Het is als een vrijgezel die door de ene na de andere partner wordt gedumpt. Langzaam ebt de eigenwaarde weg en neemt zelftwijfel de overhand. Misschien ligt het allemaal wel aan mij? Ben ik eigenlijk wel goed genoeg? Wat moet ik doen om weer gewaardeerd te worden?
Zo is het ook met de Net Zero Banking Alliance (NZBA), een door de Verenigde Naties gecoördineerd verbond van financiële instellingen. De coalitie is in 2021 ontstaan vanuit het idee dat de financiële sector een leidende rol kan en moet pakken in het afwenden van de klimaatcrisis. Maar sinds enkele maanden lijkt de NZBA in een eigen crisis te zijn beland.
Een coalitie in crisis
Rond de jaarwisseling maakten de zes grootste banken uit de VS bekend hun NZBA-lidmaatschap op te zeggen. Dat waren de banken JP Morgan, Bank of America, Citigroup, Wells Fargo en Goldman Sachs. Hoewel ze het niet expliciet maakten, was de reden van hun vertrek duidelijk: het aantreden van Donald Trump. De Amerikaanse president is een uitgesproken tegenstander van ambitieus klimaatbeleid en stapte bij zijn aantreden direct uit het klimaatakkoord van Parijs. De aanname was destijds dat banken niet zitten te wachten op kritiek van Trump en zich om die reden distantiëren van de VN-klimaatcoalitie.
Experts verwachtten dat het vertrek geen direct effect zou hebben op de rest van de coalitie. Nederlandse banken bleven lid, en ook van de rest van de Europese banken werd geen exodus verwacht. Vooralsnog lijkt die ook niet aanstaande.
Maar de ontwikkelingen hebben de NZBA wel aan het denken gezet. Onlangs meldde het Amerikaanse persbureau Bloomberg dat de coalitie overweegt om een belangrijke deelnemers-eis te laten vallen. Bij de oprichting van de NZBA was het uitgangspunt dat banken hun investeringsportfolio in lijn moeten brengen met een pad om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graden Celsius. Vanwege ‘veranderende omstandigheden’ overweegt het verbond die eis af te zwakken naar ‘onder de 2 graden’. Ook wordt overwogen om ‘gefinancieerde emissies’ – de uitstoot die voortkomt uit de investeringen van banken – niet langer centraal te stellen bij de beoordeling van het klimaatbeleid. Het lijken stuiptrekkingen van een gezelschap dat koste wat het kost leden aan boord wil houden.
Zwakker klimaatbeleid
Bovenal roept het de vraag op: wat is een coalitie die als doel heeft om klimaatbeleid te versterken eigenlijk waard als diezelfde coalitie geen sterk klimaatbeleid van zijn leden eist? Zeker nu er ook verhalen binnendruppelen van Europese banken die duurzaamheid steeds verder naar de achtergrond drukken. Bijvoorbeeld het Britse HSBC, dat zijn netto-nul-doelen met twintig jaar heeft uitgesteld. Een symptoom dat onder vier jaar Trump naar verwachting op steeds meer plekken zichtbaar zal worden.
Gevraagd naar de ontwikkelingen, vertelt oud-bankier Herman Mulder dat hij ondanks alles optimistisch is. Mulder is voorzitter van de Impact Economy Foundation, medeoprichter van SDG Nederland en werkte daarvoor ruim elf jaar bij ABN Amro. Zijn optimisme komt allereerst voort uit een geloof in de effectiviteit van de NZBA.
“De grote angst van banken is dat de één meer actie onderneemt dan de ander wanneer het gaat om klimaatactie. Ze opereren namelijk in vergelijkbare markten en concurreren dus allemaal met elkaar. Het goede van een NZBA is: je maakt afspraken met elkaar, werkt samen en creëert een level playing field.”
Onderstroom
Hoewel dat gelijke speelveld door het vertrek van de Amerikaanse banken aan het wankelen is gebracht, ziet Mulder een sterke onderstroom van welwillendheid om bij investeringsbeslissingen rekening te houden met de klimaateffecten. Hij wijst daarbij op een recente studie van Triodos, waaruit blijkt dat een minderheid van zo’n 25 procent al genoeg is om binnen een samenleving de norm te veranderen.
Oftewel: als 25 procent van de financiële wereld overtuigd is van de noodzaak om klimaatbewust te investeren, dan wordt dat de nieuwe standaard. “In Europa zitten we al tegen die 25 procent aan”, ziet Mulder. Hij denkt dat banken klimaatrisico’s op waarde zullen blijven schatten, ondanks hun openlijke twijfel aan de 1,5 graden-eis. Die lijkt voornamelijk voor de bühne.
“Sommigen zeggen dat het sneller moet, anderen vinden het te snel gaan, maar duurzaamheid is gewoon mainstream aan het worden. Ik ben dus niet zo pessimistisch over de NZBA. Zelfs als de expliciete verwijzing naar 1,5 graden losgelaten wordt, denk ik dat de aandacht voor het klimaat niet minder zal worden.”
‘Stranded assets’
De overtuiging van klimaatbewuste bankiers komt voort uit de opvatting dat het vanuit financieel perspectief verstandig is om rekening te houden met het klimaat. Investeren in bijvoorbeeld nieuwe olie- en gasvelden wordt steeds riskanter voor financiële instellingen, omdat ze het gevaar lopen ‘stranded assets’ (waardeloze bezittingen) te financieren. Onlangs bleek uit een rapport dat Britse pensioenfondsen daardoor het risico lopen in 2040 maar liefst 18 miljard euro te verliezen. Daarnaast kunnen extreme weersomstandigheden, veroorzaakt door klimaatverandering, schadelijke gevolgen hebben voor de investeringen van banken, zoals infrastructuur, vastgoed en waardevolle bedrijfsbezittingen.
Mulder onderschrijft die theorie. “Het is gewoon goed risicomanagement om rekening te houden met de klimaatimpact. Je moet kijken naar de known unknowns die op ons af komen. Het sologedrag van de Amerikaanse banken die uit de NZBA zijn gestapt, moet geen reden voor ons zijn om dat risicobeleid ineens aan te gaan passen.”
Geitenpaadjes
Hoewel ze een remmend effect hebben op de duurzame transitie, horen tegenslagen als deze er volgens Mulder gewoon bij. “In mijn vijftigjarige loopbaan heb ik veel van dit soort schommelingen gezien. Het is belangrijk om te beseffen: it only gets worse before it gets better.” Hij benadrukt dat vooruitgang nooit in een rechte lijn gaat, en dat het nemen van ‘geitenpaadjes’ onvermijdelijk is. “Misschien wordt het eindresultaat dan nog wel beter ook.”
Lees ook:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in