TNO: Kernenergie nodig als aanvulling op zon en wind

Dat stelde kennisinstituut TNO tijdens een webinar over de verduurzaming van de industrie. Omdat bedrijven voor ongeveer de helft verantwoordelijk zijn voor het energiegebruik, de emissies van CO2 en het gebruik van ruwe grondstoffen, is een versnelling van de energie- en grondstoffentransitie daar hard nodig. Eerder dit jaar publiceerde TNO het rapport ‘Een klimaatneutraal energiesysteem voor Nederland’, waarin dezelfde conclusies staan.

Lees hier meer over de TNO-studie naar de Nederlandse groene energiebehoefte

Aanpassen of veranderen

In 2050 wil Nederland klimaatneutraal en volledig circulair zijn. Dat betekent dat er per saldo geen CO2 meer wordt uitgestoten en alle afval en grondstoffen hergebruikt of gerecycled worden. Dat heeft enorme gevolgen voor de industrie. TNO wil bedrijven helpen bij de omschakeling met de benodigde kennis en technologie.

Voor de periode tot 2030 en 2050 heeft het kennisinstituut twee scenario’s in beeld gebracht. In het zogeheten ADAPT-scenario gaat de Nederlandse economie op de huidige voet verder, behouden we onze levensstijl, maar met een forse vermindering van de CO2-uitstoot. Onder meer via opslag. Saillant detail: de luchtvaart (gewone- en biokerosine) en de zeescheepvaart (aardgas, LNG) blijven gewoon fossiele brandstoffen gebruiken en verlagen hun CO2-uitstoot slechts met 50 procent.

In het zogeheten TRANSFORM-scenario loopt Nederland voorop in duurzaamheid en de strijd tegen klimaatverandering en kiest het voor een structurele verandering van de economie. We vliegen, rijden en varen minder, zodat ook daar de CO2-uitstoot met 95 procent daalt.

Eerder presenteerde het kabinet de Miljoenennota met daarin hun plannen voor klimaat en duurzaamheid.

Meeste kiezen voor verandering

Beide scenario’s gaan ervan uit dat Nederland zelf in zijn energiebehoefte voorziet. Opvallend is dat in een poll 90 procent van de deelnemers aan het webinar kiest voor het transformatie-scenario. Dus structurele verandering met minder consumptie, minder vervoer en een duurzame economie. “Dit toekomstbeeld sluit wel aan op de ontwikkelingen in de maatschappij. Het is noodzakelijk dat we deze verandering maken, mede doordat we steeds meer klimaateffecten zien”, zegt Martin Scheepers, senior consultant energietransitie bij TNO.

Ook oliesector wil veranderen

Een van de grootste veranderingen zal plaatsvinden in de oliesector, bij de zes Nederlandse raffinaderijen, de oliemaatschappijen en hun benzinestations. Die sector wordt vertegenwoordigd door de Vereniging Nederlandse Petroleum Industrie (VNPI), die ook het klimaatakkoord heeft ondertekend.

Volgens directeur Erik Klooster staat de vereniging inmiddels open voor producenten van nieuwe brandstoffen zoals waterstof, biobrandstof en voor partijen die elektrisch laden aanbieden. “Binnen enkele weken lanceren we een nieuwe naam die beter past bij de dingen die we doen”, zegt hij. “We zitten momenteel in de fase dat bedrijven allemaal plannen hebben. Sommige zien we in de krant, sommige zien we nog niet, maar wij zien die wel. Dat is het positieve. Iedereen wil vooruit. De grote vraag is hoe.”

