2020 is een cruciaal jaar voor de wereldwijde klimaataanpak. Op weg naar de Klimaattop in Glasgow zouden alle VN-lidstaten dit jaar, 5 jaar na het Parijs-akkoord, hun nationale klimaatambities verhogen. Nu ziet de wereld er heel anders uit; de Klimaattop en alle bijeenkomsten op weg ernaartoe zijn uitgesteld. Bovendien zijn landen in de eerste plaats druk met het bestrijden van het coronavirus.
Beukeboom spreekt echter nadrukkelijk in de tegenwoordige tijd als het over het verhogen van de klimaatambities gaat. “De Klimaattop is uitgesteld, maar de afspraken die in Parijs gemaakt zijn niet. Met andere woorden, die ambities moeten omhoog", zegt de klimaatgezant.
Wat betekent de coronacrisis voor jouw werk?
“Als klimaatgezant ben ik de vooruitgeschoven post van het kabinet om met andere landen samen te werken op het gebied van klimaatbeleid. We bespreken hoe we onze ambities kunnen verhogen, identificeren waar dingen vastlopen en hoe we tot gezamenlijke oplossingen kunnen komen. Ook ben ik veel bezig met de outreach naar niet-statelijke partijen zoals bedrijven, banken en jongerenorganisaties, die een belangrijke rol spelen bij de uitvoering van het Parijsakkoord.
'De Klimaattop is uitgesteld, maar de afspraken die in Parijs gemaakt zijn niet'
Dat contact vindt nu natuurlijk digitaal plaats en dat zorgt voor een andere dynamiek. De waarde van bijeenkomsten is niet alleen de formele agenda, maar ook alles daaromheen. Eén-op-éénmomenten, gesprekken zonder camera erbij. En niet onbelangrijk: de kans om landen te spreken die tegenwerken. Je spreekt niet zomaar een video-call af met iemand met wie je niets te bespreken hebt.”
Hoe kun je dan toch stappen zetten?
“Door toch de druk erop te houden. In Europa hebben we daarom in een coalitie van ambitieuze landen een verklaring opgesteld: het herstel uit de coronacrisis moet een groen herstel zijn en de Europese Green Deal van Frans Timmermans moet daarvoor het kader zijn. We begonnen met negen landen en daar hebben steeds meer landen zich bij aangesloten. We hebben daar ook multilaterale ontwikkelingsbanken bij betrokken, die een grote rol spelen in de financiering van het economische herstel. Zo lopen we het hele speelveld langs: waar moet het geld vandaan komen, wie zijn de belangrijkste partijen en hoe krijgen we die mee in de agenda van groen herstel?” 
Marcel Beukeboom in gesprek met de Mexicaanse delegatie
Ongetwijfeld zijn er ook landen die juist in de kramp schieten.
“Dat klopt. Dat is bijna een begrijpelijke reflex. Landen willen in eerste instantie zorgen dat bedrijven niet omvallen en dat banen behouden blijven. Maar juist vanuit dat oogpunt moeten zij bedenken welke investeringen toekomstbestendig zijn. De financiële sector bekijkt investeringen door de bril van risico’s en stabiliteit. Die sector roept steeds luider dat ze niet meer wil investeren in bedrijven of sectoren die eigenlijk geen toekomst hebben.
Er wordt nu in allerlei reserves getast om leningen te verstrekken; dan kun je de kans op terugbetaling beter zo groot mogelijk maken. Als de financiële sector geld leent aan een kolencentrale, dan is de return on investment waarschijnlijk lager dan bij andere sectoren. Veel landen probeerden al voor de coronacrisis hun afhankelijkheid van kolencentrales te beperken.”
'Investeringen in kolencentrales hebben waarschijnlijk een lagere return on investment dan andere sectoren'
Wereldwijd hebben landen laten zien dat ze snel kunnen veranderen. Moeten we de klimaatcrisis net zo aanpakken als de coronacrisis?
“Het is eigenlijk niet te vergelijken. Natuurlijk, het zou prachtig zijn als er een soort Outbreak Management Team zou zijn voor het klimaat. Met dagelijkse cijfers van het PBL. Maar het coronavirus is een kortetermijnprobleem, met effecten die direct zichtbaar zijn. De onderliggende patronen van klimaatverandering zijn moeilijker te adresseren. Bovendien heb je de steun van de bevolking nodig. We waren met zijn allen bereid om thuis te blijven en afstand te houden om verspreiding van het coronavirus te voorkomen, maar na bijna twee maanden zie je daar ook barstjes ontstaan.”
