Waarom Ben van Beurden van Shell het bij het verkeerde eind heeft

Shell zit in de hoek waar de publicitaire klappen vallen. Ga maar na: niet alleen de rechter en de milieu-activisten eisen ambitieuzer klimaatbeleid van Shell, ook de eigen aandeelhouders verwachten méér klimaatactie. Maar het vonnis van de rechtbank in Den Haag dat eind mei oordeelde dat Shell zijn CO2-emissies sneller moet terugdringen veroorzaakte een internationale schokgolf. De reactie van Van Beurden op LinkedIn dat Shell de uitdaging aangaat is een hoopvol signaal. Ook positief is dat Van Beurden zegt dat Shell zijn beleid zal versnellen.

Maar daar houdt het goede nieuws op. Want Van Beurden zegt ook teleurgesteld te zijn in de uitspraak van de rechter, en dat Shell overweegt in hoger beroep te gaan. Hij ziet niet hoe dit vonnis de energietransitie vooruit gaat helpen. Ondanks het vonnis van de rechter kunnen we er dus nog niet op vertrouwen dat Van Beurden de klimaatklus daadwerkelijk gaat klaren. Het betoog van Shell komt erop neer dat het klimaatbeleid ziet als een inspanningsverplichting, niet als een resultaatsverplichting. Shell neemt kortom halfslachtig zijn verantwoordelijkheid, en dat is jammer.

Twee misverstanden in één zin

Laat ik er ter illustratie een paar passages uit het blog van Van Beurden uitlichten. Neem de opmerking dat Shell nog ‘lange tijd olie en gas zal winnen om te voldoen aan de vraag van de markt, én om een financieel solide bedrijf te blijven’. Er zitten twee misverstanden in deze ene zin. In de eerste plaats vraagt de markt in essentie niet om olie en gas, maar om energie. Het is aan Shell, en aan andere bedrijven in de keten, om auto’s, huizen en industrie in snel tempo van hernieuwbare energie te voorzien.

In de tweede plaats is het argument van de financiële slagkracht een omkering van de werkelijkheid. Van Beurden geeft aan dat de olieproductie van Shell heeft gepiekt in 2019. Dat betekent dat de cashflow uit olie onherroepelijk gaat dalen. Het Internationaal Energie Agentschap kwam onlangs met de baanbrekende oproep dat de wereld nú moet stoppen met nieuwe olie- en gasprojecten en grootschalig moet investeren in hernieuwbare energiebronnen. Olie is dus een krimpmarkt geworden. Hoe langer Shell wacht met het opvoeren van investeringen in duurzame energie, des te minder olie en gas opleveren. Minder inkomsten uit fossiel betekent minder geld voor investeringen in duurzaam. Shell is simpelweg te laat begonnen met investeren in alternatieven. 

Olie-aandelen worden gedumpt

Voor Van Beurden is het rendement op lange termijn blijkbaar niet de hoogste prioriteit. Beleggers en toezichthouders zien dit steeds nadrukkelijker als een risico. ‘Stranded assets’ noemen ze dat. Daarom worden olie- en gasbedrijven die te weinig vaart maken door beleggers belaagd op aandeelhoudersvergaderingen, zo ontdekten Amerikaanse en Europese oliemaatschappijen dit voorjaar. Sommige beleggers haken teleurgesteld af en dumpen olie-aandelen, zoals pensioenbelegger MN deed met z’n belegging in ExxonMobil.

Ook de passage waarin Van Beurden schrijft dat de energietransitie niet een opgave is voor één bedrijf laat zien dat hij het bij het verkeerde eind heeft. Een nogal onvolwassen reactie om te zeggen dat het oneerlijk is dat Shell er door de rechter wordt ‘uitgepikt’. Het doet denken aan een boze kleuter, die straf krijgt terwijl ‘de anderen’ ook stout waren. Natuurlijk is Shell niet alléén verantwoordelijk voor het tackelen van het klimaatvraagstuk. Dat zegt ook niemand. De rechter zegt – terecht – dat Shell zijn eigen verantwoordelijkheid moet nemen. Van Beurden zou zijn verantwoordelijkheid nemen als Shell het voortouw nam om de industrie versneld van aardgas naar waterstof te helpen.

Noblesse oblige voor Koninklijke Shell

Als alle bedrijven zouden wachten totdat anderen in actie komen, kan het lang duren. Te lang. Het klimaatakkoord van Parijs is niet vrijblijvend. Shell zou als Koninklijke onderneming een grote verantwoordelijk mogen nemen. Misschien moet Van Beurden de koerswijziging van voorzitter Ingrid Thijssen van werkgeversorganisatie VNO-NCW nog eens tot zich nemen. Thijssen kwam in februari met het baanbrekende idee dat er een ‘nieuw Rijnlands model’ nodig is, waarbij bedrijven streven naar ‘brede welvaart’ ten dienste van de maatschappij. "Brede welvaart is een verantwoordelijkheid, geen gunst", aldus Thijssen.

Van Beurden hoeft de planeet niet in zijn eentje te redden, maar hij kan wel het initiatief nemen, een beslissend zetje geven. Dat verwacht de rechter van hem, de aandeelhouder ook, net als de rest van het bedrijfsleven, en de maatschappij.