Vijf keer zoveel biomassa

In zijn TNO-rapport schetst Scheepers het toekomstige energiesysteem van Nederland in 2050. Het totale energieverbruik is ongeveer even hoog als nu. Omdat biobrandstoffen en chemicaliën in 2050 van biomassa worden gemaakt, is volgens TNO vijf keer zoveel biomassa nodig als we nu gebruiken. Dan gaat het vooral om hout. Volgens TNO moet dat met name gebruikt worden voor transport, in de vorm van in biokerosine en biobrandstof, en niet om te verbranden voor warmte voor industrie en huishoudens, iets wat het kabinet ook niet meer subsidieert. De benodigde biomassa moet Nederland voor driekwart importeren.

Kernenergie blijft nodig

Doordat het verwarmen van gebouwen en veel processen in de industrie geëlektrificeerd worden, is in de toekomst 2,5 tot 5 keer zoveel elektriciteit nodig. Dat kan niet allemaal opgewekt worden met windturbines en zonnepanelen, stelt TNO. In het scenario waarbij Nederland alle benodigde waterstof voor groene brandstoffen en de chemische industrie ook met eigen groene stroom maakt, is straks 644 terawattuur nodig. “Als we de grenzen op zoeken van wat mogelijk is, dan kan dit alleen geproduceerd worden als je al het potentieel van wind en zon inzet, aangevuld met kernenergie”, stelt Scheepers.

In het rapport stelt TNO dat zonder kernenergie het hele energiesysteem fors duurder wordt. In 2040 is voor 2,5 gigawatt aan nieuwe kernenergie nodig en in 2050 nog eens 2,5 gigawatt. In beide scenario’s vangt Nederland 51 megaton CO2 af. In het ADAPT-scenario wordt dat opgeslagen in lege gasvelden onder de Noordzee. In het TRANSFORM-scenario wordt de meeste CO2 gebruikt als koolstof voor synthetische brandstoffen en in de chemie.

Lees hier meer over het hergebruik van CO2

Niet één oplossing

De oliesector moet het bij de grote veranderingen voornamelijk hebben van technologie die nu nog in de laboratoriumfase zit. Hoe kan ze dan toch in 2050 klaar zijn? Volgens VNPI-directeur Klooster heeft de sector dat zelf ook onderzocht en waren de uitkomsten grofweg in lijn met het TNO-rapport. “In transport is er niet één silver bullet, niet één oplossing die alles gaat decarboniseren. Personenvervoer gaat voor een groot deel naar elektrisch, voor luchtvaart en transport is er veel meer onduidelijkheid. In elk geval is er behoefte aan hernieuwbare brandstoffen om onze scope 3 emissies (de uitstoot van auto’s, vrachtwagens, schepen en vliegtuigen, red.) naar beneden te brengen. Wij denken dat wij daar een rol in kunnen spelen”, zegt hij.

Volgens Klooster is het momenteel echter moeilijk om projecten van de grond te krijgen, bijvoorbeeld doordat het verlenen van vergunningen stokt. “De opgave is enorm, maar we hebben zoveel moeite om alleen al de doelen van 2030 te halen. Er zit nogal verschil tussen alle analyses en de praktijk van alledag, maar ik vind het wel belangrijk dat we gaan halen wat we gezegd hebben dat we gaan halen”, zegt hij.

Andere rol voor raffinaderijen

De vraag is of Nederland zijn grote petrochemische industrie, verbonden met de haven van Rotterdam, moet behouden of in 2050 moet afbouwen. Zes op de tien deelnemers aan het webinar vinden dat de sector in de toekomst moet krimpen, omdat we straks een tekort aan groene stroom en biogrondstoffen hebben. De VNPI denkt dat het aantal traditionele raffinaderijen wellicht zal afnemen, maar dat de sector nog steeds een belangrijke rol kan spelen in het toekomstige Nederlandse energiesysteem. Bijvoorbeeld bij het produceren van biobrandstoffen. “Raffinaderijen kunnen onder meer groene waterstof gaan produceren. Er is behoefte aan dat soort type brandstoffen. Voor scheepvaart, voor luchtvaart, voor de autovloot. Als je die ergens duurzaam kan produceren dan is het hier”, aldus Klooster.