“Het is hier wel wat koud”, zegt Dorine Bosman van Port of Amsterdam verontschuldigend als ze de grote zaal binnenwandelt. Aan de muur hangt een groot schilderij: de oorzaak van de kou in de kamer. Het is namelijk in bruikleen en moet goed blijven. Op het kostbare schilderij staan grote zeilschepen en een enkel stoomschip. In die tijd vond er ook een transitie plaats. Net als nu.
Tegenover de muur met het schilderij bieden grote ramen uitzicht over de haven en de stad Amsterdam. “Kijk daar vaart een tanker”, zegt Bosman. “Dat zie je aan het dek. Dat is helemaal dichtgelast dus ik denk dat daar benzine in zit. En je ziet ook nog wel kolen naar het achterland verdwijnen.” Door het raam ziet Bosman letterlijk hoe groot de opgave is die voor haar ligt. “Wij willen minder fossiel terwijl we heel erg afhankelijk zijn van fossiele brandstofopslag en -overslag.” Zo gaat de haven bijvoorbeeld vanaf 2030 geen kolen meer overslaan. “Voor ons is dat ook spannend, want wat komt er dan voor terug?” Toch vindt ze het belangrijk dat de haven dit doet: bedrijven sturen en faciliteren om de overstap te maken naar een nieuw systeem.
“Bedrijven kunnen het niet alleen, want die vinden het bijvoorbeeld moeilijk om opeens minder concurrerend te zijn”, weet Bosman. Zij zijn ingesteld op het huidige, superefficiënte, systeem. Elke overstap is duurder dan de huidige methode. Tegelijkertijd is een superefficiënt systeem kwetsbaar. Zoals bleek toen er leveringsproblemen ontstonden tijdens de coronacrisis. “Als er een schakel verkeerd gaat, dan loopt het hele systeem vast, want we hebben geen alternatieven meer. Die waren niet efficiënt dus die hebben we eruit ontworpen.”
Belang van alternatieven
Bij de overgang naar een nieuw systeem zijn er juist wel alternatieven nodig. “Je kan het allemaal nog niet zo commercieel aanpakken, want je weet nog niet waar het uiteindelijk heengaat. Daarom heb je verschillende stromingen nodig.”
Op dit moment spelen er verschillende thema’s tegelijkertijd: we moeten de biodiversiteitschade beperken, minder grondstoffen gebruiken, zo circulair mogelijk leven en afscheid nemen van fossiele brandstoffen. “We hebben het nog niet eerder gedaan. Dus we moeten niet pretenderen dat we weten hoe het moet, maar tegelijkertijd denk ik wel dat we allemaal weten wat de eerste stappen zijn. Dus laten we die nemen.”
Leiderschap met vrouwelijke kenmerken
Deze grote opgaven vragen om ander leiderschap met typische vrouwelijke eigenschappen. Zoals verbinding zoeken, met meerdere partijen samenwerken, openstaan voor invloeden van buitenaf en het ego opzijzetten. Dat betekent niet dat er geen nuttige mannelijke eigenschappen zijn. Niet te veel nadenken en praten, bijvoorbeeld. “Gewoon beginnen. Dat is een heerlijke mannelijke eigenschap.”
Niet lang daarna volgt de kanttekening: “Maar tegelijkertijd moet je flexibel genoeg zijn om je aan te passen aan de werkelijkheid en je ego opzij te zetten.” Daarbij hoort ook de mogelijkheid tot zelfreflectie. “Heb ik dat dan altijd verkeerd gedaan?” Een transitieperiode roept die vraag automatisch op.
Bosman stelt die vraag ook aan zichzelf. Ze studeerde mijnbouw en petroleumwinning en werkte jarenlang bij Shell. “Lekker olie en gasvelden ontwikkelen, leuk werk”, zegt ze vrolijk. “Heb ik dan dertig jaar iets heel verkeerds gedaan? Nee, dat gevoel heb ik niet.” Zo brengt energie ook ontwikkeling, benadrukt Bosman. “Als je ‘s avonds je lamp aan kan doen, dan kan je 's avonds nog studeren en jezelf ontwikkelen.”
