Topondernemer Pieter Schoen: "Als Groningen weer opengaat, kunnen we het eerste CO2 neutrale land ter wereld worden"

Energiek en vol vertrouwen praat hij in zijn kantoor in het Scheepvaartkwartier van Rotterdam over de documentaire die de impasse in het Groningse dossier kan doorbreken. De titel is er ook al: ‘De oplossing die nooit werd onderzocht.’ Zijn oude studievriend aan de Erasmus Universiteit Daan van Dulst, ‘een echte groene vogel’, doet de research en Peter Tetteroo (Brandpunt, Netwerk, EénVandaag en winnaar van een Emmy Award) is de maker.

Waarom wil je dat er weer gas wordt gewonnen in Groningen?

"Afgelopen zomer heb ik gezien dat Nederland bezig is met zelfhandicapping, heel West-Europa eigenlijk. Kerncentrales moeten dicht, alle kolencentrales ook. We zijn volledig afhankelijk van gas en dus van Poetin. Het grootste gasveld van heel West-Europa vind je in Slochteren. Als je er vandaag naar kijkt, zit er tussen 300 en 1.000 miljard euro in het veld, afhankelijk van wanneer en hoeveel je eruit haalt. Dat is gigantisch."

"Gas uit het veld bij Slochteren in Groningen heeft ons altijd veel voorspoed gebracht, de economie floreerde ook dankzij dat gas. We hebben 80 procent gewonnen, 20 procent zit nog in de grond. Die 20 procent is nu vier keer zoveel waard vanwege het prijseffect als de 80 procent die we eerder hebben verkocht. Het besluit om Groningen dicht te gooien, werd gedaan toen de gasprijs op 17 euro stond, hij heeft daarna zelfs op 350 euro (!) gestaan en is nu al een tijdje stabiel op 120 euro. Er was zoveel ellende, zoveel verdriet en zoveel boosheid bij de Groningers, dat we de afweging maakten om te sluiten. Niemand wilde die beerput meer open, maar de tijden zijn veranderd. Op een besluit kun je terugkomen, zeker in tijden van oorlog."

Je wilde een raadplegend correctief referendum houden om te kijken of er weer gas gewonnen kon worden. Hoe staat het daarmee?

"Dat gaat niet door, het duurt te lang en is staatsrechtelijk te ingewikkeld om snel voor elkaar te krijgen. Als onderzoek in de opmaat naar dit referendum sprak Daan met hoogleraren, experts en de NAM. Hij hoorde dat bijna iedereen voor opening was, maar dat niet met naam en toenaam wilde zeggen vanwege de gevoeligheid van het dossier, "heel goed dat je dit doet, maar mij moet je niet noemen." Ik dacht: “Hoe kan dat nou, wat is hier aan de hand?” Terwijl de Groningers zelf notabene in een onderzoek (door Enigma Research) dat door het Dagblad van het Noorden is gepubliceerd zich bereid toonden gas te winnen om Poetin dwars te zitten. Hoe dichter bij het bevingsgebied, hoe groter de bereidheid. Ja, er is een kleine harde kern in Groningen die vrij agressief reageert zodra er iets over dat gasveld wordt gezegd. Ook met bedreigingen, maar daar heb ik nog geen last van gehad, ik doe dit voor de Groningers."

"Want het is een schande hoe er de afgelopen jaren met de Groningers is omgesprongen. Ze zeiden: “We willen gehoord worden. Er zijn keer op keer beloftes gedaan die niet zijn nagekomen.” Dat is toch gek! De politiek in Nederland is de onbetrouwbaarste partner die je je kunt voorstellen. Echt onvoorstelbaar. Ze kijken altijd naar zichzelf, naar wat het voor ze oplevert in de peilingen. Ze handelen niet in het volksbelang, maar in hun eigen belang. Het zijn politieke duikeenden. Daarom gaan we een documentaire maken waarin we ook een oplossing aandragen."

Wat is die oplossing?

"Dat hou ik nog even stil tot de première, maar ik kan je wel zeggen dat die oplossing even eenvoudig als effectief is. Een oplossing die zowel voor de Groningers als voor de maatschappij in zijn geheel voordelen biedt. De documentaire gaat er ook over dat de Groningers genegeerd zijn, dat al die beloftes over ruimhartige compensatie op lucht waren gebaseerd. Politici vinden het belangrijker niets te doen omdat van de tien mensen die geld krijgen er misschien eentje bij zit die dat geld onterecht incasseert. Dat gaat boven negen mensen terecht compenseren. Met de noodmaatregelen rond corona is dat wel gebeurd en dat hadden ze met de toeslagen ook moeten doen. Schandalig dat ze het nalieten."

