De agenda van Eva Gladek staat altijd bomvol. Nu werkt zij nog steeds hard, ondanks de annulering van veel van haar afspraken. “Eerlijk gezegd geniet ik erg van deze thuis-quarantaine. Nu heb ik meer tijd om werk te doen wat ik leuk vind. En ik kan focussen.”
Gladek is oprichter en directeur van Metabolic. Een bedrijf dat bestaat uit drie onderdelen, vertelt ze: een adviesbureau, een onderzoeksbureau en ze starten ondernemingen. Deze drie onderdelen werken samen aan dezelfde missie: de globale economie transformeren naar een duurzame, regeneratieve economie.
Metabolic benadert bedrijven, steden of complete economieën als een ecosysteem. Een belangrijke vraag die het bedrijf zichzelf stelt: hoe kunnen wij ervoor zorgen dat de economie meer als een natuurlijk systeem functioneert, door verschillende materiaalkringlopen te sluiten en efficiënter met energie om te gaan? Het huidige economisch systeem waarin de economie oneindig moet groeien op een eindige planeet is namelijk niet houdbaar. De coronacrisis maakt dat soort ontwerpfouten zichtbaar, stelt Gladek. “De huidige crisis onthult de scheuren in het systeem zoals het nu is.”
Hoe toont de coronacrisis die scheuren in het systeem aan?
“Er zijn verschillende soorten netwerken. Een netwerk kan verwijzen naar een computernetwerk, maar ook naar economische netwerken, zoals toeleveringsketens waarbij verschillende leveranciers verbonden zijn aan producenten. Zij verplaatsen goederen over en weer. Als je een spil en spaak-netwerk hebt waarbij alle goederen door een centraal punt gaan, dan is dat niet bijzonder veerkrachtig. Want wanneer je dat centrale gebied uitschakelt stort opeens alles in. Dat is iets wat we zien bij toeleveringsketens die in eerste instantie via China liepen. Nu zijn bijvoorbeeld belangrijke medische benodigdheden schaars, omdat wereldwijd de meeste van deze benodigdheden daar werden geproduceerd. Dus de patronen van de gebrekkige veerkracht van het systeem beginnen zichtbaar te worden.”
Wat kunnen we hiervan leren?
“De coronacrisis toont aan dat we sterkere, meer autonome, lokale of regionale economieën, gemeenschappen en toeleveringsketens nodig hebben. Netwerken die dit soort enorme ‘knock-outs’ in delen van het systeem aankunnen. Dat is iets wat deze crisis duidelijk aantoont en zal blijven aantonen als de situatie zich verder ontwikkelt. Het gaat erom dat we dit soort netwerken anders gaan ontwerpen.”
Wat laat de coronacrisis ons nog meer zien?
“Dat mensen niet om kunnen gaan met exponentiële veranderingen. De exponentiële groeicurven waar we nu als mensheid het meest naar kijken zijn de modellen die de groei van het aantal coronagevallen tonen. In het begin zie je maar een paar gevallen en denk je: dat is geen probleem. Maar dan begint het exponentieel te groeien en overspoelen de coronagevallen het systeem. Dan realiseert men zich pas hoe snel het een probleem wordt. Het eerste coronageval in de Verenigde Staten werd eind januari ontdekt. Ze beseften zich nog niet wat het exponentiële groeitraject betekende, daarom namen ze het nog niet erg serieus. Idealiter waren ze toen begonnen met (medische) voorbereidingen treffen.
'Ik denk dat deze crisis een soort ‘wake up call’ is'
Ik denk dat deze crisis een soort ‘wake up call’ is voor andere risico’s die we lopen, die ook exponentieel groeien. Het toont aan dat we exponentiële groeipatronen serieus moeten nemen. Zo lijkt het misschien alsof toenemende broeikasgasemissies of ontbossing niet zo’n ‘big deal’ zijn, maar we weten dat de kantelpunten die deze kunnen veroorzaken dichterbij komen. Als we nu niet handelen, levert dat serieuze problemen op die niet zo makkelijk op te lossen zijn. Dat is een ander teken dat het systeem niet ontworpen is om met die soort problemen om te gaan.