Zou het helpen als we het klimaatprobleem als een gezondheidsprobleem zouden benaderen?
“Dat gebeurde voor de coronacrisis al. Bij elke Klimaattop deelde de World Health Organization het getal van 6 miljoen mensen per jaar die sterven als gevolg van luchtvervuiling. Dat is een enorm getal en zelfs een stuk meer dan het aantal mensen dat nu aan het coronavirus overleden is Waarom zijn we niet onmiddellijk in de actiestand geschoten? Dan zie je waar het wringt: die cijfers zijn te abstract, we kunnen er geen beelden van schieten en dat maakt het lastig om er een handelingsperspectief aan te verbinden.
Er zijn allerlei links tussen klimaat, schoon water, schone lucht, biodiversiteit en gezondheid, tot aan veiligheid en migratie toe. Die agenda’s zijn met elkaar verweven. Dat maakt het ingewikkeld: de één-op-éénrelatie is lastig te zien. Er is dus ook niet één oplossing, op al die vlakken moet er iets gebeuren. Juist een crisis als deze zorgt er helaas voor dat daar minder aandacht voor is. Er zijn ook lichtpuntens: we zien nu om ons heen hoe de stilstand van de economie de lucht schoonmaakt en de natuur de kans geeft om te herstellen. Dat is dus in korte tijd mogelijk.”
Lees ook: “De stad van de toekomst is gezond én zelfvoorzienend"
Wereldwijd wordt gesproken over groen herstel. Hoe zou dat eruit kunnen zien?
“Bij alle keuzes die we hebben, moeten we nadenken over alternatieven. Je kunt de werkgelegenheid op peil houden door bedrijven te steunen, maar dat kun je ook doen door middel van verduurzamingsmaatregelen. Door duurzame investeringen die we toch al gepland hadden naar voren te halen. Daarmee intensiveer je werk in sectoren die bijdragen aan de transitie, er ontstaat extra werkgelegenheid en je compenseert voor stagnatie in andere sectoren. Denk aan energiebesparende maatregelen in de gebouwde omgeving, het versneld aanleggen van warmtenetten, het verbeteren van het openbaar vervoer of uitbreiden van de fietsinfrastructuur.”
Welke voorbeelden zie je in andere landen?
“Zwitserland gaat versneld investeren in railinfrastructuur. De Duitse industrie roept met zo’n 80 bedrijven op tot groen herstel. Er kwamen zelfs positieve signalen uit Polen, een land dat sterk afhankelijk is van de kolenindustrie en het daardoor moeilijk vindt om de klimaatdoelen te halen. Maar ook buiten Europa zijn landen in beweging. In Zuid-Korea zijn de verkiezingen gewonnen door een groene partij, die een klimaatwet heeft aangekondigd. En in Japan, ook een kolenland, zeggen de banken nu dat ze geen toekomst meer in kolen zien. Daardoor heeft de regering besloten tot aanvullende maatregelen, terwijl Japan de klimaatplannen eigenlijk al had ingeleverd bij de VN.
Lees ook: Kan Nederland duurzaam uit de crisis komen?
Helaas vallen de grootste klappen bij de allerarmsten, de landen die nauwelijks verantwoordelijk zijn voor de uitstoot maar wel onevenredig zwaar getroffen worden voor klimaatverandering. De coronacrisis zorgt daar nu voor een ander patroon: het aantal mensen dat honger lijdt neemt gestaag toe. De wereldeconomie staat onder druk en daardoor ook de voedselproductie. Daar moeten we onze ogen niet voor sluiten.”
Naast overheden spelen ook bedrijven een rol in het aanpakken van de klimaatcrisis. Welke boodschap heb je voor hen?
“Denk na over hoe je de kwetsbaarheden in je bedrijfsvoering kan verminderen. Als die kwetsbaarheid zit in de toevoer van grondstoffen, kijk dan of je je processen circulair kan maken en grondstoffen van minder ver kunt halen. Maak je energievoorziening goedkoper door energie op te wekken op je eigen dak. Als je op een geïntegreerde manier aanstuurt op zo min mogelijk CO2-uitstoot, betekent dat onder aan de streep vaak ook minder kosten. En als je cashflow geen investeringen toelaat, ga dan in gesprek met financiers. Dit is het moment om een deel van de transitie versneld door te voeren.”
Luister ook: De weg uit de crisis: Peter Bakker over de transitie naar een nieuw systeem
Hoofdbeeld: AdobeStock | Beeld Marcel Beukeboom: Ministerie EZK
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
