Dat betoogde IPCC-auteur professor Kornelis Blok bij zijn afscheid van de TU Delft. Hij was daar sinds 2015 hoogleraar energiesysteemanalyse en gaat met pensioen. Blok is al bijna vijftig jaar bezig met de energietransitie. Op de middelbare school werd hij getriggerd door verhalen over energieschaarste, bijvoorbeeld van de Club van Rome. Vanaf het begin van zijn carrière is hij bezig geweest met de vraag of een 100 procent hernieuwbaar energiesysteem mogelijk was. Het antwoord luidde ‘ja’.
Succesverhaal wind en zonne-energie
Sinds eind jaren 80 publiceert hij onderzoeken over klimaatverandering en houdt Blok zich bezig met hernieuwbare energie. Volgens hem is de groei van wind- en zonne-energie in de afgelopen decennia een succesverhaal. Hoewel deze groen opgewekte stroom exponentieel groeide, bedroeg die in het jaar 2000 slechts 0,10 van alle opgewekte energie in de wereld. In 2020 was dat al 12 procent en in de EU zelfs 22 procent. Volgens het laatste rapport van VN-klimaatpanel IPCC zijn zonne- en windenergie de belangrijkste opties om op korte termijn broeikasgassen terug te dringen.
“Maar daar is significant snellere groei voor nodig. Als we onze klimaatdoelen willen halen moet het tempo waarin ze worden ingezet verdrievoudigd worden. We moeten tot 2040 drie keer zoveel wind- en zonne-energie per jaar installeren als in de afgelopen jaren. Dat is nooit eerder voorgekomen in de geschiedenis van energietransities. Het moeilijkste deel ligt dus nog voor ons”, zegt Blok.
Snelheid nodig
Hij ziet dan ook met lede ogen aan dat in landen als Duitsland en Australië de snelle groei alweer voorbij is. Dat komt vaak door netcongestie, gebrek aan investeringen of tegenwerking vanuit de gevestigde orde. Batterij-opslag en beter gebruik van het Europese elektriciteitsnet kunnen helpen deze problemen op te lossen. “We kunnen niet kieskeurig zijn. Laten we bouwen wat we kunnen, zo snel als we kunnen. We hebben snelheid nodig”, zegt Blok.
Wereld stevent af op 3 graden opwarming
Waarom is meer snelheid nodig in de overgang naar groene energie? De afgelopen vijftig jaar steeg de wereldwijde CO2-uitstoot uit energieopwekking van 15 tot bijna 40 gigaton per jaar, al stabiliseert die toename de laatste jaren. Die uitstoot is verantwoordelijk voor twee derde van alle broeikasgassen. Als dit de komende decennia doorgaat en we geen extra maatregelen nemen, leidt dat tot een opwarming van de aarde van 3 graden Celsius aan het eind van de eeuw. “Dat is te hoog. De schade door klimaatverandering zal te groot zijn. Maar dit is ook al een hele prestatie. Vijftien jaar geleden zouden we met het toenmalige klimaatbeleid op 4 graden opwarming uitkomen”, vertelt Blok.
Elke tiende graad telt
Hij is optimistisch gestemd omdat landen bij elke klimaattop weer hogere klimaatdoelen stellen. Hij noemt dat het ratelmechanisme. “De beloftes van landen in 2015 in Parijs zouden de opwarming beperkt houden tot 2,7 graden. In Glasgow in 2020 was dat al tot 2,4 graden. Nog steeds is 2 graden opwarming binnen bereik, maar we moeten nog heel veel doen om beneden de 1,5 graad te blijven. Dat wordt de grote uitdaging. Maar zoals het IPCC concludeerde: elke tiende graad telt. Een opwarming van 1,6 of 1,7 graden is beter dan 1,8 of 1,9 graden. Dat scheelt al veel menselijk leed en schade aan ecosystemen.”
Parijs bijna niet meer haalbaar
Bij het klimaatakkoord in Parijs is afgesproken dat de opwarming beneden de 2 graden moet blijven en het liefst op 1,5 graad moet uitkomen. Daarboven neemt de schade door klimaatverandering snel toe. Om onder de 2 graden te blijven moet de CO2-uitstoot heel snel met 25 procent dalen, heeft Blok samen met VN-klimaatpanel IPCC uitgerekend. “Om onder de 1,5 graad te blijven is zelfs een snelle reductie met 40 procent noodzakelijk”, stelt hij. “Om onder de 2 graden opwarming te blijven kunnen we maatregelen nog even uitstellen, maar om onder 1,5 graden te blijven is dat niet meer mogelijk.”
