ‘Dat de productie van veelgebruikte geavanceerde chips voor computers niet op eigen bodem gebeurt, is een probleem dat vergelijkbaar is met afhankelijk zijn van Rusland voor aardgas.’ Na lang getouwtrek zijn de lidstaten van de EU eindelijk doordrongen van het probleem en ligt er een plan op tafel om 45 miljard euro uit te trekken voor de productie van computerchips. Maar het is nog maar een plan en zelfs bij goedkeuring blijft het ver achter bij Amerika, dat er 400 miljard dollar voor uittrekt. China zit daar nog ver boven.

In dat krachtenveld is ASML als monopolist op het gebied van ultraviolettechnologie, cruciaal om computerchips mee te maken, zo zeer opgevallen, dat het in het middelpunt staat van een geopolitiek gevecht tussen de grootmachten Amerika en China. Amerika wil dat Nederland de export van technologie naar China beperkt, lees de export van geavanceerde chipmachines van ASML en ook ASMI uit Almere. In een interview met NRC schuift de minister van Economische Zaken en Klimaat Micky Adriaansens de hete aardappel voor zich uit, door veel te draaien. Ze praat over zachte waarden, ‘verbonden zijn met elkaar’, die ook een rol spelen in de internationale politiek. Maar we moeten ook niet ‘blind achter Amerika aanlopen’, zij hebben ‘hun eigen economische belangen.’ En ‘de kunst is om China te begrijpen’, gevolgd door een stoer: ‘We zien natuurlijk de risico’s van China. Sterker nog, ik vind dat we daarin nog minder naïef moeten zijn. (…). We moeten als Nederland onze eigen afwegingen maken bij dit soort belangrijke beslissingen.’

Het zijn schermutselingen die voorafgaan aan de hamvraag: ‘ASML vindt dat het in 2019 al een offer gebracht heeft door EUV-machines - de meest geavanceerde chipmachines - niet meer naar China te exporteren. Bent u het daar mee eens?’ Het veelzeggende, nietszeggende, antwoord spreekt boekdelen. ‘Ik ga daar nu geen uitspraken over doen, dit is zo’n gevoelig proces – laten we dat nou eerst gewoon afmaken.’ Peter Wennink liet volgens AG Connect weten er rustig naar te kijken. ‘Als China echt uitgesloten wordt, kan er wel “een tijdelijk dipje” ontstaan. Maar uiteindelijk moeten die chips gemaakt worden.’

Dat de ‘chips-strijd’ steeds scherper wordt bewees de aanmaning van Europarlementariër Bart Groothuis (VVD) aan het kabinet op Radio 1. Hij wil dat de overname van het bedrijfje Nowi uit Delft door chipmaker Nexperia (eigendom van het Chinese Wingtech) geblokkeerd wordt. ‘Onze naïviteit moet voorbij zijn. Hierdoor lekt kennisvermogen en intellectueel eigendom weg naar Peking. Kijk naar wat er met zonnepanelen en batterijen is gebeurd. Dat wil ik niet laten gebeuren met waterstof en chips. Dit moet stoppen.’ De nieuwe anti-Chinawet om technologie te beschermen zal ook nog tot veel discussie leiden (zie het FD van 7 december). Benieuwd of Wennink het hoofd nog lang koel houdt.