Duurzaamheid op de eerste plaats. Wat betekent dat voor financieel rendement?

“Als je kijkt naar het aandeel van duurzaam belegd geld op totaal belegd geld dan is het nog steeds een relatief klein deel. Dus er moet nog veel gebeuren”, stelt Hans Slomp, fondsbeheerder bij Actiam. Hij ziet wel dat steeds meer financiële instellingen erop inzetten. “Het wordt door steeds meer mainstream beleggers meegenomen.” Zo merkt hij op dat bijvoorbeeld pensioenfondsen en verzekeraars voor duurzaamheid kiezen. “Die hebben een hele zware verplichting naar hun deelnemers en toch maken ook zij die keuzes tegenwoordig. Dus je kunt er echt niet meer omheen.”

Dat komt mede doordat de risico’s van klimaatverandering groter worden. “Beleggen is van oudsher een afweging maken tussen risico en rendement. Duurzaamheid is voor bedrijven echt een groot onderdeel geworden van risicobeheersing. Het is dan ook een steeds belangrijker onderdeel van het hele beleggingsplaatje.”

Duurzame belegger van het eerste uur

Eén van de eerste Europese fondsen die focuste op duurzaamheid was het ASN Duurzaam Aandelenfonds, vertelt Slomp. ASN Beleggingsfondsen heeft het portefeuillebeheer van dit fonds uitbesteed aan Actiam. Slomp was vanaf de start in 1993 betrokken bij het fonds. Eerst was dat bij SNS Assetmanagement, wat later Actiam werd. “Het mooie van dit fonds vind ik dat je heel duidelijk qua financieel rendement de duurzaamheidsbeslissingen kan meten.”

'De kosten gaan voor de baten uit'

Zo sluit het fonds alle olieproducenten uit. Ook zitten er geen financiële instellingen in de beleggingsportefeuille, omdat het over het algemeen ontbreekt aan transparantie in de financiële sector. Zijn conclusie: “Eigenlijk kun je zeggen dat de grote beslissingen die ASN Beleggingsfondsen heeft genomen op het gebied van sectoren, door ze heel kritisch te beoordelen, over het algemeen goed uitpakken.” De principiële keuzes bleken financieel geen negatieve invloed te hebben. “Het bleek impact op de winstgevendheid van bedrijven te hebben, maar dat was toen nog niet aantoonbaar”, aldus Mariëtta Smid, senior manager duurzaamheid bij ASN Beleggingsfondsen.

Bij duurzaamheidsbeleid gaan de kosten vaak voor de baten uit, vertelt Slomp. “Dus als je op hele korte termijn kijkt zou je als belegger negatief kunnen zijn over duurzaamheid, omdat het kosten met zich meebrengt. Terwijl bedrijven, die niet op duurzaamheid letten, lagere kosten hebben. Maar dat is kortzichtig natuurlijk, want de kosten gaan voor de baten uit. En vaak is het zo dat bedrijven, die niet heel vooruitstrevend met duurzaamheid bezig zijn, later hogere kosten krijgen om het alsnog in orde te maken. Door controverses, maar soms ook gewoon door beleid wat ze opgelegd wordt.”

Wat is duurzaamheid?

Er bestaat geen officiële definitie van duurzaamheid. Voor ASN Beleggingsfondsen draait duurzaamheid om een schoon milieu en een eerlijke verdeling van de welvaart tussen mensen nu en toekomstige generaties. ASN wil keuzes maken die de duurzame vooruitgang verder helpen. Dat doet de financiële instelling aan de hand van drie thema’s: mensenrechten, klimaat en biodiversiteit. Smid houdt zich bezig met de vertaling naar de praktijk. Zo zijn er verschillende fondsen met verschillende focusgebieden. Zo beleggen de ASN Beleggingsfondsen in leningen van overheden, microfinancieringsinstellingen en projecten, maar bezitten ze ook aandelen van bedrijven.  

