Lage waterstanden probleem voor Duitse chemiebedrijven

De Rijn stroomt van de Zwitserse Alpen naar de Noordzee via Duitse industriegebieden. Daarmee is het een belangrijke doorvoerroute voor producten zoals graan, steenkool en chemicaliën. Moody’s onderzocht de effecten van de lage waterstanden voor bedrijven actief in de laatste twee sectoren.

In het rapport legt de kredietbeoordelaar de nadruk op de risico’s voor chemiebedrijven. De kans is groot dat hun kosten zullen stijgen door de lage Rijnwaterstanden. Dat geldt vooral voor de chemiebedrijven met productiefaciliteiten aan het begin van het Duitse deel van de Rijn. Hogere kosten zorgen voor een lagere cashflow en zouden ervoor kunnen zorgen dat bedrijven hun schulden minder goed kunnen afbetalen. Ondanks zijn waarschuwingen, maakt de kredietbeoordelaar zich nog niet al te veel zorgen.

De negatieve effecten van een lage waterstand

De lage waterstand heeft om verschillende redenen een negatief effect op bedrijven. Ten eerste kan het tot productieverminderingen leiden, omdat schepen minder grondstoffen kunnen vervoeren. Zo sprak Reuters met een schipper die ijzererts vervoert voor de Duitse staalproducent Thyssenkrupp. De schipper kon het schip slechts 30 tot 40 procent vullen.

"Normaalgesproken heb je meer dan twee meter onder het schip, maar nu heb je op sommige plaatsen nog maar 40 centimeter", vertelde kapitein Peter Claereboets aan Reuters. Het is een uitdaging om door die ondiepten te varen zonder het schip te beschadigen. Een waterstand van 130 centimeter wordt al als laag gezien, 40 centimeter is dus opvallend laag. "Vanwege de lage waterstanden wordt de vaarroute smaller en gaan we als een soort treinen reizen: in een konvooi", legt Claereboets uit. Er zijn ook boten die helemaal niet meer kunnen varen. Door deze problemen kost vrachtvervoer nu soms al 110 euro per ton vloeistof bijvoorbeeld. Terwijl een vloeistoftankschip in juni daar ongeveer 20 euro voor rekende.

Ten tweede gaan lage waterstanden vaak gepaard met hoge luchttemperaturen. Hierdoor wordt de rivier ook warmer. De regering heeft bepaald dat het rivierwater niet warmer dan 28 graden mag worden om het waterleven niet te schaden. Als de temperatuur zich richting dit kritieke punt beweegt, mogen chemiebedrijven hun koelwater niet meer lozen.

Daar komen waarschijnlijk nog hogere elektriciteitsprijzen bovenop, omdat elektriciteitsbedrijven die gebruikmaken van steenkolen ook problemen ondervinden van de lage Rijn-standen.

Chemiegroep BASF vooral de pineut

Eén van de bedrijven die productieverlagingen niet meer uitsluit is Chemiegroep BASF. In 2018 kreeg het bedrijf ook al te maken met lage waterstanden. Toen daalde de winst van het chemieconcern met 250 miljoen euro.

Moody’s verwacht dat Roehm ook geraakt zal worden. Voor bedrijven als Bayer, Covestro en Lanxess zijn de effecten waarschijnlijk kleiner, omdat zij zich lager aan de Rijn bevinden.

Klimaatverandering als oorzaak

Moody’s noemt klimaatverandering als oorzaak voor de lage waterstanden en benadrukt dat fysieke klimaatrisico’s zoals deze van invloed kunnen zijn op bedrijfsoperaties, winst en kredietwaardigheid. Volgens het Duitse Federale Instituut voor Hydrologie (Bundesanstalt für Gewässerkunde, afgekort: BfG) kunnen de lage waterstanden nog zes weken aanhouden. Andere klimaatmodellen, waaronder één van BfG, geven aan dat dit soort problemen waarschijnlijk veel vaker zullen voorkomen.

Klimaatadaptieve maatregelen door bedrijven

Een aantal bedrijven hebben sinds 2018 - een ander opvallend droog jaar - veranderingen doorgevoerd om de negatieve effecten van lage waterstanden te verminderen. BASF is één van hen. Het chemieconcern heeft een systeem dat waarschuwt als er lage waterstanden dreigen. In 2021 kondigde het bedrijf aan tankers te bestellen die goederen kunnen vervoeren in ondieper water. De eerste daarvan is nu in gebruik. Voor volgend jaar staan er nog twee op de planning. Dit soort tankers kunnen echter wel minder vracht vervoeren dan conventionele tankers. Om in de buurt te komen van de normale hoeveelheid vracht huurt BASF extra binnenvaartschepen in en vervoert het bedrijf meer per trein en vrachtwagen.

Tot slot investeerde BASF in zijn fabriek in Ludwigshafen in gesloten koelsystemen. Daardoor is het bedrijf minder afhankelijk van de temperatuurniveaus van de Rijn. Moody’s verwacht dat extra investeringen in klimaatbestendigheid de cashflow van het bedrijf zullen verminderen, maar de kredietbeoordelaar maakt zich niet al te veel zorgen.

‘We verwachten dat de financiële impact van deze investeringen in 2022 te verwaarlozen is en de operationele veerkracht verbetert’, schrijft de kredietbeoordelaar. Anders gezegd: door dit soort maatregelen denkt Moody’s dat het bedrijf in de toekomst minder last zal hebben van negatieve effecten door lage waterstanden. De kredietbeoordelaar verwacht dat meer bedrijven dit soort maatregelen zullen moeten treffen.

Lees ook: Vier redenen waarom beleggers hun waterrisico’s beter moeten meten