“Ik denk dat mensen terecht zorgen hebben over biomassa”

Amersfoort wil verduurzamen en een CO2-neutrale stad worden. Een groot deel van de CO2-uitstoot (40 procent van het totaal) komt door verwarming van woningen en andere gebouwen. Daarom wil Amersfoort de warmtevoorziening verduurzamen. Dat doet de stad op verschillende manieren. De aanleg van een warmtenet dat tijdelijk grotendeels draait op biomassa is daar één van.

Wethouder Astrid Janssen benadrukt dat biomassa niet de enige en structurele bron vormt voor het warmtenet. Het bedrijf dat het warmtenet aan wil leggen onderzoekt op dit moment ook andere bronnen, zoals  geothermie en restwarmte uit afvalwater. Aangezien die bronnen op dit moment nog niet beschikbaar zijn, gebruikt het warmtebedrijf tijdelijk biomassa.  “Dus het gaat om veel meer dan alleen biomassa.” Desalniettemin vormt biomassa op dit moment de hoofdgrondstof voor het warmtenet. En over die toepassing is landelijk een heftige discussie ontstaan. Daarin lopen de emoties hoog op en worden meningen en feiten soms door elkaar gehaald. “Wat je merkt is dat de polarisatie in de biomassadiscussie nog niet geluwd is”, zegt Janssen.

Lees alle afleveringen uit de korte serie over biomassa: 

1. “De snelheid waarmee bossen in Afrika op dit moment verdwijnen is werkelijk angstaanjagend”
2. ‘Een alternatief voor de biomassa-installatie? Dat zou doodzonde zijn’
3. “Ik denk dat mensen terecht zorgen hebben over biomassa” 

“Er zijn mensen die vlekken voor de ogen krijgen als het over biomassa gaat. En daarin vind ik de verhouding soms een beetje weg met andere thema’s: vlees eten is ook heel slecht voor ontbossing en openhaarden in huis zijn voor de luchtkwaliteit veel erger. Dat soort perspectieven en die verhoudingen moeten we weer terug zien te krijgen in het gesprek.” Tegelijkertijd vindt ze dat mensen zich terecht zorgen maken over biomassa en vindt zij het logisch dat het gesprek hierover gevoerd blijft worden. Niet alle biomassatoepassingen zijn goed, maar ze zijn ook niet gelijk allemaal fout, benadrukt zij. Om die reden ging Amersfoort op zoek naar de beste biomassatoepassing voor het warmtenet.

Takjes en twijgjes

“Wettelijk gaan we er niet over, volgens de warmtewet, maar dat heeft ons er niet van weerhouden om ons toch in te spannen om naar die duurzaamheid te kijken”, vertelt Janssen. Want wat publiekrechtelijk niet kan, kan privaatrechtelijk wel. “Als je gaat samenwerken kan je afspraken maken. En dat zijn we gaan doen.”

Zo is de afspraak dat het warmtebedrijf gebruikmaakt van snoeihout: takjes en twijgjes. Dit hout komt uit de omgeving van Amersfoort. De grens ligt op 150 kilometer rond de stad. “Je wil niet dat je een keer een levering nodig hebt van een paar kilometer verderop en dat het dan niet mag volgens de afspraken.” Tot slot wordt de herkomst van de biomassa gewaarborgd door een zogenoemd better biomass-certificaat.

De gemeente maakte ook afspraken over uitstootnormen: die moeten aanzienlijk lager liggen dan wat de wet toestaat. “Dus het moet echt een stuk schoner.” Tot slot gaat het om een tijdelijke oplossing.

Hoop gevestigd op geothermie

“Onze hoop is vooral gevestigd op geothermie”, zegt Janssen. Er zijn in en rondom Amersfoort twee aanvragen ingediend voor een opsporingsvergunning naar geothermie. Bij geothermie wordt gebruik gemaakt van de warmte van de aarde. Daarom staat het ook bekend onder de naam aardwarmte. “Dat zou een hele mooie bron zijn, omdat die relatief weinig impact heeft op het landschap. Je hoeft er geen windmolens voor neer te zetten en geen zonnevelden voor neer te leggen”, legt Janssen uit. Daarom zou ze het een heel geschikte warmtebron vinden voor de verwarming van woningen.

