Welke duurzame projecten doen een gooi naar de miljarden uit het Wopke-Wiebes-fonds?

Deze week maakte een consortium rond Brainport Eindhoven bekend 1 miljard euro te willen hebben uit het Nationaal Groeifonds om te investeren in een emissieloos openbaar vervoerssysteem. Deze hightech ‘Brainportlijn’ maakt gebruik van zelfrijdende voertuigen, voorkomt een verkeersinfarct in de economische hotspot die de regio Eindhoven dankzij bedrijven als ASML en VDL is. Een lokkertje voor het fonds: de bedrijven achter dit initiatief zien in de ontwikkeling van dit innovatieve vervoerssysteem een exportproduct, wat de Nederlandse economie een mooie slinger kan geven.

De aanvraag voor de Brainportlijn is een van de weinige concrete aanvragen die wereldkundig zijn gemaakt. Het is niet bekend hoeveel aanvragen zijn ingediend, en ook niet hoeveel partijen er met plannen rondlopen om dat te doen.

Lees ook: Wiebes ziet kernenergie als aantrekkelijke aanwinst op energiemix

NortH2: ambitieus waterstofproject

Een veel genoemde kandidaat is het NortH2. In februari maakte een consortium rond Groningen Seaports, Gasunie en Shell bekend te willen investeren in een ambitieus waterstofproject: NortH2. Uit de kust bij Groningen moeten grote windparken op zee verrijzen waarvan de duurzaam opgewekte elektriciteit wordt gebruikt om in grote fabrieken via elektrolyse waterstof te produceren. Die groene waterstof kan vervolgens gebruikt worden in de industrie, het vervoer of de elektriciteitsproductie. Het consortium maakte meteen duidelijk dat de overheid financieel zou moeten bijspringen om deze versnelling van de energietransitie mogelijk te maken. Waterstof wordt gezien als een cruciale energiedrager voor de transitie naar een duurzame energiehuishouding.

Lees ook: Hoe ‘s werelds grootste groene waterstofproject de Nederlandse industrie kan verduurzamen 

Een investering vanuit het Nationaal Groeifonds ligt voor de hand. Maar omdat NortH2 nog in een prille studiefase zit, valt er op korte termijn geen concrete aanvraag te verwachten. Betrokkenen in de ontluikende waterstofsector waarschuwen er echter voor dat Nederland vaart moet maken, omdat anders landen als Duitsland, Frankrijk en Engeland de rol van distributeur gaan overnemen. Een rol die Nederland decennia heeft gehad als het om aardgas gaat, en die het op het gebied van waterstof ook graag zou spelen. 

In een notitie ten behoeve van een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer liet Gasunie er in oktober geen misverstand over bestaan dat het Nationaal Groeifonds vol moet inzetten op de creatie van een waterstofeconomie: “Om het groene verdienvermogen van de Nederlandse waterstofrotonde te realiseren moet de opschaling van de waterstofketen expliciet een plek krijgen in de doelomschrijving van het Groeifonds. Tevens is er bijpassend beleid nodig om de investering door het Groeifonds ook op langere termijn om te zetten in duurzaam verdienvermogen.”

Gigantische batterij voor duurzame stroom

Een derde interessant project op het gebied van de energietransitie is Opac. Een groep ondernemers wil in Zuid-Limburg een Ondergrondse Pomp Accumulatie Centrale (Opac) bouwen. Die centrale krijgt een vermogen van 1400 megawatt en werkt als een gigantische batterij voor duurzaam opgewekte elektriciteit. Bij overschot aan windenergie wordt water uit het ondergrondse reservoir naar de oppervlakte gepompt. Als er vervolgens meer vraag is naar stroom dan aanbod, dan laat de Opac-centrale het water weer naar beneden storten waar turbines elektriciteit opwekken. Kosten: 1,8 miljard euro. Een studie van Berenschot wees in 2019 uit dat het project economische haalbaar is en maatschappelijk waarde creëert. 

Tot slot zijn er nog voorstellen om te investeren in het onderwijs, digitalisering en uitbreiding van de spoorweginfrastructuur. Welke projecten kans maken op een financiële injectie is onduidelijk. Het kabinet wil in het voorjaar van 2021 de eerste investeringen aankondigen.  

Lees ook: een minister van de nieuwe economie die beleidspersonen de ogen opent