Een derde punt dat ik zou willen benoemen is ongelijkheid. Ongelijkheid is één van de grootste problemen van dit moment. De Verenigde Staten is wederom een goed voorbeeld. Nu zij de economie stilleggen om mensen te beschermen, melden miljoenen mensen zich als werkloos. Het aantal werklozen is nog nooit zo snel gegroeid, in de laatste cijfers die ik zag, ging het om circa 6,5 miljoen mensen. Dat waren cijfers van vorige maand alleen.
De verwachting is dat deze cijfers oplopen. Het probleem is dat mensen geen financiële buffers hebben. Zij kunnen niet langer eten kopen en hebben hulp nodig. Daardoor leggen zij een enorme druk op de rest van het systeem. Op die manier wordt economische ongelijkheid opeens iedereens probleem, want de hele economie komt stil te liggen.”
Lees ook: Peter Bakker over lessen voor de toekomst: “We gaan ergere schokken krijgen dan Covid-19”
Wat is de impact van de coronacrisis op duurzaamheid?
“Op de korte termijn is er sprake van een interessante bijkomstigheid. Doordat meer mensen thuisblijven is de impact van mensen op de aarde afgenomen. Zo blijven in Europa en Noord-Amerika bijna alle vliegtuigen aan de grond en de energievraag is gekelderd. Ik zag schattingen waarin wordt gezegd dat we over een jaar waarschijnlijk 5 procent reductie van broeikasgassenemissie zullen zien. Dat is interessant. Desalniettemin zijn hier een paar problemen mee.
'Een structurele aanpak om broeikasgassen te verminderen zou er heel anders uitzien'
Ten eerste omdat de manier waarop de reductie van broeikasgasemissies plaatsvindt geen duurzame manier is. Voor mensen die tegen milieumaatregelen zijn, toont het aan hoe vreselijk zulke maatregelen zouden zijn. Zij zullen zeggen dat we allemaal thuis moeten blijven als we het milieu willen helpen; dat ons leven er op deze manier zou uitzien. Dat is niet de associatie die we willen, omdat een structurele aanpak om broeikasgassen te verminderen er heel anders zou uitzien.
Het zou gaan om transformaties op veel grotere schaal, waarbij andere productie- en consumptiesystemen kunnen leiden tot een broeikasgassenreductie oplopend tot 70 procent, omdat je de levensduur van bepaalde materialen in producten verlengt. Dat vermindert het aantal producten en diensten die mensen krijgen niet. Zij hebben nog steeds toegang tot deze producten, alleen zijn deze minder impactvol. Dat is het soort transitie dat we nodig hebben. De transitie die we actief moeten creëren zonder dat we daarvoor hele delen van de economie buiten werking stellen.”
Wat is de impact van de coronacrisis op Metabolic?
“Tot nu toe ben ik blij verrast om te merken dat de vraag en de interesse in ons werk niet verminderd is door de crisis. Sterker nog, het lijkt alsof we meer werk hebben dan ooit. En ik denk dat dit gedeeltelijk komt doordat organisaties zich beginnen te realiseren dat het belangrijk is om veerkrachtig te zijn op de lange termijn en om te kunnen omgaan met dit soort grote crises. Dit coronavirus is misschien slechts de eerste van verschillende schokken waar we mee moeten omgaan.
Een ander ding dat denk ik geldt voor duurzaamheid is dat zaken als de Green Deal in de Europese Unie een soort rijdende treinen zijn. Mensen hebben al toegezegd dat ze deze transitie verder willen brengen en hebben er al middelen op ingezet. Een deel van het geld is daar al voor gereserveerd en het is opgenomen in strategieën van verschillende organisaties. Dat zorgt ervoor dat zij erop blijven inzetten, ongeacht de andere zaken die plaatsvinden. Als de crisis doorzet en er echt een wereldwijde, maandenlange ‘lock down’ komt dan gaan we mogelijk wijzigingen in budgetprioriteiten zien, maar dat heb ik tot nu toe nog niet gezien. Dat is interessant.”
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