Snelle reductie is haalbaar
Zijn dit soort snelle reducties haalbaar? Ja, zegt het IPCC-rapport. Het klimaatpanel schetst de veertig belangrijkste opties waarmee tussen nu en 2030 zelfs meer dan 50 procent van de CO2-uitstoot verminderd kan worden. Dat varieert van energiebesparing tot meer hernieuwbare energie, van kernenergie tot afvangen en opslaan van CO2 (CCS) en van het stoppen van ontbossing tot minder vlees eten. “We hebben dus geen gebrek aan opties”, zegt Blok.
Kornelis Blok (1956) studeerde natuurkunde aan de Universiteit Utrecht (UU) en werd daar hoogleraar duurzame energie. In 2015 stapte hij over naar de TU Delft, waar hij hoogleraar energiesysteemanalyse en voorzitter van het Delft Energy Initiative werd. Na zijn pensionering blijft hij nog vijf jaar verbonden aan de faculteit. Blok werkte als auteur en hoofdauteur mee aan drie rapporten van het wetenschappelijke klimaatpanel van de VN, het IPCC. Onder meer aan het meeste recente, dat dit jaar uitkwam.
Naast zijn academisch werk runt hij sinds 1984 zijn eigen adviesbureau Ecofys. Onlangs werd hij door minister Rob Jetten van Klimaat en Energie benoemd tot lid van de Wetenschappelijke Klimaatraad (WKR). Die gaat regering en parlement gevraagd en ongevraagd adviseren over klimaatbeleid. Verder is hij technisch adviseur van het Science Based Targets Initiatief (SBTi). Dat wil bedrijven naar een duurzame economie, zonder CO2-uitstoot, loodsen op basis van wetenschappelijke, meetbare doelen en innovaties. Bij het platform zijn al ruim 5.000 bedrijven aangesloten, waaronder honderd van de grootste ter wereld.
Stille revolutie
Dat het klimaatprobleem niet veel groter is uitgevallen, dankt de wereld volgens Blok aan energie-efficiëntie en energiebesparing. Alle sectoren in de wereld zijn de afgelopen vijftig jaar meer energie gaan gebruiken, maar in de industriële landen is die groei gestabiliseerd. Alle apparaten, van auto’s en fabrieken tot wasmachines, koelkasten en andere huishoudelijke apparaten, zijn efficiënter energie gaan gebruiken. Dat komt doordat regeringen energie-efficiëntiestandaarden zijn gaan opleggen. Blok: “Zonder deze standaarden zou het huidige energieverbruik in de VS en de EU 15 procent hoger zijn geweest. Er heeft een stille revolutie plaatsgevonden achter de deuren van onze koelkasten en wasmachines. Die zijn nu 3 of 4 keer zo zuinig als twintig jaar geleden. Deze standaarden zijn dus een simpele en eenvoudige manier om energiebeleid te maken.”
Energiebesparing moet sneller
Bestaande gebouwen en fabrieken energiezuiniger maken is een stuk moeilijker. Toch worden oudere huizen al geïsoleerd en moeten alle kantoren in Nederland minimaal energielabel C hebben. Volgens energie-agentschap IAE wordt nu jaarlijks 1 procent van alle gebouwen in de wereld verduurzaamd. “Dat is veel te langzaam. Om de doelen van Parijs te halen, zou dat versneld moeten worden naar 2,5 procent per jaar”, zegt Blok. Datzelfde ziet hij in de industrie. Vergeleken met andere Europese bedrijven zouden Nederlandse bedrijven 25 procent meer energie kunnen besparen. Op weg naar een duurzaam energiesysteem blijft energie-efficiëntie volgens hem een belangrijke rol spelen. “Daarmee kunnen we de emissies van broeikasgassen sneller reduceren. En dat is wat we nodig hebben: snelheid”, aldus Blok.
Biobrandstoffen bijmengen
Behalve groene stroom zijn er in de toekomst ook meer groene warmte en brandstof nodig. Bijvoorbeeld voor transport en industrie. Daar speelt waterstof een belangrijke rol in. Maar ook biomassa blijft volgens Blok belangrijk. Door biobrandstoffen bij te mengen bij benzine of bio-methaan bij aardgas kunnen wereldwijd veel fossiele brandstoffen vervangen worden. Bijstoken van biomassa in kolencentrales zal volgens hem afnemen omdat er steeds minder kolencentrales zullen zijn. “Bio-energie wordt in Nederland bekritiseerd, maar we hebben ook minder populaire opties nodig om snelheid te houden in de energietransitie”, zegt Blok.
Lees ook:
- Opwarming tot 1,5 graad beperken: “We kunnen het nog, maar dan moet het wel snel”
- Professor en IPCC-auteur Blok: via ratelmechanisme op weg naar 2 graden opwarming
- Nieuw alarmerend IPCC rapport: gevolgen klimaat worden steeds groter
- Brede steun voor nationaal noodplan energietransitie. Ed Nijpels: "We mogen geen enkele maatregel uitsluiten"
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