De NAM wilde toch ook per scheurtje in de muur beoordelen of het wel door de beving was ontstaan?

"Voor zover wij weten wilde de NAM sowieso niet eens meer gas winnen, omdat de overheid een onbetrouwbare partner is. Het zit zo niet in het bestaande dossier, maar wij hopen dit en meer naar buiten te brengen. Het wordt echt een soort klokkenluidersverhaal."

Met als boodschap voor de Groningers dat ze met die effectieve oplossing in hun huizen kunnen blijven wonen of dat ze zeer ruimhartig gecompenseerd worden?

"Het is én-én. Het gekke is dat onteigening aan de lopende band gebeurt, bijvoorbeeld als er een snelweg moet worden aangelegd waarvoor huizen moeten wijken, maar hier is met betrekking tot Groningen nooit over nagedacht. Terwijl het algemeen belang vele malen groter is dan de aanleg van een snelweg."

Wat is je eigen economische motief voor de documentaire?

"Ik heb nul komma nul economisch belang hierbij. Ik financier het allemaal zelf en wil de documentaire in de Groningse bioscopen een week lang voor alle Groningers gratis toegankelijk maken. De documentaire krijgt ook een Engelse ondertiteling. Ik wil dat zoveel mogelijk mensen te weten komen wat voor een domme oelewappers hier in de politiek zitten."

Helpt de oplossing die in de documentaire wordt aangedragen de energietransitie versnellen of is het een tijdelijke pas op de plaats? Secretaris-generaal António Guterres van de VN zei op de klimaattop in Egypte dat we op een snelweg naar de klimaathel rijden, met onze voet op het gaspedaal.

"Specifiek op die uitspraak gaan we in de documentaire nog in. Maar onze oplossing helpt de transitie zeker versnellen. Met die 300 tot 1.000 miljard uit Slochteren kunnen wij het eerste land ter wereld zijn dat CO2-neutraal is, als we de juiste investeringen doen in een energiemix van kerncentrales, windparken, waterstof en zonnepanelen. Nu hebben we zelf gecreëerd dat we kolencentrales open moeten zetten. Nee, dat is lekker voor de transitie."

Je zit dicht op het vuur, bent een gekend en erkend ondernemer. Ben je op bezoek geweest bij Mark Rutte, om hierover van gedachten te wisselen?

"Nog niet, maar dat wil ik wel. Voor de documentaire in première gaat wil ik die hem graag laten zien en vragen wat hij ervan vindt. Nog mooier als we die quotes er dan in kunnen verwerken, haha. Ik heb veel respect voor Mark, hij houdt zich goed staande, maar als het om daadkracht gaat had ik liever een premier gezien die met z’n vuist op tafel slaat. Die zegt dat we in noodweer zitten en aangeeft welke koers we gaan varen. Dat mis ik een beetje bij Mark."

Wat vind je van de energietransitie?

"Daar ben ik helemaal voor, zeker als we die versnelling met groene investeringen dankzij Gronings geld in de pas kunnen laten lopen met de Parijse doelen. Een ander argument dat het verder openzetten van de in de weg staat is veiligheid, maar de kans dat je na een beving bij wijze van spreken een schoorsteen op je kop krijgt als je er toevallig langsloopt is 1 op de 100.000. Dat is tachtig procent minder dan de kans op een ongeluk wanneer je in de auto stapt. Help die 30.000 Groningers uit de stress door duidelijke maatregelen te nemen. Maar wat dacht je van de stress bij al die mensen en bedrijven die wakker liggen van een torenhoge energierekening? In Frankrijk heb je door de kerncentrales geen heel hoge energierekening. In België werken ze met een sociaal tarief, waardoor je onder een bepaald inkomen minder betaalt. Nederland zit op het grootste gasveld en heeft de hoogste gasprijzen van heel Europa."

En zo meteen klopt ook Duitsland op de deur.

"We hebben contracten afgesloten om aan ze te leveren. En straks komt er meer druk van andere Europese landen die roepen: “Waar zijn jullie mee bezig?” Dat veld moet een keer open, maar het gasdossier lijkt tussen betonnen muren te liggen. Er wordt niet meer geluisterd.