Om geothermie betaalbaar en goed toepasbaar te maken is schaalgrootte cruciaal. “Je kan het een beetje vergelijken met een brandkraan openzetten. Je komt niet je pannetje water vullen bij de brandkraan. Dan moet je echt wel een flinke hoeveelheid water willen afnemen. Nou, dat geldt bij geothermie ook”, vertelt Janssen. Daarom is het noodzakelijk om alvast een werkend warmtenet te hebben. “En dat vereist dus dat je met een andere bron dat warmtenet gaat opbouwen”, concludeert Janssen. Zo komt biomassa weer ten tonele. Als tussenoplossing dus.

Het gesprek aangaan over biomassa

Omdat de discussie over biomassa zo hoog oploopt en de beeldvorming sterk is, vindt Janssen het belangrijk om het gesprek aan te gaan. Daarnaast is verwarming heel persoonlijk. “Het is achter de voordeur. Mensen willen en moeten daar zelf over beslissen.”

Samen met het warmtebedrijf, woningcorporaties en duurzaam bouwloket ging de gemeente de wijk in waarvoor het de warmtenetplannen heeft. Het warmtebedrijf had twee potten mee. Eén gevuld met pallets en één gevuld met shreds; om de verschillen te laten zien. Het warmtebedrijf maakt alleen gebruik van shreds. “Fysiek laten zien wat het is; dat helpt al heel erg”, aldus Janssen. Ook ziet de centrale er niet uit als een gigantische fabriek, maar als een “overzichtelijk bedrijfsgebouw”.

Een collectieve oplossing

Een warmtenet lost voor een grote groep mensen in een keer de vraag naar aardgas op. Het is een collectieve oplossing, die betaalbaar wordt als de overheid daaraan bijdraagt. Dat maakt het relatief goedkoop, maar voor sommige mensen voelt het collectieve karakter ervan alsof ze daarmee een deel van hun zeggenschap verliezen. Om daar aan tegemoet te komen, kunnen buurtbewoners lid worden van het warmtebedrijf. “Zoals je financieel kan participeren in een zonneveld of in een windmolen zo willen we ook dat je kan participeren in het warmtenet. Zodat het ook jouw warmtenet is.” Voor de mensen die niet financieel willen of kunnen deelnemen, zou een brede klantenraad een oplossing kunnen zijn.

Het is nog niet zeker of het warmtenet er komt in de wijk. In ieder geval worden een aantal bedrijven aangesloten, maar of dit net naar de wijk wordt uitgebreid is nog afwachten. Mensen mogen namelijk zelf kiezen. “Ik kan me ook voorstellen dat het net zoals met de glasvezel gaat; dat je op een gegeven moment zegt: als er zoveel procent meedoet dan kunnen we weer een stuk aan gaan leggen.”

Geen nieuwe biomassacentrales voor Amersfoort

Ondanks dat Amersfoort voor dit warmtenet in eerste instantie aan de slag gaat met biomassa heeft de gemeente warmtecentrales op biomassa uit het bestemmingsplan gehaald. “Dat betekent niet dat je een verleende vergunning kan terugtrekken, maar dat er geen nieuwe meer bij kunnen komen.”

Warmtenetten maakten wel een belangrijk onderdeel uit van de plannen van de gemeente om CO2-neutraal te worden. Gaat dat dan wel lukken? “Het zal moeten. We hebben niet zoveel keus”, reageert Janssen. “Als we een bron minder wenselijk vinden vanwege de impact dan zullen we andere bronnen moeten vinden.” Betaalbaarheid speelt daarbij een grote rol. Maar terwijl klimaatverandering een natuurwet is, is betaalbaarheid dat niet. “Betaalbaarheid is uiteindelijk een keuze die we als samenleving maken. Ik zou veel liever hebben dat we ons huidige financieel economische systeem aanpassen, dan onze klimaatdoelen.”

Beeld: Adobe Stock