Deze verschillende investeringen vragen om een verschillende aanpak. Zo sluit ASN directe investeringen in kernenergie uit, maar is er indirect wel betrokkenheid via staatsobligaties van landen. “Elk land heeft wel een kerncentrale of gebruikt kernenergie.” ASN zou ervoor kunnen kiezen om helemaal niet in dit soort obligaties te beleggen, maar: “Dan blijft er niet zo veel over en overheden spelen een belangrijke rol om duurzame vooruitgang te stimuleren.” Ook willen beleggers graag een mix van verschillende beleggingscategorieën, want dit verkleint het risico. Op andere thema’s sluit ASN wel staatsobligaties uit. “Bijvoorbeeld het recht op leven. Dus landen die de doodstraf uitvoeren, die kunnen geen lening krijgen”, vertelt Smid. Hetzelfde geldt voor farmaceutische bedrijven, die bijvoorbeeld benodigdheden leveren om de doodstraf uit te voeren. “Die sluiten we ook uit.”

Duurzaamheid als fundament

In het duurzame beleggingsbeleid van ASN staat duurzaamheid aan de basis. Dat klinkt als een open deur, maar dat is het niet. Alléén in organisaties, landen of projecten die door de duurzaamheidsscreening komen, mag worden belegd. Zo gaat duurzaamheid vóór financiële argumenten. Smid: “Wij beginnen echt met de duurzaamheid. Voldoen bedrijven aan al onze criteria en past het bij de visie die wij hebben als ASN Beleggingsfondsen? Op basis daarvan nemen wij een besluit. Dan kijken we nog helemaal niet of het wel of niet financieel interessant is.”

Een team van analisten voert deze check uit. De analisten kijken bijvoorbeeld naar het type bedrijf en waar het actief in is. Op basis daarvan bepalen zij de risico’s en kijken ze in hoeverre een bedrijf beheersmaatregelen doorvoert. “Afhankelijk van de activiteiten van een bedrijf en de landen waarin het actief is, kun je een heleboel duurzaamheidsrisico’s identificeren.”

Smid neemt een kledingbedrijf als voorbeeld. “Dan weet je dat er veel problemen in de keten zitten, want de meeste kleding wordt gemaakt in landen waar mensenrechten niet goed beschermd worden. Dus dan wil je dat een bedrijf dat in die landen actief is, daar beleid op heeft en de processen op orde heeft om die risico’s te managen. En als er dan iets misgaat dat ze daar dan ook meteen op een goede manier op reageren. Dus daar toetsen we op.”

Financieel rendement

Bedrijven die door de duurzame screening komen, belanden in het zogenoemde beleggingsuniversum. “En dan komen wij”, zegt Slomp. “Het is de bedoeling dat mijn collega Bram Ragetlie en ik voornamelijk kijken naar de financiële aspecten van de bedrijven en daarop een goed rendement proberen te maken.”

Zo was er een moment tijdens de financiële crisis waarop het ASN Duurzaam Aandelenfonds niet in wind- en zonne-energie belegde, omdat de financiële risico’s te groot waren. Slomp: “Op een bepaald ogenblik waren wij helemaal niet belegd in zonne-energie en windmolens, omdat die bedrijven op omvallen stonden. Later zijn we er weer ingestapt. De vrijheid om daar in of uit te stappen hebben wij dus.”

ASML: Financieel en duurzaam rendement

ASML is een voorbeeld van een bedrijf dat zowel door de duurzame screening van ASN Beleggingsfondsen als de financiële toets van Actiam kwam. Kortom, het bedrijf scoort zowel goed op duurzaamheid als op financieel rendement. ASML maakt machines die chips produceren. Deze chips komen overal in terug: van smartphones tot vliegtuigen. “Wij zijn eigenlijk maar een schakeltje in een hele waardeketen”, zegt Marijn Vervoorn, duurzaamheidsmanager bij ASML, ietwat bescheiden. Het bedrijf speelt namelijk een belangrijke rol in de technologische vooruitgang. “Artificial Intelligence, Internet of Things, dat soort ontwikkelingen gaan niet verder als ASML niet verder ontwikkelt”, stelt Slomp.