Jij zet je plan toch door. Tegen beter weten in?

"Iedereen zegt tegen me: “Schoen, waar ben je mee bezig? Het is al zo vaak besproken en behandeld.” Maar ik vind het een soort maatschappelijke plicht om ermee door te gaan. Ik denk dat de documentaire veel aandacht zal krijgen en dat er daarna protesten komen, als de politiek het niet oppakt."

Met energieleverancier Mega ben je actief in Nederland, België en Frankrijk. Hoe gaat het daar mee?

"Ik werd getriggerd door die kleine Belgische energiemaatschappij Mega, met een sterke focus op IT. Ze hadden 55.000 klanten. Samen met mijn zakenpartner Theo de Rooij heb ik er een belang van 60 procent in genomen. Nu zitten ze op ruim 700.000 klanten. En we werken uitsluitend met groene stroom."

Daar zit geen sjoemelstroom in?

"Nee, haha, dat noemden we ooit zo omdat je voor minder dan de prijs van een kop koffie grijze stroom kon laten vergroenen met groen-certificaten. Nu is het duidelijk: groen is groen. Je mag alleen zelf kiezen hoe donkergroen je het wil hebben. Maar natuurlijk heeft ook Mega met de energiecrisis te kampen. Simpelweg omdat het in deze tijd voor veel mensen niet te betalen is. Wat dacht je van zo’n Jetten (Minister Klimaat en Energie), die bij Op1 roept dat “we niemand in de kou laten zitten.” Weet je hoeveel ellende dat heeft veroorzaakt voor alle energieleveranciers? Mensen die zeggen: “Ik ga niks meer betalen want ik kom toch niet in de kou te zitten.” Onze “bad debt” (oninbare vorderingen) is vervijfvoudigd. Daar wordt in Den Haag totaal niet over nagedacht. Weer zo’n oneliner eruit gooien omdat het goed is voor zijn eigen politieke agenda."

En dan nog het prijsplafond.

"Ook totaal niet over nagedacht! Het prijsplafond is de enige prijs, waardoor er geen verschil meer is tussen energieleveranciers. Tenzij je eronder gaat zitten, maar dat is niet te doen. Eigenlijk heeft België het niet slecht gedaan, met het lage tarief onder een bepaald inkomen. Ik heb die compensatie die we hier krijgen niet nodig. En meer dan de helft van Nederland heeft nog een lange termijn contract. Ze merken niets, maar krijgen wel 190 euro per maand. Die vaste contracten, van maximaal 3 jaar, lopen volgend jaar wel allemaal af. Dan krijg je nog meer toestanden. En als je naar de futures (de prijzen die je de komende jaren moet betalen) kijkt, dan zie je dat de gasprijs wel zakt, maar misschien nog vijf jaar behoorlijk hoog blijft."

Let je zelf thuis op, hoewel je niet onbemiddeld bent?

"Ik heb veel, ook vermogende, vrienden die de kachel uitzetten en gewoon een trui aantrekken. Mijn vrouw heeft er een sport van gemaakt om te besparen. We hadden een enorm verbruik, nu gaat de kachel uit en zijn de fonteinen uitgezet. Ik heb zes kinderen en vind het goed die mindset erin te brengen dat energie een schaars goed is waar je zuinig op moet zijn. Vroeger als kind werd mijn vader heel boos als we de lampen aan hielden, die doe ik dus steeds uit. Maar ik heb het nog niet voldoende op mijn eigen kinderen kunnen overbrengen, haha."

Uit het rapport Carbon Billionaires van Oxfam blijkt dat de rijkste investeerders de meeste broeikasgassen uitstoten, in plaats van flink groen te investeren. Hoe zit het met jou?

"Dat laatste doe ik onvoldoende. Ik ben trots op mijn bedrijf 'De Isolatiespecialist', waarmee we huizen isoleren. We kunnen de vraag niet aan. Toch vind ik mezelf nog te veel een vieze investeerder. Ik geef er wel meer aandacht aan. Ik investeer nu in doodskisten, gemaakt van paddenstoelen. De gelakte doodskist met iemand met kleren erin is het slechtst voor het milieu. In de paddenstoelenkist word je naakt geplaatst. Het is een soort schimmel waardoor je binnen vier weken helemaal ingekapseld wordt, waarna er een boom uitkomt. Je mag zelf kiezen welke boom dat is. Ben ik in ieder geval op de goede weg."