Leiderschapstip: Begin gewoon
“Bij Shell kon ik mijn dagen uiteindelijk vullen met kopjes koffie drinken met mensen die het leuk vonden wat ik deed: windenergie ontwikkelen op zee. Maar toen ik ermee begon werd ik voor gek verklaard. Na ongeveer twee jaar veranderde dat. Door interne en externe druk zag ik dat omslaan. Dat komt omdat we wat succesjes hadden geboekt, maar ook doordat de wereld veranderde. Je hebt vroege successen nodig zodat mensen zien dat er best wat te halen valt.”
De grootste uitdagingen van de energietransitie
Van alle transities die er spelen, interesseert de energietransitie Bosman het meest. Daar kan ze vanwege haar achtergrond ook het meeste aan bijdragen. Zij ziet verschillende uitdagingen voor de energietransitie. De eerste is het doorbreken van “kip-ei situaties.” Als voorbeeld geeft zij waterstof. Iedereen wil er iets mee, maar het is moeilijk om als eerste een stap te zetten. Partijen die waterstof willen maken, wachten op gebruikers. Mensen die hun schepen of vrachtwagens op waterstof willen laten rijden, wachten op de komst van tankstations. “Dat soort gedans.”
Bosman wil dat Port of Amsterdam wel actie onderneemt. Daarom zit de haven al om tafel met Liander om de mogelijkheden voor een havennet te bespreken. Waar moeten leidingen lopen, hoe zit het met vergunningen en kunnen bepaalde gronden vast aangewezen worden? Het zijn voorbeelden van zaken die de haven nu al kan bespreken.
Een andere uitdaging die Bosman ziet zijn de personeelstekorten. Er zijn genoeg mensen, ze kiezen alleen te weinig voor bètastudies. “De universiteiten, HBO’s en MBO’s zitten vol met studenten economie of bedrijfskunde.” Het gaat erom jongeren te overtuigen om een andere keuze te maken, bijvoorbeeld door al voor de start van hun opleiding een contract aan te bieden. De laatste grote uitdaging zit in samenwerking. Partijen moeten samenwerken zonder duidelijk te weten wat het eindpunt is. Dat vergt eigenschappen die vooral aan vrouwen worden toegedicht.
Leiderschapstip: Oefen invloed uit op jouw manier
“In de positie waar je je nu bevindt kan je ook al heel veel doen. Niet alleen als consument. Je kan bijvoorbeeld de discussie over diversiteit aangaan of kijken hoe jouw bedrijf de inkoop doet. Iedereen heeft een rol te spelen.”
Thea Techniek
“Waar is Thea Techniek?” Bosman was geen voorstander van vrouwenquota, maar daar komt ze nu van terug. Ze was bang voor excuus-truzen. Zelf heeft ze zich nooit een excuus-truus gevoeld. Maar mannen die het beter dachten te weten kwam ze wel tegen. “Meisje toch”, klonk het dan. Daar stoorde ze zich niet al te veel aan.
Bosman is gewend anders te zijn: tijdens haar studie mijnbouw en petroleumwinning als enige vrouw en tijdens een reis in China en een baan in Italië als enige buitenlander. “Jij bent dan toch de gekkie die anders is. Nou harstikke mooi, want dan maakt het niet uit wat je doet. Je kan lekker gek zijn, want er is geen beeld waar je aan moet voldoen.” Dat heeft dus voordelen. “Maar op een gegeven moment is het wel lekker als er ook andere gekkies zijn: meer mensen die anders denken om de gevestigde orde vragen te stellen en met plannen te komen hoe het anders kan.”
Bosman: “Dat gaat niet alleen om man of vrouw zijn, maar echt om verschillende invalshoeken en eigenschappen. Ook eigenschappen die je niet direct ziet zoals hoe je bent opgevoed en wat jouw wereldbeeld is.” Op die manier wordt het makkelijker om verschillende oplossingen te overwegen. Dat is cruciaal als we de transities waar we voor staan succesvol willen doormaken.
Dorine Bosman spreekt binnenkort op het evenement Impact on the Beach. Waarom vrouwen de energietransitie moeten leiden.
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