Vervoorn werkt nog relatief kort bij ASML, waardoor bepaalde zaken hem extra opvallen. Bijvoorbeeld dat werknemers zelf duurzaamheidsprojecten opzetten. “Het leeft heel erg in de cultuur.” Ook worden bepaalde duurzame zaken als vanzelfsprekend gezien. Zo heeft het bedrijf heel schoon water nodig, maar speelt het thema waterschaarste amper. “Wat blijkt? Dat het wel belangrijk is, maar dat het al is opgelost”, vertelt Vervoorn. Zo hebben machines maar één keer water nodig. Vervolgens wordt het oneindig hergebruikt. “Omdat het waterverbruik zo ongelooflijk laag is, is het niet meer een materieel onderwerp en dus niet meer interessant om over te hebben.”

Ook merkt hij dat duurzaamheidslijstjes soms vertekenen. Zo is het aantal hergebruikte machines relatief laag, omdat veel machines nog steeds worden gebruikt. “Ongeveer 95 procent van alle machines, die ooit zijn verkocht, staan nog in het veld. Die werken vandaag nog.”

Hoe duurzaamheid financieel rendement oplevert

Vervoorn benadrukt dat er een samenhang bestaat tussen winstgevendheid, efficiëntie en duurzaamheid. “Je wilt je operatie zo efficiënt mogelijk doen en duurzaamheid zit heel erg dicht tegen efficiëntie aan. Afvalstromen en emissiestromen zijn geen stromen die waarde toevoegen en dus eigenlijk de efficiëntie van je bedrijfsmodel verlagen.”

Smid merkt dat steeds meer bedrijven duurzaamheid meewegen, bijvoorbeeld in Aziatische landen als Taiwan en Zuid-Korea. “Steeds meer bedrijven nemen klimaatverandering en milieuproblematiek serieus, omdat ze het gewoon op een gegeven moment gaan voelen.” Zowel letterlijk door rampen, als figuurlijk door wetgeving. Er is geen sprake van één partij die alles aanjaagt: aandeelhouders, overheden of consumenten. “Ik denk dat het een samenspel is.”

Een economie in transitie

Slomp vult aan dat veel bedrijven lange tijd terughoudend waren om een duurzame weg in te slaan, bijvoorbeeld in de auto-industrie. Zij zagen nog voldoende groeikansen voor op fossiele brandstof rijdende auto’s in bijvoorbeeld de opkomende markten, zoals China. “En nu worden ze zelf een beetje ingehaald door die landen, bijvoorbeeld door de regulering.”

'Dingen kunnen op een gegeven moment heel snel kantelen'

“We zitten ook in een economie die in transitie is”, reageert Smid. Zo zijn er risico’s, zoals waterschaarste en olievoorraden die in de grond blijven zitten, die nog niet altijd in de risicomodellen zijn opgenomen. Maar bedrijven merken die risico’s wel steeds meer op, ziet Slomp. Zo vindt hij de beursgang van oliebedrijf Saudi Aramco tekenend. “Ze kunnen in de toekomst niet meer alleen van hun olie leven.” In het honderden pagina’s tellende prospectus schatten zij de oliepiek al in 2035. “Dus dat wordt echt naar voren gehaald.”

Wanneer het kantelpunt komt waarop duurzaamheid de norm is, zowel in beleggingen als in het bedrijfsleven, is lastig te voorspellen. Maar, zegt Smid: “Vergis je niet. Dingen kunnen op een gegeven moment heel snel kantelen.”

Lees ook: Waarom ASN Bank niet langer in Tesla belegt

Hoofafbeelding: Adobe Stock | Portretfoto: ASN Bank